Adıge Cumhuriyeti Başkanı Kumpıl Murat Hükümet Konağındaki ofisinde toplanan Adıge Dil Meclisi toplantısını yönetti.
Toplantıya T. M. K’eraşe adını taşıyan Adıge Cumhuriyeti Sosyal Bilimler Araştırma Enstitüsü, Adıge Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı, H. Andırhuaye adını taşıyan Kolej, öğretmenlerin mesleki eğitimlerinin geliştirildiği cumhuriyet enstitüsü, cumhuriyet gimnazyumu, “Adıge mak” gazetesi ve toplum hareketi “Adıge Xase” yöneticileri katıldılar.
Adıgey Başkanı, gelecek kuşakların kültür ve dilimizi öğrenmeleri ve yaşatmaları için devlet görevlileri ile toplum insanlarına tutarlı ve birlikte görev ve sorumluluk düşüyor. Bunun için soruna ciddi olarak yaklaşmalı ve bir çözüm yolunu bulmalıyız, dedi:
“Anadiline saygı duyan, ulusal özellikleri korumaya çalışan, Adıge ulusunun önemli bir zenginlik kaynağı olan anadilini gelecek kuşaklara aktarmak için yapılması gereken her şeyi gücümüz yettiğince yapmalıyız”, dedi Başkan Kumpıl Murat.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin bir konuşmasında Rusya Federasyonu’nda yaşayan çok sayıda insan topluluğunun, ulusun gelenek ve dillerinin birbirinden farklı olduğunu, bu mirasın ortak ülkenin güç ve gurur kaynağını oluşturduğunu ve değişik ulusların ortak kültürünün nasıl kurulacağı konusunun üzerinde durmuştu. Adıgey Başkanı da en çok bu konu üzerinde durdu.
Başkan’ın dediğine göre, Adıgece’nin güçlenmesi için hepimiz ortak bir karar almalıyız, anadilimizi ve kültürel zenginliğimizi yaşatmalı ve gelecek kuşaklara ulaştırmalıyız.
“Küçük çocuklarımızın anadilini bilmeleri ve konuşmaları, ulusun ve onun tarihinin bunun bir parçası olduğunu kavramaları, Rusya’da yaşayan değişik ulusların ortak kültürünü yaratma çalışmalarına katılmak için elimizden geleni yapmalıyız”, – dedi Kumpıl Murat.
Adıge dilinin korunması ve geliştirilmesi konusundaki en önemli sorunlar ve bunların çözümü üzerine AC Eğitim ve Bilim Bakanı yardımcısı Artem Juravel konuştu. Juravel’in açıklamasına göre, cumhuriyette 300 öğretmen Adıgece ders veriyor. 18 bin 300 üzeri öğrenci Adıge dili ve edebiyatını dersini (1), iki dersi birlikte resmi dil olarak öğreniyor, 14 bin 500 öğrenci de tek Adıgece dersini (2) resmi dil olarak öğreniyor, 17 bin 300 öğrenci ise Adıgeceyi seçmeli ders olarak okuyor. Birinci sınıftan 11’nci sınıfa değin Adıgece olarak okutulacak kitaplar federal kitaplar listesine alındı. Rayon ve cumhuriyet düzeyinde yarışmalar düzenleniyor. 2016 yılından beri 9’uncu sınıfı bitiren öğrenciler, istemeleri halinde kendi ana dillerinde seçmelere (ушэтыныр) katılabiliyorlar. Öğretmen ve Eğitmenler Yılı’nda, cumhuriyet öğretmenleri ve eğitmenleri “En iyi anadili ve edebiyat öğretmenleri” adlı Rusya bilgi yarışmasına katılıyorlar. Başkan Kumpıl Murat, Bakanlığa, yarışmalara katılan öğretmenlere her türlü desteğin sağlanması talimatını verdi.
Toplantıda belirlendiğine göre, 2019 yılından beri AC Sosyal Bilimler Araştırma Enstitüsü’nün düzenlediği “Proje Ofis” kurumu tarafından belirlenen esaslara göre Adıgecenin korunması ve öğretilmesi doğrultulu bir çalışma yürütülüyor. Enstitü Müdürü Łıuj Adam’ın söylediğine göre, bugüne değin 200 üzeri çalışma yapıldı. Bunlar arasında şunlar da bulunuyor: Gençler için etnografik kamplar ve ücretsiz Adıgece kursları açıldı, çizgi filmlerin Adıgeceye bazı çevirileri yapıldı ve bazı sorunlar çözüldü. Proje Ofis Başkanının söylediğine göre, evde Adıgece öğrenilmesi, konuşulması en önemli ve başarılması gereken sorunlardan biri. Örnek yardımcı ders kitapları var, bunları ve Adıgecenin öğrenilmesinde yararlı olacak diğer materyallerin ailelere ve çocuk yuvalarına gönderilmeleri uygun bulundu.
Toplantıya katılanlar sorunlara ilişkin görüş alışverişinde de bulundular: Adıgece derslerini okutanlar arasına genç uzmanların da alınmaları, öğretim metodlarının iyileştirilmeleri, teknolojik olanaklardan yararlanılması, yetiştirme yurtlarında da anadilinin öğretilmesi, profil sınıflar oluşturulması vd öneriler görüşüldü.
Başkan Kumpıl Murat toplantıda ileri sürülen en önemli önerilerden birinin dil uzmanlarının da Dil Meclisi’ne alınmaları olduğunu ve bunların alınmaları gerektiğini vurguladı. Ayrıca federal ve cumhuriyet payları (Iахьхэр) (3) dikkate alınarak okullarda Adıgecenin öğrenilmesi büyük bir önem taşıyor, dedi.
Adıge Cumhuriyeti Başkanlık Basın Servisi
Resimler: A. Gusev.
(1) – Eksik bilgiyle, 18 bin 300 öğrenci Adıgece (gramer ya da dilbilgisi) ve Adıge edebiyatı dersini, her iki dersi de Adıge dilinde okuyor. Süre 1-4. sınıflardan oluşan ilkokulda haftada 3 ders saati, 5-9. sınıflardan oluşan ortaokulda 2 ders saati. Liselerde, pilot okullar dışında Adıgece dersler federal bakanlık tarafından kaldırıldı. – hcy.
(2) 14 bin 500 öğrenci sadece gramer (dilbilgisi) dersini Adıgece olarak okuyor, Adıge edebiyatı dersini ise Adıgece olarak okumuyorlar. – hcy.
(3) “Pay (Iахьхэр)” ile ne denmek istendiğini bilemiyoruz. “Federal ve cumhuriyet payı” ifadeleri duruma biraz açıklık getiriyor olmalı. Örneğin federal okulların 10-11. sınıflarında ya da liselerde anadili dersleri kaldırıldı. Sadece Adıge edebiyatı dersi haftada bir ders saati olarak Rusça okutulabiliyor. Cumhuriyet okulları “pilot okullar” olabilir. Pilot okulların hepsi sadece birkaç okuldur, federal okullardan ayrı bir statüdedir, cumhuriyet tarafından finanse ediliyor olmalılar. Pilot okulların lise sınıflarında edebiyat dersi haftada bir ders saati ve Adıgece olarak okutuluyor. Daha fazla Adıge dilinde ders okutulması için büyük para ve özel okullar açmak gerekiyor. – hcy
Adıge mak, 24 Ekim 2023