Adıge Devlet Yapılanmasının 100. Yılı Anısına – 3

Kafkasya yeryüzünün en güzel yerlerinden biridir. Çok sayıda ulus burada yan yana yaşıyor. Bu ulusların kültür ve inançları (dinleri) farklı, ancak bazı ortak gelenekleri de bulunuyor.

Araştırmacılar, bilim insanları Kafkasya için “dillerin dağı” diyorlardı. Bu dağın minik bir parçası da bizim Tahtamukay rayonumuz.

.

Tahtamukay Adıgey’in en çok nüfuslu ve en büyük rayonlarından biridir. Rayonda Adıgeler, Ruslar, Ermeniler, Beyaz Ruslar, Tatarlar, Rumlar ve diğer halklardan kişiler yaşıyorlar. Bu insanlar birlikte çalışıyor, bir araya geliyor ve birbirleriyle görüşüyorlar. Toplum yaşamı içinde eşit olanak ve haklardan yararlanıyorlar.

Bu insanların genel iletişim (muhabere ve anlaşma) dili Rusça. Ancak uzun süre Adıgeler arasında kalmış olanlar Adıgece konuşabiliyor, sonunda da Adıgelerle kaynaşmış oluyorlar. Sözgelişi, Tahtamukay rayonunda 30 üzeri değişik ulustan insan topluluğu barınıyor. Ruslar, Koreliler, Ermeniler ve Rumlar arasında çok sayıda Adıgece konuşan kişi var.

Yaşlılar Tahtamukay’da Kakorin adlı bir Rus ailesi yaşıyordu. İki çocuğu da Adıgece konuşuyordu. Ağabey çok akıcı bir Adıgece konuşmaya başlamıştı. Askere alındığında, anne ve babasına gönderdiği mektubunda şöyle yazmıştı: “Bulunduğum yerde benden başka Adıge yok”. Köylüleri bunu duyduklarında çok sevinmişlerdi.

Adıgeler arasında yaşayan Rus gencinin kendini Adıge saymaya başlaması gibi hayli sayıda örnek gösterilebilir. Anya Gusarova Tahtamukay rayonu doğumlu. Anya, Adıgeceyi ikinci anadili olarak görüyor. Bir gün anaokulundan döndüğünde anne ve babasına şöyle demişti: “Bizim gruptakilerin hepsi Adıge”. Ana baba sordu: “Peki, sen nesin?”. Hiç düşünmeden hemen yanıtını verdi: “Ben de Adıgeyim tabii!”. Aynı yerde oturan akrabaları gülüşmüşlerdi.

O küçük kız çocuğunun annesi Zoye öğretmendi. Bir gezi nedeniyle öğrencileri Letonya’ya götürdüğünde, kızı Anya’yı da beraberinde götürmüştü. O sıralar değişim (çalkantı) dönemi yaşanıyordu. Baltık halkları Rusları sevmiyorlardı. Gazete almak üzere bir bayiye uğradıklarında kendilerine ilgi gösterilmemiş ve dedikleri duymazlıktan gelinmişti. Bunun üzerine Anya’ya Adıgece olarak gazete istemesi söylendi. Kendileri bayi arkasına geçmiş, sonucu bekliyorlardı. Küçük kız ellerini kaldırarak gazete almak istediğini kavrattı. Bu yolla gazete satın almışlardı.

Bu küçük kız Adıgece bilgi yarışmasına katıldı ve soruları doğru yanıtlayınca ödüle layık bulundu. “Anadilim” (Синыдэлъфыбз) diye okuduğu şiir ünlü besteci ve şarkıcı Çırğ Yure tarafından bestelendi.

1996 yılında Moskova’da yapılan Rusya yerel tarih yarışmasına katılan rayon ekibinde Anya da vardı. Takım 4 Adıge, 3 Rus ve 1 Ermeni kökenli öğrenciden oluşuyordu. Adıge Cumhuriyeti adına yarışmaya katılan takım yarışma birincisi oldu. Yarışma sonunda çocuklar Adıge giysileri içinde izleyicilere Adıge danslarını sundular. Dönüşte, yarışmaya katılanlara, takım lideri N. N. Şvartsi de dahil hepsine birer kol saati hediye edilmişti.

Tahtamukay okulu öğrencisi Kim Svetlana Adıgece cumhuriyet bilgi yarışmasında ikinci geldi. Başka uluslardan çocuklar Adıge danslarına katılıyorlar. Tahtamukay rayonundan Kim Viktor Adıgece şarkılar söylüyor, Adıge danslarını icra ederken, birçok Adıge de gıpta ile onu izliyor.

Bir olayı yeniden anımsıyorum. Gittiğim pazarda çok sayıda kişi dolaşıyordu. Birkaç genç kız Kore havucu arıyordu. Bir köşede durup fiyatları konuşmaya başladılar.

– Bu pazardakilerin hepsinden daha iyi, ama pahalı…, – diyerek gitmeye başladılar.

– Pşaşeher (Kızlar), – diye Koreli kadın kızlara arkalarından seslendi, – tızeşış (aynı ulustanız), sizin için indirim yapacağım.

Havuç satan kadın Tahtamukay’da yaşayan Tone adlı kadındı.

Adıgeler arasında yaşadığı için Adıgeleşmişti.

Çok çocuklu Roman kadın Abragimova Polina’yı köylüler anımsıyorlar. Bütün çocukları Adıgece konuşuyorlardı. En büyük oğlu Mita otobüs sürücüsü olarak on yıllarca “Tahtamukay-Krasnodar” hattında yolcu taşıdı. Arabaya binenlerle Adıgece şakalaşmayı severdi. Bir kutlama gününde gazetecilere “Korelilerle Romanların (Çingenelerin) birbirleriye Adıgece konuştuklarını daha başka nerede görebilirsiniz?!” demişti. Rayonumuzda buna benzeyen çok sayıda örnekle karşılaşabilirsiniz.

Andreyev Vladimir ve Natalya çifti on yıldan beri Tahtamukay’da yaşıyor. Adıgey’deki yaşamı sorulduğunda şöyle bir yanıt vermişti: “Biz emekliyiz. Burayı çok beğeniyoruz. Eşimden ayrı bu yerde yaşıyordum. Çocuklarım Tahtamukay okulunda okuyorlardı, Adıgeceyi iyi anlıyorlar, en küçük iki kardeş Adıgece konuşabiliyorlar. Şimdi bu çocuklar değişik yerlere gittiler ve çalışıyorlar, birçok Adıge ailesi ile yakınlığımız var, birbirimizi arıyor ve ziyaret ediyoruz. Acıyı ve sevinci paylaşıyoruz. Adıgelerde bulunan güzel gelenekler ve bunları öğrenmiş olmamız, birbirimizi saymamıza ve saygı göstermemize olanak sağladı.

Rayonda bir sorun patlak verdiğinde diğer ulusların temsilcileri de, toplumsal örgüt ve komisyon çalışmalarına katılıyorlar. Her bir taraf kendi görüşünü serbestçe ortaya koyabiliyor. Sorunlar el birliğiyle çözüme kavuşturuluyor. Gençlerin farklı uluslardan kişilerle evlendikleri de görülüyor.

Rayon ya da cumhuriyet festivallerinde, yarışmalar düzenlendiğinde, değişik kültürlerin temsilcileri yeteneklerini ortaya koyuyorlar.

Bunlardan başka Krasnodar ve Severski rayonları ile onlarca yıla dayanan iyi komşuluk ilişkilerimiz var. O iki yerin yerel yöneticileri bizi unutmuyor, kutlama günlerimize geliyorlar, biz de onlara gidiyoruz. Festival, yarışma ve sanat gösterileri, resim sergileri ve birlikte uluslararası spor yarışmaları düzenliyoruz. Rusya, Kuban ve Adıgey’in kültür emekçisi, besteci Çırğ Yure bütün bu etkinliklere severek katılıyor.

Çok sayıda ulus temsilcisinin bir arada yaşadığı konuksever rayonumuz işte böyle bir yerdir.

Açeğu Razıyet.

Tahtamukay.

Adıge mak, 5 Nisan 2022