Güneş Başucumuzda İlerliyoruz
Adıgey, Kabardey-Balkar ve Karaçay-Çerkes’in 100. Kuruluş yılları onuruna Kremlin Sarayı’nda sunulan konsere Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin geldi ve bir konuşma yaptı. Toplantıda yeni statünün yararının görüldüğünü söyledi. Ekonomi ve sosyal ilişkilerin gelişmesiyle birlikte, ulusal özelliklerin, gelenek ve göreneklerin, kültürel ve ahlaki değerlerin koruma altına alındığını, toplumsal ve mesleki eğitim alanında daha gelişmiş olanaklara kavuştuğumuzu belirtti.
Tiyatro
Adıge Devlet Dram Tiyatrosu 26 Mayıs 1937’de kuruldu. Krasnodar Tiyatro Okulu mezunları oyuncu olarak seçildi. O sıralar Şıncıye köylü Śey İbrahim Tiyatro Okulu’nun müdürüydü. Śey İbrahim Adıge Tiyatrosu’nun gelişmesi için etkin çalışmalarda bulundu. Ulusal oyun yazarlığının öncüsü oldu. Molière’in “Cimri” ve Śey İbrahim’in “Koças” (КъокIасэ) piyesleri ilk kez Adıge tiyatrosunda sahnelendi.
Oyuncu ve yönetmen eğitimi için Moskova ve Leningrad’a öğrenciler gönderildi.
İkinci Dünya Savaşı süresince tiyatro çalışması durdu. Oyuncular cephelerde faşist düşmanla yiğitçe çarpıştılar. Tiyatro 1958 yılında yeniden faaliyete geçti.
Adıgey’de tiyatro sanatı gelişti. Tiyatromuz festival ve yarışmalara katılarak üne kavuştu. Soydaşlarımızın yaşadığı Türkiye, Moskova ve benzeri yerlerde temsiller verdi. 1986’da “Başarı Ödülü” nişanını aldı. Rusya kıdemli oyuncusu Śey Vınaye’nin daha önceleri söylemiş olduğu gibi, tiyatro Adıgey’in sanatsal ününü yüceltti.
Günümüzde Śey İbrahim adını taşıyan Adıge Cumhuriyeti Ulusal Tiyatrosu klasik eserler yanında, Adıge oyun yazarları Kuyeko Nalbıy, Ĥunego Saide, Murete Çepay, Derbe Timur, Mamıy Yerecıb, Neğoy İnver ve daha başka yazarların oyunlarını sahneliyor.
Ünlü oyunculardan Zıha Zavırbıy, Zıha Melaiçet, Vıcıĥu Mariyet, Kukene Murat ve diğerleri dünyaca bilinen sahnelerde rol almaya hazır durumdalar.
“Nalmes” dans ediyor
AC Devlet Akademik Dans Topluluğu “Nalmes” 1936 yılında Adıge Özerk Oblastında oluşturuldu.
En eski dönemlerden günümüze erişmiş olan Adıge danslarımız ulusumuzun geleneksel özelliklerine uygun bir yapı ve düzene sahip idiler. Eski Adıge sanatını koruyarak “Nalmes”in döneme uygun biçimde geliştirilmesi ana görev sayılıyor.
“Nalmes”in sanat yönetmeni, Rusya, Abhazya, Kuban’ın kıdemli oyuncusu, Adıgey’in halk oyuncusu Ĥoceye Aslan topluluğun çalışmalarını sürdürdüğünü söyledi. Her bir dans yeni bir bakış açısıyla ele alınıyor, bu da ulusal sanatımızın zenginliğini gözler önüne seriyor.
“Nalmes”in bir topluluk olarak ve sağlam bir biçimde yerli yerine oturmasını gerçeleştirenlerden biri de, Rus Sovyet Cumhuriyeti kıdemli oyuncusu Beşkeko Mesut’tur, onun eğittiği dansçılar içinden çok sayıda ünlü dansçı çıkmıştır.
НэмытIэкъо Аслъан, Къулэ Мыхьамэт,
Nemıţeko Aslan, Kule Mıhamet, Nemıţeko Rime, Kule Mire ve daha başkalarının adlarını saymaya başladığımızda, “Nalmes”in geçmişi, bugünü ve yarını gözler önünde adeta canlanıyor. Sanat onları bir araya getirdi, eş ve iyi birer oyuncu yaptı ve gençlere örnek oluyorlar.
“Nalmes” Amerika, Avrupa, Çin, Moskova, St. Petersburg ve diğer ünlü konser salonlarında dans etti ve AC’nin gelişim çizgisi dans yoluyla sergilendi.
“Nalmes” şu an 6 programdan oluşan akşam gösterilerini Rusya’da sergiliyor. “Zefak’o”, “Tırğetav” (*), “Hoş geldiniz dansı” (ШIуфэс къашъу), “Nalmes Dans Ediyor” ve benzeri teatral gösteriler güncelliğini yitirmiyor.
Cumhuriyetle yaşıt
AC’nin şarkı ve dans topluluğu “İslamıy” Türkiye, İtalya, Polonya, Suriye, Ürdün, İsrail ve Rusya’nın değişik yörelerinde gösteriler sundu. Ulusun folkloru içinden gelen besteci ve sanat yönetmeni, Rusya, Adıgey, Kabardey-Balkar ve Karaçay-Çerkes’in halk oyuncusu Neheye Aslan’ın düzenlediği şarkılar “İslamıy”ın repertuvarında yer alıyor. Avrupa kültürü içine giren “İslamıy”e Rusya hükümeti tarafından ödüllendirildi.
“Veşuten” (Oştan/ Ошъутен) topluluğu, A. Hanehu’unun adını taşıyan Oda Müzikal Tiytrosu, Senfoni orkestrası, A. Şipitko’nun adını taşıyan “Rus Cesareti” (Русская удал), kolektif çalışma yeri “Veşade” (Oşad/ Ошъадэ) ve benzeri kuruluşlar Adıgey ile Krasnodar Kray’ın ayrılmaları sonrasında kuruldular.
Var idiler, yine varlar
Yetenekli besteciler, şarkıcılar, dansçılar, Adıgeler olarak bizde, önceleri de vardı, yine varlar. Thabısıme Vımar, Neheye Aslan, Natho Canhot, Semegu Goşnağo, Şevej Roz (Шъэожъ Роз), Anzorıko Çeslav, Jene Nafset, Derbe Aslan ve daha başka sanatçılarımız vardı, onları örnek alıyoruz. Çıç Zulhace (КIыкI Зулхьаджэ) “Goşeğeğ Ağıtını” (Гощэгъэгъым игъыбзэ) okumaya başladığında, gür sesiyle “yeri ve göğü harekete geçirdiğini, konuşturduğunu” sanırsın.
Zamana uygun işler yapılıyor
“Kültür” adlı ulusal proje ve diğer devlet programları sayesinde Thabısım Vımar adını taşıyan sanat koleji, Śey İbrahim adını taşıyan Adıge Ulusal Tiyatrosu, AC Ulusal Müzesi, AC Resim Sergi Salonu ve Binası, Ulusal Kültür Merkezi Binası, Maykop’taki çocuk sanat okulları binaları restore edildiler ve ek binalarla büyütüldüler. Şevgen rayonundaki Andırhoye Hüseyin Müzesi, Adıgekale Yerel Tarih Müzesi donatıldı, 36 kültür evi onarıldı. Yıl sonuna değin 12 yer daha onarılacak. Cumhuriyette inşa edilen ve yenilenen kültür binası ve tesisi sayısı 100’ü buldu. Son beş yılda kültür insanı sayısında 100 kişilik bir artış gerçekleşti. Eleman eğitimine büyük bir önem veriliyor.
Festivaller sınırları aşıyor, sınır ötelerine yayılıyorlar, uluslar tanışıyor ve birbirleri ile dostluk ilişkileri kuruyor ve geliştiriyorlar, ama ulusal gelenek ve özelliklerini koruyorlar.
(*) – Tırğetav (Tırgatave) – MÖ 5. yüzyılda yaşamış Meot Prensesi ve eski Sindika Kraliçesi. – hcy
Adıge mak, 4 Ekim 2022
