Bırsır // Bırseyko – Bersirov
Vıbıh sülalesi (Убых лIакъу). Üç yüz yıldan beri Abzahlar arasında yaşıyor. Bırseyhable/ Bırsey köyü, Kafkas Savaşı sırasında dağıtılmış köylerden. Bu köy Kurcıps deresinin Şhaguaşe (Belaya) Irmağına kavuştuğu yerde idi. Bu köy, ilk Adıgece okuma kitabının yazarı ve yayımcısı Bırsey Vımar’ın (Ömer) köyü.
Bırseylerden 50 üzeri aile, Kafkas Savaşı sonrasında Osmanlı ülkesine göç etti. Bırseylerin torunları şimdi Türkiye, Ürdün, Suriye ve Amerika’da yaşıyorlar. Soyların türediği kişiler: Yelıy – Hothuaş – Mıhamtal – Zeçerıye (Zekeriya) – İndar – Mıhamod. Anlatıldığına göre, Bırseyko Zeçerıye uzun bir dönem Abzahların şefiydi ve Kafkas Savaşı boyunca adı ünlenmiş kişilerden biriydi. Bırseyko Tıtıvıj’ın adı da menkıbelerde/ kahramanlık destanlarında (ğıbze) yer almıştır. Bırseyko Tahir 30 yıl Ürdün Kraliyet Hükümeti Başkanıydı. Prof. Dr. Bırsır (Bırseyko) Talıy Kabardey-Balkar Üniversitesi Fizik – Matematik Fakültesinde 20 yıl dekanlık yaptı. Adı ünlenmiş kişiler arasında Bırseyko Luh ve Zabıt da bulunuyor. Bırseyko Mıhamod tanınmış bir din adamıydı, altmış yıl köyünün imamlığını yaptı. Adı Hakurınehable belde camisine verildi. Şu an Bırsır (Bırseyko) Bislan St. Petersburg konut inşaat işleri genel müdürüdür.
Sadece Adıge Cumhuriyetinde değil, Rusya ve diğer ülkelerde de tanınan, adı onurla anılan Bırsır Batırbıy dil bilimleri profesörüdür, Maykop’taki Adıge Devlet Üniversitesi’nde ders veriyor, on yıl Adıge Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanlığı yaptı, Adıge Cumhuriyeti Sosyal Bilimler Enstitüsü müdürlüğünde de bulundu, şu sıralar “Rusya Profesörler Kurulu” Adıge bölümü başkanı. Büyük bilimsel çalışmaları nedeniyle Rusya Pedagoji ve Sosyal Bilimler Akademisi üyesi ve akademisyeni. Batırbıy’ın eşi Safiyat pedagoji bilimleri adayı, doçent. 50 üzeri bilimsel çalışması var. Batırbıy’ın kardeşi Abdulah (Abdullah) da tanınmış bir ressam, Rusya kültür emekçisi.
Becan – Becanov
Becane sülalesi konusunda yazdıklarımı Becane Murat’ın yazdığı “Yüzyıllar geçti köyüm” (Сквозь века прошедший мой аул) (Майкоп, 2009) adlı kitaptan ve Murat’ın 70. Doğum yılı nedeniyle sülalesine atfen yazdığı “Yaşam Devam Ediyor” (Жизнь продолжается) (Краснодар, 2000) adlı kitaptan aldım. Olayı genişliğince anlatan kişi Becaneleri yakından tanıyan Bırsır Batırbıy’ın babası Bırsır Mahmud’dur.
Eskiden Becenay adlı bir köy vardı. Köy 1824 yılında Rus askerleri tarafından yok edildi. Becaneler şimdiki Mamhığ (*) köyünün bulunduğu yere göç edip yerleştiler. Mamhığe’de yaşarlarken Becane ailelerinden birinin çocuğu çalındı. Sülale çocuğu çok aradı ama izini bulamadı.
Daha sonra çocuğun Pşıjhable köyündeki Pşıj ailesinde olduğu ortaya çıktı. Pşıj ailesi çocuğu bolluk içinde büyüttü. Çocuk çalındığını, kökünü, kendisini büyütenlerin gerçek ana-babaları olmadığını bilmiyordu. Çocuk büyüdü, pşı (bey) sylu bir kızla evlendi.
Pşıjlar gösterişli bir düğün yaptılar. Ona ev açtılar, çocukları oldu. Sınırsız bir mutluluk içinde yaşıyorlardı…
Uzun yıllar geçmiş olmasına karşın, Becaneler çalınmış çocuklarını aramayı sürdürüyorlardı. Çocuğu bulma umutları da kalmamıştı. Derken çocuğun Pşıjlar arasında bulunduğu ortaya çıktı.
Mamhığe’deki Becaneler büyük bir grup halinde çocuklarını almak için Pşıjhable köyüne gittiler. Becaneler durumu Pşıjlarla konuştular, Pşıjlar önce çocukla konuşulmasını istediler. Durum önce çocuğa açıklandı, o da şöyle karşılık verdi.
- Onca yıl, sülalemin beni unutmayıp aramış ve beni bulmuş olması benim için bir mutluluk kaynağıdır. Beni büyüten Pşıj ailesine dışarıdan katıldığımı bilmedim, kendimi onlardan biri sayıyor ve onları seviyorum, beni aile yapılar, iki oğlum var. Beni büyüttüler, bana iyi bir yaşam sağladılar. Onlara saygı duyuyor, teşekkür ediyorum. Üzülmelerini istemem. Yerimde kalmak isterim. Şimdi benim iki babam ve iki annem, Becane ve Pşıj diye iki sülalem var demektir. Ben Pşıj soy adını taşıyor ve onunla gurur duyuyorum. Bana darılmayın. Ben Pşıj olarak kalmayı seçiyorum, zor olsa da olmasa da, Becaneler ile Pşıjların iyi ve dostça ilişkiler içinde olmalarını istiyorum…
İki sülale anlaştı ve Becaneler Mamhığe’ye döndüler.
Çuyeko Ali.
Adıge mak, 23 Eylül 2022
Mamhığe – Hakurınehable beldesi yakınında köy, iki köy arasında bir dere vardır. – hcy