Büyük Bir Adıge Aydını ve Devlet Adamı Sihu Seferbıy
Adıge ülkesinde Sovyet iktidarının kurulmasında etkin çalışmalarda bulunmuş olanlardan biri de aydınlanmacı dönem önderi Sihu Seferbıy’dır.
Sihu Seferbıy
Ekim devrimi öncesinde, 1913 yılından başlayarak, Rusya’da yaşayan önde özgürlük savaşçıları arasında Sihu Seferbıy, adı bilinen biriydi, en çok da, “Musulmanskaya gazeta”da (Müslüman Gazetesi) Kafkasya’daki küçük ulusların haklarını savunan yazılarıyla tanınıyordu.
“Yeryüzünde her türlü yıkım ve kötülükle mücadele etmeli, yılmadan, kendi güç ve cesaretimizle, daha iyi günlere doğru ilerlemek, kişinin başka bir kişiye düşman olmayacağı günlere ulaşacağımıza inanmak ve hareket etmek durumundayız. Bu amaçlar uğruna çalışmalıyız, ülkemizin ilerlemesi ve daha iyi bir yaşam için buna gerek vardır”.
Bu sözleri, Adıge aydını, toplumbilimci ve devlet adamı Sihu Seferbıy 1916’da yazmıştı. Bu sözler güncelliğini hala koruyor. Sihu Seferbıy geleceği öncesinden gören biri gibiydi.
Çok geçmeden, devrim üzerine Seferbıy gibi yeni demokratik düşünceli kişiler ve Adıge aydınlarının sesleri “bir kasırga” gibi Rusya’ya yayıldı, aydınlar kendilerini sosyo-politik olayların ortasında buldular.
Sihu Seferbıy ve arkadaşları
Sihu Seferbıy 1917 şubat devrimi sonrasında Adıgey ve Kuban ilindeki toplumsal ve politik çalışmalara katıldı. Rusya başkenti St. Petersurg’da gerçekleşen olaylar Sihu Seferbıy ve Adıge aydınları açısında da önem taşıyordu. Kısa süre içinde bir bilinçlenme oluştu, toplantılar, kongreler düzenlenmeye başlandı. Kuban ilindeki Adıge önderler demokratik gelişmeleri destekliyorlardı. Bu kişiler en çok, Rusya’daki küçük ulusların hakları, özellikle de ulusal kültürel özerklik (лъэпкъ культурнэ автономие) isteyen bölgelerle ilgileniyorlardı. Bir süre sonra Kuban ilindeki güçler ikiye ayrılmaya, bölünmeye başladı, Kazaklarla Adıgeler arasında anlaşmazlıklar baş gösterdi. Sayıları 80 binden çok olmayan Adıgelerin geleceği tehlikeye düşebilecekti. Rusya iç savaşı bu yörede çok kanlı geçmişti.
Kuban yöresi Dağlılarının 1917 yılında Hakurınehable köyündeki toplantısını Sihu Seferbıy düzenlemiş, toplantıda sekreterlik görevini üstlenmişti. Toplantıda yapılan konuşmalara ve alınan kararlara ilişkin belgeler 20 yıl sonra, 1937’da yayınlandı. Belgeler tarihi anlamda çok değerlidir . Çünkü olayları bizzat yaşamış bir öncü kişinin tuttuğu tutanakları okuyoruz. O sıralar çalkantılı günler yaşanıyordu. Devrim sonrası dönemde toplumsal ve politik yaşamda anlaşmazlıklar ortaya çıkmış, Adıgeler, en çok da önde gelen kişiler arasında uyuşmazlıklar belirmişti. Bütün bunlar kongrede açığa çıkmıştı. Kongre Dağlıların Kuban ili (oblast) hükümetinde ve meclisinde temsil edilmelerini istiyordu. O dönemde, 1918’de Sihu Seferbıy Adıge aydınlarınca güvenilen ve meclise (Rada’ya) seçilen biriydi. İç savaş sırasında S.Sihu, A.Bjaşşo, İ.Tsey, M. Hateğoğur, K.C.Şeh ve diğer aydınlar Dağlıların iç savaşta taraf olmamalarını istediler. İç savaşın sayıca az nüfuslu olan Adıgelere yıkım getireceğini, kardeşin kardeşi öldüreceğini biliyorlardı. O sıralar Kuban ilindeki (oblast) Adıge nüfusu, tahminlere göre, 80 binden fazla değildi (1). Kuban ve Terek illerindeki Adıge-Çerkes ve Kabartay nüfusu için bk. Mefenef.Com, “Çerkesler: 21 Mayıs 1864’ten Günümüze… (2)”.
Kuban ilinde Sovyet iktidarının kurulması üzerine Sihu Seferbıy ilk günden başlayarak çalışmalara katıldı. Devrimci Ordu Komitesi’nde görev aldı, Dağlıların sorunları ile ilgilenmek üzere kurulan komiserlikte görev aldı, Adıgece olarak okunacak sosyo-politik ve edebiyat kitaplarını yayınlatmaya başladı. Seferbıy yayın işinde başarılı bir çalışma yaptı.
Sihu Seferbıy, Nisan 1920’de Kuban oblastı ve Karadeniz ili (gubeniya) Dağlı halkları (2) temsilcilerinin toplantısına katıldı. Toplantıda Kuban-Karadeniz devrim komitesinin Müslüman Bölümü üyeleri seçildi. Müslüman Bölümü eğitim işleri başkanlığına Sihu Seferbıy seçildi. Böylece Seferbıy Sovyet iktidarı adına idari örgütlenme işlerinde çalışmaya başladı. Dağlı Bölümü, Kuban ilinde ve Karadeniz kıyısında yaşayan Adıgelerin I. ve II. toplantılarının düzenlenmesinde, ardından Dağlı yürütme komitesinin kurulmasındaki etkili kişi Sihu Seferbıy idi. 9 mart 1921’de Krasnodar’da oluşan Dağlı yürütme komitesi başkanı da Sihu Seferbıy idi.
Sihu Seferbıy Sovyet çalışma tekniğine uyumda başarılı oldu. Derin düşünceleri, sorunlara yaratıcı yaklaşımı vardı. Sovyet (meclis) toplantılarına sık sık katılıyor, çalışma birimlerinde (IофшIэкIо президиумхэм) görev alıyor, birçok yönetim biriminin başkanlığını yapıyordu. 1 Aralık 1921’de Kuban ili ve Karadeniz kıyısı Dağlı bölge yürütme komitesi kuruldu, Ş. Hahurate, M. Hateğoğur, S. Zayem ve K. Mişuriyev ile birlikte prezidyuma (başkanlık komitesine) seçildi. Bu ve başka görevlerde çalışırken Sihu Seferbıy, Adıgelerin ayrı bir ulusal-yerel yönetimlerinin olması gerektiği yönlü büyük çalışmalar yaptı. Sorunu gittiği her yerde, resmi kurumlarda ve parti komitelerinde dile getiriyor, sadece Adıgeler için değil, Sovyet Rusyası’ndaki tüm azınlık (küçük) uluslar için özel ulusal bölgeler (лъэпкъ-чIыпIэ) oluşturulmasını istiyordu. Sorunu anlatmakla yetinmiyor, resmi yazı ve belgeler de kaleme alıyordu. Belgeler arasında “Kuban-Karadeniz Yürütme Kurulu” (Кубано-Черноморскому исполкому) adına yazılmış belgeler de bulunuyor. Bu arada 1922’de Krasnodar’a gelen Sovyet bakanı (halk komiseri) Gustav Klinger’e (3) konuya ilişkin bir “muhtıra” da verdi. Klinger, Adıgeler için ayrı bir yerel yönetim kurulması konusunu görüşmek üzere Krasnodar’a gelmişti.
Adıge (Çerkes) Özerk Oblastı (хэку) kurulduğunda, Adıge yöresi (il, oblast) yürütme komitesi başkanlığına (vali olarak) Sihu Seferbıy seçildi, ek olarak yürütme komitesi başkan yardımcılığı görevini de üstlendi. Eldeki notlardan anlaşıldığı kadarıyla, il yürütme komitesini çoğunlukla kendisi toplantıya çağırıyordu. O sıralar Sihu Seferbıy Kuban ili Dağlılarının ve Adıge Özerk İlinin bölge (окружной) ve il meclislerini topluyor ve toplantılara başkanlık ediyordu.
Sovyet Adıgey’indeki en önemli olaylardan biri 7 Aralık – 10 Aralık 1922 tarihleri arasında, Adıge (Çerkes) Özerk İli Sovyetlerinin (halk temsilcilerinin) Hakurınehable köyünde yapılan I. Kongresiydi. Sihu’nun toplum ve devlet adamı olarak Kuban ilinde ve Adıgey’de verdiği hizmetler dile getirildi, kongre Sihu’nun bilimsel yolculuğunun olumlu bir dönüm noktası oldu. O dönem Sihu Seferbıy özerk ilin eğitim sorunlarıyla ilgileniyordu, toplantı divanına ve başkanlığına seçildi. Toplantıya katılanlar arasında il yürütme kurulu başkanı Hahurate Şıhançerıye, il yürütme kurulu üyeleri Sihu Seferbıy ve arkadaşları, Sovyet iktidarı için mücadele vermiş birkaç kişi, Tüm Sovyetler Rusyası X. Kongresi delegeliğine seçildi. Kongre 23-27 Aralık tarihleri arasında Moskova’da yapıldı. Kongre delegeleri, ardından 30 Aralığa değin süren SSCB Sovyetlerinin I. Toplantısına da katıldılar. Delegelerden Hahurate Şıhançerıy, Sihu Seferbıy, Stepan Zayeme ve Tsey Salih “oy kullanma hakkına sahip” idiler.
Genç özerk ilin kuruluşunda ve yerli yerine oturmasında Sihu Seferbıy’ın çalışmaları büyük bir önem taşıyor. 1922 – 1926 yılları arasında Adıge ili yürütme kurulunun eğitim bölümü başkanı olarak birçok başarıya imza attı, okullar, kütüphaneler, kreşler ve çocuk yuvaları açtırdı. O dönemler, Sihu Seferbıy’ın yetenekli bir örgütleyici ve sorunu derinlemesine kavramış biri olması sonucu eğitim alanında büyük bir başarı elde edildi. Sihu Seferbıy Kafkasya yörelerinde saygın bir toplum ve devlet adamı olarak tanındı. Ama kendisi gibi politik ve devlet adamlarının başına gelen yıkımdan (akıbetten) kendini kurtaramadı.
Resim – Sihu Seferbıy
Buzere Azımat.
Adıge Cumhuriyeti Sosyal Bilimler Araştırma Enstitüsü Bölüm Başkanı.
(1) – Burada bugünkü Adıge ve Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti ile krasnodar Kray’daki Adıge-Çerkesler kastediliyor. – hcy
(2) Kuban ilindeki Dağlı halklar Adıgeler (Çerkesler), Abazinler ve Karaçaylar idi – hcy
(3) – Gustav Klinger, Volga Almanlarından bir Sovyet devlet adamı. 1941’de Kazakistan’a sürülmüş, 1943’te orada ölmüştür. – hcy
Adıge mak, 16 Mart 2022
https://adygvoice.ru/…/%d0%b8i%d0%b0%d1%85%d1%8c%d1%8b…/
