Kabartay Öğrenciler Şapsığları Sevdiler
Nalçik Kabartay Balkar Üniversitesinden bir grup öğrenci etnografik bir uygulama için ilk kez Kıyıboyu Şapsığe’ye gelmişti.
Öğrencilere Şapsığe Adıge Xase (hase örgütü) rehberlik yapıyordu. Tarih öğrenimi gören bu gençler Şapsığların tarihini, yaşamını ve şimdiki yaşam tarzlarını ilgi çekici buldular.
İki öğrenci
Adıge Xase başkanı Çaçuh Mecid, kıyıboyunda yaşayan Şapsığlar açısından, Adıgelerin birbirlerini tanımaları ve ilişkiler kurmalarının önemli olduğunu, bu bağlamda ülkemizde ve dış ülkelerde yaşayan Adıgelerin bir araya gelmelerinin yararlı olacağını söyledi.
Şapsığların Adıge Xase örgütü, Kabartay-Balkar, Karaçay-Çerkes ve Adıgey cumhuriyetleri Adıge Xase örgütleriyle sıkı bir ilişki içinde.
Şapsığların Soçi ve Tuapse’de kurmuş oldukları koreografik topluluklar Nalçik, Çerkessk, Krasnodar, Maykop, Stavropol ve Sohum gibi kentlerde gösteriler sundular, Şapsığlar da konuk genç topluluklarını, sanat topluluklarını, bilim kurullarını ve gazetecileri ağırladılar.
Bunun tarafları tanıştırıcı ve yakınlaştırıcı bir önemi var.
Kabardey diyarından gelmiş bu öğrenciler ilkin Şapsığ yöresi akarsularını incelediler.
Bazıları Thağapş köyü sokaklarında temizlik yaparken, bazıları da evlere uğradılar ve köylülerle sohbet ettiler.
Öğrenciler Şapsığ yöresinin turistik yerlerini, Adıge Xase binasını, Psışuape’deki etnografya müzesini gezdiler ve Şehekey köyünde turistler için düzenlenen şov programını izlediler.
On öğrenci vardı: Bat Karin, Mekoye Beslan, Solov Anzavır, Gergova Karina, Kaşirov Tembolet, K’uraşıne Zalin, Kuldatova Elin, Kuçukova Madina, Atabıy Azif ve Şhalaho Zuryan.
Köklerini buldu
Şhalaho Zuryan Kabardey’in İslamıye köyünde doğdu. Şapsığe’de bulunan Şhalahoların tarihsel izlerini araştırdı, sülale adının (лъэкъуацIэ) kökünün Soçi’den geldiğini saptadı. Oysa yaşadığı yer (Kabardey) Soçi’ye bin kilometreden daha uzakta bir yer.
Benim yaşadığım cumhuriyette Şhalaho sülale adı taşıyan sadece birkaç aile var.
Hepsi Kabartay aksanıyla konuşuyorlar. Üniversiteye başlayıncaya değin sülale adımın kökeni konusu ile pek ilgilenmemiştim.
Sülalemizin Kabardey-Balkar Cumhuriyeti kökenli, etnik Kabartay olduğunu sanıyordum, – dedi Zuryan.
Zuryan bazı vınekoşlarının (sülaleden akrabalarının) değişik köylerde yaşadıklarını öğrendi ve onlara ulaştı, ülkeyi korurken ölen Şhalahoların adlarının anıtlarda yazılı olduğunu da gördü.
Döndüğünde akrabalarına anlatacak çok şey öğrendi. Bir süre sonra anne ve babasıyla birlikte yeniden Şapsığe’ye geleceğini söyledi.
Kaşirgov Tembolet üniversite öğrencisi, ayrıca ünlü “Hatti” dans topluluğunun yöneticisi.
“Atalarımızın tarihi ilginç, büyüleyici. Yaşadıkları yerleri değil, yaşam tarzlarını da öğrenmek istiyorum”, – diyor.
Tembot tarihle birlikte Adıgelerin koreografi ve müzik sanatını da öğrenmek istiyor.
Soydaşlarımızın yaşadıkları yörelere göre farklılıklar bulunuyor.
Bunlar dikkate alınmıyor, ulusal danslarımız tekleştiriliyor, standartlaştırılıyor, ama ayrıldığı örnekler de var.
Kıyıboyu Şapsığe danslarında değişik, farklı özellikler bulunduğunu söyledi, bunları kendi dans topluluğu oyunlarına eklemeyi düşünüyor.
Ayşet Kobleva ve Madina Tekuyeva
Gençleri Şapsığe’ye getiren kişi, Kabartay-Balkar Üniversitesi kültürel çalışmalar, etnoloji ve tarih kürsüsü başkanı Madina Tekuyeva.
Söylediğine göre, önceleri Soçi’ye giden turistler Adıge köylerine pek uğramazlar ve Adıge köylüleri ile de ilgilenmezlerdi.
“Ünlü bilim insanı Nepsev Davlet Şapsığeli. Doktora tez danışmanım oydu. Doğduğu yörenin güzelliklerini, Şapsığe emekçilerinin yaşamını anlatmayı severdi.
Söylediklerinin doğruluğunu şimdi gözlerimle görmüş oldum.
Şapsığlar iyi insanlar, konukseverler, her aile konuk ağırlamaya hazır”, – dedi Madina.
Kütüphanede ya da bilgisayar başında ulusun geçmişini, yaşamını öğrenmek kötü şey değil.
Ama insan arasına girmek, onlarla oturmak, konuşmak ve dediklerini dinlemek daha farklı.
Geziyi düzenleyenlere teşekkür ediyorlar
Birbirimizi tanımış, birbirimize yakınlaşmış soydaş kişiler olarak Şapsığe’den ayrılıyoruz.
Diğer yörelerde yaşayan genç Adıgelerle de bir araya gelecek olursak, ulusal anımız (tarihi hafızamız) yok olmayacaktır.
Bizi soydaşlarımızla bir araya getirdikleri için üniversitemiz yöneticileri ile Şapsığe Adıge Xase (hase) Başkanı Çaçuh Mecid’den son derece memnunuz.
Bize yardımcı oldukları, bizi kendi evimizde imişiz gibi karşıladıkları ve ağırladıkları için Şapsığ ev sahiplerimize de ayrıca “teşekkür” ederiz.
Zuryan Şhalahova
Nalçik’ten gelen öğrenci grubunun gezi programını organize ettikleri için Madina, Şhafit köyünden T’eşu Murdin, Psışuapeli girişimci Tıv Said, Soçi etnografya müzesi Psışuape şubesi müdürü Huşt Aminet, “Cegoş” adlı tur firması başkanı Açumıj İsa, Heyşh Halid (Hacıko köylü), T’eşu Roz (Necıko köylü), Şehekey köylü Kobl Ayşet ile Ğoşo Aslan’a teşekkürlerini sundu.
Bir hafta boyunca öğrenciler Şapsığe’de değişik anlatılar, folklorik ürünler, xabze-gelenek ve görenek üzerine yeni bilgiler, toplumsal ilişkiler, karakteristik özellikler ve benzeri konularda derlemelerde bulundular.
Nıbe Anzor
Adıge mak, 30 Haziran 2016 [1]
