Adıge Bilim İnsanı Şevgen Ashad ve Çalışmaları Tanıtıldı

Toplantı, uluslararası alanda tanınan Şevgen Ashad’ın 2022’de yayımladığı “Adıgeler” (Адыгэхэр) adlı iki ciltlik kitabını tanıtmak amacıyla Adıge Xase örgütü ofisinde yapıldı.

Şevgen Ashad’a sosyoloji profesörü Hağur Aytek ile Adıgey pirinç üretimi bilim-teknik merkezi müdürü Hurme Hazret eşlik etti. Toplantıya Ashad’ın arkadaşı olan bilim insanları, köyünden gelen hemşeri ve yakınları ile çalışmalarına ilgi duyanlar katıldılar.

Toplantıyı “Adıge mak” gazetesi baş editör yardımcısı Tev Zamire açtı ve yönetti.

Rusya Bilimler Akademisi üyesi, biyoloji profesörü, Rusya Federasyonu bilim çalışanı, Rusya Federasyonu yüksek profesyonel eğitim çalışanı, Krasnodar Kray Emek Kahramanı ve Adıgey’in en üst düzeyde ödülü “Adıgey’in Onuru” (Адыгеим и Щытхъузехь) adlı madalya sahibi Şevgen Ashad’a ilişkin olarak Adıge TV ve radyosundan Ançoko İrina ve Ğazıye Biramhan tarafından çekilen bir film gösterildi.

Filmde ünlü bilim insanının kişiliği, karakteri, günlük ve çalışma yaşamı gözler önüne seriliyor.

Ashad Tevçoj rayonu İkinci Yedepsıkuaye köyünde doğdu, babası ziraat mühendisi idi, bu nedenle de tarım enstitüsünde okumayı seçmiş olmalı. Kuban Tarım Estitüsü’nü bitirdikten sonra – Moskova yakınındaki – Tula oblastına atandı ve orada çalıştı. Ardından Rusya Pirinç Üretim ve Araştırma Enstitüsü’nde yüksek lisans eğitimi aldı. Sınavını verdikten sonra bir yıl içinde doktora tezini de verdi. Yüksek lisans ve doktora tezlerini çeltik (pirinç) üretimi üzerine verdi.

Ashad yıllardır Kuban Tarım Enstitüsü’nde ders veriyor ve bilimsel çalışmalarını sürdürüyor. Biyoloji ve tarım kimyası konulu çok sayıda bilimsel çalışması var, bazıları monografi, bazıları da yüksek okullarda okutulan ders kitapları niteliğinde. Şevgen Ashad tarım dünyasınca tanınan biri. Ancak tarım bilimi ile sınırlı çalışmalarda bulunan biri de değil, tarihle ilgileniyor ve tarih konulu büyük çalışmaları var, usta bir gazeteci, zeki ve yetenekli bir yazardır.

2014’de tarım bilimleri alanında Rusya Akademisi üyesi (akademisyeni) oldu. Anımsatalım, bugün Adıgey’de akademik unvan taşıyan tek kişi Şevgen Ashad’dır. Bu arada birçok alanda bilimsel çalışmalarda bulundu, bazılarını geliştirmeyi hâlâ sürdürüyor: Pirinç-çeltik üretimi alanında Rusya Bilimsel Araştırma Enstitüsü’nde çalışıyor, 2002 yılından beri İ.T. Trubiliş Tarım Enstitüsü’nde Tarım Kimyası Kürsüsü Başkanıdır.

Bilim insanlarınca belirtildiğine göre, gübre (чIыгъэшIу) kullanımı teorisi ve o alandaki çalışmalarda önemli katkıları oldu, daha önce bilinmeyen agro biyokimya teorisini ortaya koydu. Bilim insanının çalışmalarına Rusya bilim fonları maddi katkılarda bulundular. 10 patenti var. Tarım kimyası ve toprak bilimi ile ilgili olarak yüksek okullarda okutulan ders ve yardımcı ders kitaplarının yazarıdır. Bilim insanının çalışmaları, bilimsel araştırmalarda 1593 kez kaynak olarak gösterildi.

Daha yukarıda değindiğimiz gibi, Rusya Federasyonu Tarım Bakanlığınca benimsenen ve okullarda okutulan çok sayıda ders kitabı var.

Bilim insanının başarıları Krasnodar Kray ve Adıgey’de birçok kez takdir edilerek dile getirildi. “Krasnodar Kray’daki büyük başarıları” nedeniyle I’inci, II’nci ve III’üncü derece madalyalar ile “Adıgey’in Onur Ödülü” madalyasını aldı.

Bu arada bilimsel çalışmalar yanında gazetecilik-yazarlıkla ilgili alanlarda da çalışıyor. Tarım bilimi alanındaki çalışmalarını saymasak bile, sadece “Adıgelerin Toprağı” (Адыгэмэ ячIыгу) adlı kitabı, yazarının adının Adıgelerin tarihinde yer alması için yeterli olur. Bin üzeri sayfadan oluşan bu dev kitabı 1996’da yayımladı. Bu kitap ulusal tarih açısından da önemlidir ve büyük bir çalışmanın ürünüdür.

Yeni yayımladığı iki ciltlik “Adıgeler” adlı yapıtı ise en son kitabıdır. Şevgen Ashad bu kitabı için 30 yıl çalıştı. Kitabın ilk sayfalarını 1992 yılında yazmaya başladı. Asıl işi yanında Adıge tarihi ile de ilgileniyor, ulaştığı yazıları derlemeye, arşivlerden toplamaya başladı. Yayın konusundan hoşlanmayan, kalemiyle çalışan ve yazan bilim insanı on yıllar boyunca topladığı belgeleri ve el yazmalarını bölüm bölüm istifleyerek sekiz sandıkta biriktirmişti.

Kitabı düzenlemeye çalışırken, derlediği bazı parçaları gazete ve dergilerde yayımladı, ardından onları bir düzene koyarak ve ansiklopedik bir biçim vererek iki büyük cilt halinde yayımladı. Adıgelerin türeyişi, yayıldıkları yerler, o yerlerden başlayarak, günümüze değin uzanan bir tarih kesitini bu iki kitapta anlatılıyor.

“Adıgeler” adlı iki ciltlik bu kitabın tarım bilimi üzerine çalışan ünlü bir bilim insanı tarafından yazılmış olması gerçekten şaşırtıcı.

“Bir konuda yetenekli olan birinin başka konularda da YETENEĞİ olur” deyimi doğru olmalı. Bunu Şevgen Ashad için tartışmasız söyleyebiliriz. Adıgeleri kaygılandıran sorunların karşılıkları, yanıtları kitapta veriliyor. Adıgeler niçin birbirlerinden kopup savruldular, büyük felaketin temelinde ne olabilir? Bu soruların ve daha başka soruların yanıtları kitaptadır.

İki saat üzeri süren haçeş (misafir odası) toplantısında tanınmış çok sayıda kişi söz aldı ve birer konuşma yaptı. Konuşmacılar değişik konulara değindiler, özlü ve bilgece sözler söylediler. Bu kişiler arasında sosyoloji profesörü Hağur Aytek, AC Sosyal Bilimler Araştırma Enstitüsü Müdürü Lıuj Adam, Adıge Xase Başkanı Lımışeko Ramazan, bilim insanları Hurme Hazret, Kuyeko Asfar, Peneşu Askerbıy, Perenıko Kazbek ve Aşıne Yunıs da bulunuyordu.

Liuj Adam kitabın büyük bir çalışma ürünü ciddi bir yapıt olduğunu, yeterli ve Adıgeler adına ebedi bir anıt değerinde olduğunu, Ashad’ın bu konuda amacına ulaşmış olduğunu söyledi.

Lımışeko Ramazan kitabın çok değerli olduğunu, büyük küçük herkese hitap ettiğini belirtti. Haçeş toplantısında Şevgen Ashad’ın “Adıgeler” kitabına AC Devlet ödülü verilmesi için Adıge Xase’nin girişimde bulunması kararı alındı. Ayrıca Maykop’taki caddelerden birine de Şevgen Ashad adının verilmesi istendi.

.

Adıge ulusunun geçmişini araştırıp yazmanın kolay bir şey olmadığı, ancak bu büyük görevi yazarın övgüye layık bir biçimde başardığı konuşmacılar tarafından belirtildi, Adıge ulusunu anlatan, ulusa değer veren bir yapıtın söz konusu olduğu ve Ashad’ın kitabının ülke tarihi içinde geniş bir yer tutacağı görüşünün altı çizildi, yazara “teşekkür” edildi, çalışmasının büyük bir değer taşıdığı ve büyük bir övgüye değer olduğu noktasında bir mutabakat sağlandı.

ÇARE Fatim.

Adıge mak, 27 Nisan 2023