Rusya Merkez Komitesi Prezidyumu kararıyla 27 Temmuz 1922’de Çerkes (Adıge) Özerk İli (oblast) kuruldu. İlin adı 24 Ağustos 1922’de Adıge (Çerkes) Özerk İli olarak değiştirildi. O sıralar yöre üç ilçe ve 45 köyü kapsıyordu. 7-10 Aralık 2022 tarihlerinde Hakurınehable köyünde yapılan ilk toplantıda il yürütme komitesi seçildi, başkanlığına da ünlü siyasetçi Ömer oğlu Hahurete Şıhançerıye seçildi.
Devlet düzeni, diğer tüm halklar gibi Adıgelere de hak ve özgürlükler getirdi, ekonomik ve kültürel gelişimin yollarını açtı.
Ulus var olma olanağı yanında, yazı, edebiyat ve sanat olanaklarına da kavuştu.
Kısa sürede çok sayıda okul, kültür ve sanat eğitimi, hastane ve sağlık kuruluşu açıldı. Örneğin, 1926 yılında Adıgey’de 46 okul vardı. Okul sayısı devrim (1917 yılı) öncesine göre dört kat arttı.
Ayrıca Adıgey’de teknik (meslek) okullar, öğretmen ve bilimsel araştırma enstitüleri, Sovyet Yazarlar Birliği Adıge Örgütü kuruldu, ilk gazeteler olarak Ekim 1922’de “Çerkesskaya Pravda”, Mart 1923’te “Adıge mak” gazeteleri çıkmaya başladı.
3 Ağustos 1924’te yöre adı Adıge Özerk Bölgesi (oblast) oldu.
1930’lu yıllarda birçok sanayi tesisi inşa edildi. Bunlardan biri de Yablonovski beldesindeki konserve fabrikasıdır.
Eğitim geliştiriliyordu – 1931’de Rus Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Halk Eğitim Komitesi (Bakanlık) ve “Okuma yazma öğretme” merkezi tarafından elden ele kızıl bayrak yarışı, para ödülleri, gezici film çekim araç ve malzemeleri Adıgey’e verildi. Bu alanda Adıgey Kuzey Kafkasya’da kendini tanıtmış oldu.
Yine 1931’de Adıgey okullarında yedi yıllık zorunlu eğitim kabul edildi ve bir öğretmen kadromuz oluştu. 1941 yılı öncesinde sayı 1500’e ulaştı.
10 Nisan 1936’da Maykop kenti ve Cece (Giaginsk) rayonu ile Maykop rayonunun Hanskaya köy birimi Adıgey’e eklendi ve il merkezi Maykop’a taşındı.
13 Eylül 1937’de Adıge Özerk Bölgesi Krasnodar Kray içine alındı.
21 Şubat 1940’da Adıgey’de yedi rayon bulunuyordu: Cece, Koşhable, Krasnogvardeysk, Maykop, Tahtamukay, Teçoj ve Şevgen rayonları. 28 Nisan 1962’de Krasnodar Kray’ın Tulski rayonu Adıgey’e verildi. Adıgey’in sınırları kesinleşmiş oldu.
Adıgeyliler İkinci Dünya Savaşı’nda yiğitçe çarpıştılar. Adıgey’den 80 bin kişi cepheye gitti, bunlardan 36 kişiye Sovyetler Birliği Kahramanı unvanı verildi, bunların 7’si Adıge idi: Andırhoye Hüseyin, Açumıj Aydemir, Bjıhako Kımçerıy, Koş Ali, Neheye Davut, Thağuşe İsmail, Šuṡe Abubeçır (ШIуцIэ Абубэчыр). Savaşa giden 80 bin kişiden 33 bini geri dönemedi.
Savaştan sonra ekonominin candırılması ana görev sayıldı. 1947’de Adıgey’in önemli sanayi tesisleri yeniden faaliyete geçmeye başladılar. Bunların arasında konserve fabrikaları ve Maykop orman endüstri işleme tesisleri sayılabilir.
1950’li yıllarda sanayi tesisleri onarılmaya ve yenileri yapılmaya başlandı: Şhaguaşe (Belaya) Irmağı üzerinde Maykop Hidroelektrik Santralı, et ve gıda maddelerini işleyen tesisler kuruldu. Sovyetler Birliği’nin değişik yörelerinden getirilen malzemelerle tesisler kuruldu. Konut yapımı hızlandırıldı. Maykop’ta 2000 metre kare üzeri tutarında konut üretildi. Adıgey’de toplamı 12194 metre kare olan 580 bağımsız apartman inşa edildi. Savaş sonrasında Adıgey’de 50 fabrika ve sanayi tesisi kuruldu ya da eskimiş olanları yenilendi.
Savaş sonrasında tarım ve hayvancılık alanında gelişme sağlandı, savaş öncesinin rakamları aşıldı.
1960 yıllarda Adıgey demir işleme, makine ve
cihazlar üretmeye, doğal gaz çıkarmaya başladı. Kereste ve ağaçtan konut malzemeleri üretmede Sovyetler çapında gelişti.
1960 – 1980 yıllarında modern iş yerleri ve tesisler kuruldu, o dönemde Sovyetler düzeyinde tanınan Toçradioma, Promsvyaz, redüktör üretimi, ekmek, çikolata ve tatlılar, tuğla, şeker, vb üretilmeye başlandı. En çok da gıda ürünleri işleniyordu, bunlar üretim miktarının yüzde 52 kadarını oluşturuyordu.
1968’de “Bir milyon ton Kuban pirinci programı kapsamında Kuban Baraj inşaatı başlatıldı, inşaat 1975’te tamamlandı. Baraj 420 km kare alanı kaplıyordu. 12 köy su altında kaldı, ayrıca 10 köyün bazı arazileri suya gömüldü. O köylerde yaşayan 13 bin kişi göç ettirildi, bunların çoğu işçi beldesi olan ve Adıgeysk adı verilen yere yerleştirildi. Burası 1990’da Adıgekale kenti oldu.
5 Ekim 1990 tarihli Adıgey halk vekilleri Adıge İl Meclisinin olağanüstü toplantısında Rus Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti içinde Adıge Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruluş kararı alındı. Adıge Cumhuriyeti’nin benzeri cumhuriyetleri sahip olduğuna ilişkin Bildiri Adıgey Halk Vekilleri Sovyeti’nin (Meclis) V. Toplantısında 28 Temmuz 1991’de yayımlandı.
24 Mart 1992’de Adıge Cumhuriyeti Parlamentosu devlet arması ve marşı ile devlet bayrağını kabul etti. Armayı ressam Meretıko Dolet çizdi, bayrağın kökeni XIX.yüzyıl başlangıcındaki tarihi Çerkesya bayrağıdır. Marşın sözleri tanınmış yazar, Rusya Emek Kahramanı Meşbaşe İshak’a, bestesi RF ve AC halk sanatçısı Thabısıme Vımar’a aittir.
Bugün Adıge Cumhuriyeti sınai üretim, tarım, turizm ve dinlenme/ tatil alanlarında ilerlemiş bulunuyor. Sanayi üretiminde gıda ürünleri, orman ürünleri ve işlenmiş ağaç ürünleri, makine üretimi, demir işleme, elektrik üretimi ve doğal gaz çıkarma alanında önem kazanmıştır. Ana amaç, halkın yaşam düzeyini yükseltmektir.
Adıgey’de bugün 468 bin 340 kişi yaşıyor, toplam yedi rayonunda 46 köy yönetimi (bucak) bulunuyor, rayonlardaki toplam 224 köyün 5’inin kent yönetimi (belediye örgütlenmesi) var. Cumhuriyet kenti statüsü olan iki kent – Maykop ve Adıgekale bulunuyor.
Adıgey’in yüzölçümü 7,800 km.kare olup 100 ulustan kişilere ev sahipliği yapmaktadır.
Resimler Adıge Cumhuriyeti Ulusal Müzesi’ne aittir.
Adıge mak, 4 Ekim 2022