Ruslar Kırım’ın 8. İlhak Yıldönümünü Maykop’ta da Kutluyorlar.

Kırım, tarih boyunca birçok ulusa ev sahipliği yaptı. En son Altın Orda’ya ve onun parçalanması sonucu doğan Kırım Hanlığı’na ev sahipliği yaptı.

Kırım Hanlığı Fatih Sultan Mehmet döneminde, 1475’te Osmanlı Devleti koruması altına alındı. 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Kırım Rus işgaline uğradı. Kırım, 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması ile “bağımsız” bir devlet oldu. Ancak Kırım fiilen Rus işgali altındaydı. Bir süre sonra, Rus ve Osmanlı kışkırtmaları sonucu Kırım’da iç karışıklık ve taht kavgaları başladı. Kalgaylar (prensler) birbirleriyle çarpışıyorlardı. İmparatoriçe II. Yekaterina 1783’te bir kararnameyle Kırım’ı Rusya’ya ilhak etti.

O sıralar, 1760’da Kırım nüfusu, neredeyse tamamı Müslüman Tatar 455 bin idi. Rus hükümeti işgal sonrasında Rusya’dan yerleşimci Rus nüfus getirerek bölgeyi Ruslaştırmaya başladı. Baskılar sonucu Osmanlı topraklarına yönelik yoğun Tatar göçleri başladı: Tatar nüfus 1897’de % 35,55’e ya da 194 bine geriledi; 1939’da Tatar oranı % 19,4 ya da 219 bin idi.

1921’de Rusya Sovyet Federal  Sosyalist Cumhuriyeti’ne bağlı Kırım Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu, Rusça ile birlikte Kırım Tatarcası da resmi dil yapıldı.

Toplu sürgün ve sonrası

Stalin, İkinci Dünya Savaşı içinde Kırım Tatarlarını Almanlarla işbirliği yaptıkları suçlamasıyla, 18-20 Mayıs 1944’te topluca Özbekistan’a sürdü. Kırım’da tek bir Kırım Tatarı bırakılmadı. Stalin sonrasında Mustafa Cemilev (Kırımoğlu) önderliğinde Tatarların Kırım’a dönüş mücadelesi başladı. Sovyet yönetimi Kırım’a dönüşleri engelledi. Yine de Gorbaçov döneminde, 1989 sayımına göre yaklaşık 38 bin Kırım Tatarının Kırım’a dönmeyi başardığı görüldü.

Ukrayna dönemi

Kırım, Kruşçev döneminde, 1954’te Rusya devlet yapısından çıkarılıp bir oblast (il) olarak Ukrayna’ya bağlandı. 1991’de Sovyetler Birliği dağıldı. Bağımsız Ukrayna, Tatar dönüşü üzerindeki engelleri (baskıları) gevşetti. Nüfus çoğunluğu Rus olan Kırım’a Ukrayna’ya bağlı özerk cumhuriyet statüsü verildi, Rusça ve Ukraynaca resmi dil yapıldı. Ama Kırım Tatarcası “unutuldu”. 2001 yılı Ukrayna sayımına göre, 2,4 milyon nüfuslu Kırım’da 1,450,000 Rus (% 60,4), 576 bin Ukraynalı (% 24) ve 245,200 Kırım Tatarı (% 10,2) bulunuyordu. Ukrayna yönetimi süresince (1991-2014) 200 bin kadar Tatarın kendi olanaklarıyla Özbekistan’dan Kırım’a döndüğü anlaşılıyor.

Rusya’ya ilhak

Ukrayna’da Kırım, Donetsk ve Lugansk oblastlarında Rus nüfus çoğunluğu vardı. Ukrayna’da Rusya (Putin) yanlısı Viktor Yanukoviç hükümeti iş başına geldi, AB ve Batı ile ilişkileri askıya aldı. Tepki olarak Rus yanlısı Yanukoviç hükümeti, bir halk hareketiyle devrildi ve batı yanlısı bir yönetim iş başına geldi. Buna içerleyen RF Devlet Başkanı Putin, bu üç yöredeki Rus nüfusu harekete geçirdi, Donbass’ta Donetsk ve Lugansk cumhuriyetlerini kurdurdu, tek yanlı referandumlar yoluyla Kırım Özerk Cumhuriyeti ile özel statülü bir kent olan Sivastopol’u Rusya’ya ilhak etti (Mart 2014). Putin, bu arada bir jest olarak Kırım Cumhuriyeti’nde Tatarcayı da üçüncü resmi dil yaptırdı. İlhakı ABD ve AB tanımadı, Rusya’ya ekonomik yaptırım kararı aldı.

İlginçtir, 1857’de stratejik bir bölgede yaşayan Karadeniz kıyısı Çerkeslerinin Donbass’a, Donetsk’e sürülmeleri düşünülüyordu. Osmanlı Sultanı Abddülaziz‘in (1830-1876) ikna edilmesi ve kabul oluru ile, istikamet 1860 yılında güneye, Türkiye’ye yönelmişti. Ancak Çerkesler topraklarını terke yanaşmadıkları için, Karadeniz kıyısı Çerkes nüfusunun yok edilmesine ya da ülkesinden temizlenmesine yol açan ve soykırım boyutuna varan  bir savaş yaşanmıştı.

Maykop’ta Kırım’ın ilhakının 8. yılını kutlayan Rus ve Kazak göstericiler.

Ukrayna’da, son seçimde Batı yanlısı Volodomir Zelenski yüzde 73 oyla Başkan seçildi. Zelenski’nin NATO’ya katılma başvurusu üzerine Rus birlikleri Ukrayna sınırında toplandılar, ardından 24 Şubat 2022’de Putin’in emriyle Ukrayna’ya yönelik “özel bir operasyon” başlattılar. Karşılık olarak, ABD, AB ve Türkiye dışı Batı dünyası Rusya’ya görülmemiş sertlikte bir ekonomik ve siyasi ambargo koydu, Ruslara ait banka hesapları donduruldu, hava sahaları Rus ve Belarus uçaklarına kapatıldı. Rusya Ukrayna kentlerini şu günlerde top ve füze atışlarıyla harabeye dönüştürmeye devam ediyor, yine de sert Ukrayna direnişini kıramıyor ve beklediği başarıyı elde edemiyor. Ukrayna 18-60 yaş arası erkek nüfusun ülke dışına çıkışını yasakladı, seferberlik ilan etti, Rus sabotajcılara karşı bir önlem olarak gece sokağa çıkma yasağı koydu, halka silah dağıttı, kadın, çocuk ve yaşlı 3 milyon üzeri Ukraynalı nüfusun ülke dışına çıkışına izin verdi. Saldırının 25. gününde toplam 10 milyon Ukraynalının evini terk ettiği söyleniyor. Her iki taraf da, söylendiğine göre paralı asker kullanıyor. Ukrayna yanlısı 40 bin paralı askerin parası ABD ve Batılı ülkeler tarafından ödeniyor. Rusya’nın da Suriye ve İran’dan 16 bin paralı asker getirdiği, Ramzan Kadirov’un Çeçen milislerinin de bunlara eklendiği söyleniyor. Şu günlerde (20 Mart 2022) Ukrayna ve Rusya arasında barış görüşmeleri sürüyordu. Dileğimiz onurlu bir barış ve savaşın sona ermesi…

https://adygvoice.ru/2022/03/18/%d0%b6%d0%b8%d1%82%d0%b5%d0%bb%d0%b8-%d0%b0%d0%b4%d1%8b%d0%b3%d0%b5%d0%b8-%d0%be-%d0%b2%d0%be%d1%81%d1%81%d0%be%d0%b5%d0%b4%d0%b8%d0%bd%d0%b5%d0%bd%d0%b8%d0%b8-%d0%ba%d1%80%d1%8b%d0%bc%d0%b0-%d1%81/