Aşıne (Eŝıne) Hazret: Adıge Ulusal Edebiyatını Zenginleştiren Yazarımız

Bu yazımızda 1950 – 1960’larda Adıge yazılı edebiyatına katılan ve değerli ürünler bırakan Aşın Hazret’ten söz etmek istiyoruz.

Onun ilk ürünlerinde bile örnek bir düşünme tekniğine sahip olduğu, yaşamı derinlemesine ve değişik yönleriyle kavradığı ve dile getirmeyi başardığı görülebiliyor. Örneğin, güçlü bir kavrama yeteneği vardı, bütün bunlar değişik edebiyat türlerinde ortaya koyduğu gurur verici ve ulusunu yüceltici yazılarından anlaşılır.

Ahmet oğlu Aşıne Hazret Adıgey’in Tevçoj rayonu Ğobekuaye köyünde 2 Ocak 1926’da doğdu.

1941’de yedi yıllık okulu bitirdi, köy kolhozunda işe başladı. MTS telefon ve telsiz kurumunda operatör ve muhasebeci olarak çalıştı. 1943 – 1950 arası askerlik görevini yerine getirdi. Adıgey’e döndüğünde Adıge Kıtap Basımevi müdürü ve “Sotsialistiçeske Adıgey” (-Adıge mak-) gazetesi kültür bölümü editörü olarak uzun yıllar çalıştı. Ardından Adıgece “Zekoşnığ” dergisi baş editörü oldu.

Yazılarını 1951 yılında yayınlamaya başladı. Edebiyatın bütün dallarında 40 yıl boyunca yapıtlar üretti. Şiirler, şiirsel uzun öyküler (poemler), masallar (fabller), uzun öyküler (povest) ve romanlar içeren, ama titizlikle yazılmış kitaplar yayımladı. 1954 yılında “Gerçek Arkadaş” (Ныбджэгъу шъыпкъ) adlı uzun şiir yapıtını yayımladı. Ardından “Yol Arkadaşları” (Зэгъогогъухэр), “Kışın da Yıldırım Düşer” (КIымафэми шыблэр мао), “Işık” (Нэфын), “Rüzgarda Kalmış Ağaçlar” (Жьыбгъэм хэт чъыгхэp) ve “İlkbahar Akşamları” (Гъэтхэпэ пчыхьэхэр) adlı yapıtları yayımlandı. Hazret gerçek bir kısa öykü yazarı olduğunu kanıtladı. Ancak büyük edebi yaratıcılığını yansıtan “Masallar” (Баснэхэр) – Karanlık ile aydınlığı ayıran- yayımladı. Bunların ardından “İki Tarla” (ХьэситIу) (*), “Kartopu Ağaçları” (Зэрджаехэp), “Can Gibi Değerli” (Псэм фэдэу лъапIэ), “Zefak’o” (ЗэфакIу), “Su Somunu” (Аштрам), “Doğruluk” (Къэрар), “Bitek-Verimli Toprak” (ЧIыгу IэшIу) gibi yazılarında Adıge ulusunun karşılaştığı olayları anlattı. Roman türü üzerinde de çalıştı: “İnsanın Canı Sıcağı Sever” (Псэм фабэ икIас), “Güneş Su İçmeye Gitti” (Тыгъэр псашъо кIуагъэ), “Ağustos Ayının Son Pazar Günü” (Августым иаужырэ тхьаумаф), vd yazdı. Çocuklar için uzun şiirler ve masallar içeren “Avcının En Mutlu Günü” (ШакIом имэфэ тхъагъу) adlı kitabını yayımladı. Hazret’in yaratıcı yeteneğini sergileyen 23’ü Adıgece, 7’si de Rusça yayımlanmış toplam 30 kitabı vardır.

Bu yayınlarda yazar temiz Adıge ulusal düşüncesini, dünya görüşünü objektif bir biçimde dile getirmeyi başarmıştır. Adıge ulusunun değişik dönemlerdeki yaşam biçimleri, tarihsel olaylar ve sürekli olayların merkezinde yer almış olan emekçi insanlar, bir görev verilince şımaran ve olumsuz pozlar takınan yoz kişileri, doğruluk, özsaygı ve günümüzün örnek kahramanlarını sunmayı başarmıştır. İlginç bir biçimde yazar, iyi ile kötünün farkını, onların sürekli yan yana yürüdüklerini dile getiren yapıtlar ortaya koymayı başarmıştır. Aşıne Hazret insan düşüncesini derinlemesine işlemiş kişilerden biridir, en küçük, en kısa öykülerinde bile (onlar farklı anlatımlara, dil, üslup ve kompozisyonlara sahip olsalar bile) gerçeği anlatan, yaşam içinde karşılaşılan olayları dile getiren yapıtlardır.

Aşıne Hazret’in “Eski Avcı Şevemafe’nin Oğlu” (Шъэомафэ шэкIожъым ыкъу) adlı masal-piyesi Adıge Dram Tiyatrosunda sahnelenmiştir. Yazar usta bir çevirmendi, M. Gorki, A. Çehov, K. Hetagurov, S. Marşak ve daha başkalarının yapıtlarından Adıgeceye çeviriler yaptı.

Yazar tüm edebiyat türlerinde yazdı, ama en çok lirik düzyazı üzerinde durdu ve kısa öyküler (rasskazlar) yazdı diyebilirim. Kitapları Adıgece ve Rusça olarak Maykop ve Moskova’da yayımlandı. Aşıne Hazret 1958’den beri RF Yazarlar Birliği üyesi ve Adıge Cumhuriyeti saygın kültür emekçisiydi. Yazı hayatına atılan gençlere yardımcı oluyordu, edebiyata duyduğu derin sevgiyi yapıtlarında görüyor, geleceğe olumlu bakıyordu.

Mamırıko Nuriyet.

(*) – Aşıne Hazret’in “İki Tarla” (ХьэситIу) adlı uzun öyküsünü 1960’larda rahmetli İzzet Aydemir ağabeyimizin çıkardığı “Kafkasya” dergisi için çevirip (bitiş bölümünü özetleyip) N. Karbeç imzasıyla ve “Bir Avuç Toprak” adıyla yayımlamıştım. Edebiyat dilinde “Hase” (Хьэсэ) tarla, Şapsığ ve Vıbıh diyalektinde “parsel”, “çizi” (tarla parçası) gibi anlamlara geliyor. Türkiye’de yaygın olan diyalekt Şapsığ olduğu, edebiyat dilini, K’emguy diyalektini yeterince bilmediğimiz için farklı ve Şapsığ’a göre yakıştırma bir başlık atmış olmuştuk, – hcy ,

Adıge mak, 17 Ocak 2024