AYŞET – 1 -31 (Tarihi Roman; s. 7-8)

İshak Maşbaş (Meşbaşe İshak)

XVIII. yüzyılda Adıgey’in (Çerkesiye) Karadeniz’i kıyısında doğmuş olan kız çocuğu Ayşet’in talihsiz yaşam öyküsüne ve başından geçen olaylara ilişkin olarak İshak Maşbaş (Meşbaşe İshak), yazdığı tarihi romanına “Ayşet” adını verdi. Çocukken kaçırılıp İstanbul’a götürülen, orada, esir pazarında Fransız elçisi Kont Charles de Ferriol tarafından satın alınıp Paris’e götürülen Ayşet, orada varlıklı bir aile ve üst kesim içinde büyüdü ve eğitim gördü. Daha sonra, Ayşet, Fransa’nın tanınmış bir yazarı oldu.

İshak Maşbaş, öbür tarihi Adıge romanları gibi konuyu etraflıca ve derinlemesine inceleyerek, ilginç bir biçimde bize sunuyor. Yazar, sanatsal yaratıcılığını, gerçekçi bir açıdan, Fransa kralları XIV. Louis ve XV. Louis dönemi Fransız toplumunu karşımızda sergiliyor, öte yandan da Voltaire’in “Adıge Meleği” diye adlandırdığı Ayşet’in kişiliğinde kadının saygınlığını, insan ve sevgi kavramlarını, bunları hiçe sayan kişilerin karşısına çıkarıyor.

***

Sevginin tükendiği bir dönemde, o, yine sevmeyi sürdürüyordu.

Paul de Saint Victor

***

ÖNSÖZ

Dalgalar şar şar sesleri çıkararak hafiften hafiften kıyıya vuruyor, kıyıdaki çakılları bir ileriye, bir geriye sürüklüyordu. Sekiz yaşlarındaki küçük kız çocuğu bu sesleri dinlerken bir yandan da annesine seslenmişti:

– Anne, biz Adıgeyiz, bu ihtiyar balıkçı bize niye “Çerkes” diyor? Niye öyle söylüyor?

– Bu yaşlı Memet, Türk, onun için öyle söylüyor.

– Türk’se önemli mi, – küçük kızın güzel, siyah ve berrak gözleri parıldadı, – onu adından ayrı bir adla çağırsam onun hoşuna gider mi?

– Onu bilemem, Ayşet. Kafanı öyle şeylerle başını ağrıtma.

– Bilmediğimi öğrenmeyi istemek baş mı ağırtır? “Çerkes” ne demek, anlamı nedir, iyi mi, kötü mü?

– Baban zivshana (-beyimize-) sor. Söylendiğine göre Çerkes, Türkçe “kafa kesen” anlamına geliyormuş.

– Öyleyse iyi bir şey değil o…- Ayşet bir iç çekti, ardından sesini yükseltti: – Türk Memet bizi böyle çağıracak olursa kabul etmeyin, ben de kabul etmem!

– Olur kızım, olur, – anne tatlı bir gülücük yolladı kızına, ama kaygılanmıştı da, bu nedenle ” kafa kesme” sözünü düzeltmek istedi: – Çerkes sözcüğünün anlamı kişiye göre değişir. Adıgeler savaşçı, cesur ve canını esirgemeyen kişiler. Türkler de bu söze bu anlamı verirler. Sadece Türkler değil, Araplar, Ruslar, İngiliz ve Fransızlar da, ne bileyim daha başkaları da bize öyle derler.

– Öyleyse olur, – küçük Ayşet annesini onayladı, ama bilmek istediği bir konuda da kendisini tutamadı. – Saydığın o kişilerin dillerinde de “kafa kesen” anlamı mı çıkıyor?

– Dillerini bilmezsen bunu nasıl öğrenebilirsin ki…Türkler de anlamını bilmeden o sözcüğü kullanıyor olabilirler. Tamam Ayşet, dönelim, arabamız bizi bekliyor, ninen de meraklanmış olmalı.

Deniz kıyısından topladığı renkli küçük taşları birbirine çarparken, bir yandan da Ayşet kendi kendine söyleniyordu:

– Adıgelerin cesur olduklarını bilmeselerdi Türkler bize öyle demezlerdi, değil mi anne?

– Öyle olmalı.

– Türkler uzaktalar mı?

– Ülkelerinin, gemiyle iki günlük mesafede olduğu söyleniyor.

– Türk kızları güzel mi?

Dünyalara sığmayan kızına bir espri yaptı anne:

– Gençleri de güzel, yakışıklı. Ama senden daha güzeli, daha tatlısı benim için bu dünyada yok. Yeter kızım, yeter artık, gidelim. Yarına da soracak bir şeylerin kalsın.

– Öyleyse gidelim, – dedi Ayşet, gülümsemekte olan annesinin elini gıdıklayarak tuttu. Annesinin Fransızlar üzerinde daha fazla durmasının nedenini çözemedi, nedenini sordu: – Fransız dedikleri kişiler de Türkiye’de mi yaşıyorlar?!

– Bilemiyorum…A benim meraklı küçük kızım, ne diye Türkler derken şimdi de Fransızlara taktın?!

– Bilmediğim için…- diyerek Ayşet ayaklarıyla çıkardığı tozları etraftaki çiçeklere saça saça yürümeye başladı.

İncecik beli ve güzel vücudu ile Cenet, kaygılarını duyurmak için Tanrıya yakardı: “Ey Ulu Allahım, bizden sevgini esirgeme, bizi koru, dünyalara sığmayan bu küçücük kızımızın geleceğini mutlu kıl, o günleri bize göster, mutluluk içinde, sevgi saçarak yaşamayı ona nasip et…

(Devamı gelecek)

AYŞET – 2 (Tarihi Roman)

HAPİ CEVDET YILDIZ·30 KASIM 2018 CUMA8 Okuma

İshak Maşbaş

BİRİNCİ BÖLÜM

Kont Ferriol kardeşler Paris’in en zengin ailelerindendi biriydi. Büyüğü Charles, küçüğü de

Augustin’di.

Kont Charles de Ferriol kırkına varmış ama hiç evlenmemiş biri. Paris, Londra, Viyana, Madrid ve Cenova’da dolaşan, nerede sabah orada akşam diye düşüp kalkan, ama dışişlerindeki görevlerini aksatmayan biri. Yakışıklılığı ve yerinde konuşmalarıyla baştan çıkardığı kadın sayısı az değildi. Huzurlarını bozduğu gibi nedenlerle kendilerinden kaçtığı kişiler de vardı, ama buna karşılık etrafında dolanmakta olan, kendisine ilgi duyan ve tanışmak için can atan kişi sayısı da az değildi.

“Paris, Paris, ey Paris!” dedikleri yaşam işte böyle birşey olmalıydı.

Kont Charles de Ferriol’ün kardeşi Augustin evliydi, karısı Marie-Angélique, Paris’in en zengin ve soylu aillerinden Geren dö Tansen’lerin (Guérin de Tencin) kızıydı, Tansen’lerin evi, Saraya, kralın bahçesine yakındı. Erkek kardeşi Pierre, kız kardeşi Claudine-Alexandrine Guérin de Tencin ile beraber oturuyordu. Kont Augustin, Dauphiné ilinin vergi-maliye gibi işlerine bakıyordu. Ayrıca Metsk Meclisi’nin onursal başkanıydı. Pont de Vel ve de Arjantal (Arzhantal) adlı iki oğlu vardı. İyi bir eğitim görmüşlerdi, ailenin şiir, müzik, oyun yazarlığı, tiyatro, edebiyat ve sanata karşı derin bir ilgisi vardı. Ferriol’lerin evinde akşamları birçok eğitimli ve yetenekli kişi toplanırdı. Fransa kardinali de Fleury de aileyi seven, sık sık evlerine gelen biriydi. Orléans Dükü, Bournonville Prensi, Bolingbroke Lordu ve karısı de Marie Claire, filozof Voltaire, Lecouvreur oyuncuları madam du Deffant, madam de Paramber, Malta nişanı olan Blaise-Marie de Edie, Calandrino Markizi ve daha başkaları ikinci planda eve gelenlerdendiler…

Neuve-Saint-Augustin Caddesinde çok sayıda mumla aydınlatılan büyük beyaz evde sadece dört kişi oturuyordu. Mumlardan duyulan çıçıç sesleri Ferriol kardeşlerle Guérin de Tencin’in dikkatini çekmiyordu.

– Yıllardan beri özlemekte olduğum şey sonunda gerçekleşti, – diyerek Charles de Ferriol şampanya dolu bardağını kaldırdı, – kadını ince belinden tuttukları gibi, bardağı da ince tarafından tutuyorum, kaldırın bardaklarınızı, ses çıkaracak biçimde birbiriyle tokuşturalım, bu mutlu günümü paylaşın benimle. Yarın Konstantinopol’a, İstanbul’a gidiyorum. Güneş kralımız XIV. Louis beni elçisi olarak İstanbul’a gönderiyor! Doğu… Siz Doğu’nun ne olduğunu bilir misiniz!..Esmer güzelleri, ince belliler, balık eti kalçalar ve ateşli dudaklar…

– Charles, o saydıklarından önce iyi bir eşin olsaydı daha isabetli olurdu, – dedi, şakaya vurdurarak, biraz da kınayarak Augustin ağabeyine.

– O günlere de erişirim, ama seni bilemem… – diyerek elçi Charles şakayla karışık ama ciddi bir karşılık verdi kardeşine: – Erkek olup da tek bir kadınla yetinmek bana göre bir eksiklik, bir zavallılık.

– Şunun da dediğine bakın! – diyerek, Marie-Angélique, kendinden birkaç yaş büyük olan kocasına bakıp gülümsedi, ardından kaynına laf attı: – Sen kardeşinin tek kadından tad alıp almadığını neyinden bileceksin? Öyle konuşarak, kont, kocamı suçlama, – sonunda işi şakaya vurdu.

– O görüşteysen, kontes, bana laf düşmez. Kardeşime olumlu bakmamı sağladın. Hadi şampanyaya devam, – Kont Charles, şampanya kadehini dolaştırırken yengesinin kız kardeşine sordu: – Claudine-Alexandrine kız kardeşinin dediğinin doğru olduğuna inanıyor musun?

– Kız kardeşim öyle diyorsa niye inanmayayım? – Şampanyanın keyiflendirdiği mavi ama donuk gözleriyle kontun gözlerine baktı. – Dediklerinde olmayacak bir şey göremiyorum.

– Senden memnunum, Claudine, memnunum, – Kont Charles ayağa kalktı, şampanyasını yudum yudum değil bir dikişte içti, yumuşak ve okşayıcı bir sesle devam etti: – Kadınları sevmem işte bu nedenle…Türkiye’ye gitmeyecek olsaydım, Claudine-Alexandrine, sana kur yapar, seninle evlenir, kardeşim Kont Augustin-Antoine’a inat bir yuva kurmuş olurdum.

– Hepsi bu kadarcık mı? – Claudine-Alexandrine, kız kardeşini bir yandan süzerek konta karşılık verdi.

– Ne demek bu? – İlkin Charles de Ferriol, kendisine dokundurulan lafı kavrayamadı, ardından durumu anladı ve kendine geldi: – Hayır, hayır, üçünüz bir olup üzerime gelmeyin. Fransa’nın dış ülke sorunlarını çözüp döndüğümde, işte o zaman o sözümü yerine getireceğim.

– Doğu’nun esmer kadınları, ateşli dudaklar, ince beller?.. – diyerek Marie Angelique güldü.

– Onlardan sonra, madam, onlardan sonra kız kardeşin Claudine-Alexandrine’i alacağım, o zamana kadar yaşça da büyümüş, olgunlaşmış olur…

– O, büyüyeceği kadar büyümüş zaten, kont, – Şimdiye değin gülümseyip oturmakta olan Augustin-Antoine söze karıştı, – Sana varır mı, orasını bilemem. Peşinde dolanan kişi sayısı az değil. Orléans Dükü Philip ile Dubois kardinalinin de bunlara katıldığı söyleniyor.

– Evet?! – dedi Fransız elçi söylenen sözlere inanmış gibi. – Bana varır mı, varmaz mı, bilemem, ama Orleanslı o sinik kişiye ve Duboislı ihtiyara sakın aldanma… Ben yarın uzun bir yola çıkacağım, dinlenmem gerekiyor… – diyerek Charles de Ferriol ayağa kalktı ama içindeki farklı şeydi: Artık sırasıyla iki sevgilisi ile görüşebilirdi, randevu vakitleri de yaklaşıyordu…

İstanbul, 1698.

Paris’e göre, İstanbul çok farklıydı: İnsanlar, giysiler, dil, cadde ve sokaklar, pazar yerleri, evler değildi sadece farklı olanlar, her bir ulusun konuştuğu değişik bir dili, kendine özgü giysileri, elbiseleri vardı, bunları farklı farklı giyiyorlardı. Yiyecekler de farklıydı. Bu gibi şeylere alışılmıştı, ama daha farklı şeylerin alındığı da görülüyordu. Her yöne uzanıp giden yollar, cadde ve sokaklar, evler sıralanıyordu, bunlar da farklı şeylerdi. Dış görünüşleri ve toplum düzenleri bakımında ülkeler birbirlerinden ayrılıyorlardı. Pazarlar, bunların yaydıkları kokular ve çıkardıkları sesler de farklı oluyordu.

Paris’in cadde ve pazarlarında insanlar bir araya gelmiyor, alışveriş yapmıyor, çıplak dolaşıyor, elbise ve yiyecek alınamıyor, yemek yenecek yerler bulunmuyor değildi, ama Kont Charles de Ferriol Doğu’yu masalsı bir ülke olarak tasarlamıştı içinden, kimseyle tanışmamış, bir başına birkaç gün geçirmişti, bu nedenle içten içe yakınmaktaydı: “Neredeler o esmerim güzel kızlar, ince beller, sıkı bacaklar, ateşli dudaklar?.. Oysa kırmızı erkek fesi dışında gördüğüm bir şey yoktu. Geniş siyah entariler, peçeli yüzler, bunları izlemekle ele ne geçer? Konstantinopol, Konstantinopol, ne çabuk Türk görüntülerine bürünmüşsün?! “Ayasofya” katedralini camiye çevirmekle, kenarına minareler dikmekle bu iş biter mi, kentin görüntüsü değiştirilebilir mi?..”

Bir gün İstanbul’da gezerken kilise iken Müslümanlarca camiye çevrilen “Ayasofya”nın karşısında, orasının camiye dönüştürüldüğünü unutup haç işareti/istavroz çıkarınca, bir Türk’ün kendisine “gâvur” diyerek kızdığını anımsadı.

– Böyle boş şeyleri, muallim, kafana takma,- diyerek güzel kara gözlü Fahri kendisine seslendi,- geldiğin yer bir Türk ülkesi, bulunduğun yer de İstanbul. Burada çok şeyler görebilir, duyabilirsin. Yüzyılların birbirinin üzerine bindiği gibi, İstanbul da kat kat birbirinin üzerinde yükselmiş.

– Doğru, doğru, – dedi Charles de Ferriol, tercümanının oynak, yuvarlak gözlerinin içine bakarak. Bir gün konuştuğumuz şeyi ne zaman yerine getireceksin diye soruyor gibi yaparak tercümanını övdü, ondan yana çıktı, – İyi ediyorsun “bana muallim, bilgili kişi” demekle, soydaşlarının bana saygılı davranmalarını sağladın. Ben de Türk tarihine yabancı biri değilim. Karlofça Barış Antlaşması çalışmalarına katılmam için kralımız haşmetmeap XIV. Louis beni buraya gönderdi. İşler iyi gidiyor. İngiliz, İspanyol ve Rus elçilerini etkiledim, iki hafta içinde İspanyollara da istediğimiz şartları kabul ettirdik. Bu nedenle üzüntü ya da belirsizlik içinde değilim. İstanbul’u değiştiremeyiz, yüzyılları tersine çeviremeyiz, dediğin gibi yüzyılların çözemediği şeyler için başımızı ağrıtmayalım, – elçi Charles’ın sevinci yanaklarına yansıdı, – Daha iyi bir şey söylemeyeceksen, anlaştığımız üzere gidelim…

– Anlaşmamızı unutmadım, muallim, – bunu bekliyormuş gibi konta karşılık verdi Fahri, – Öyle istiyorsan, para ve zamanın da varsa, dediğin gibi olsun.

– Ben her zaman hazırım. Para konusunu dert etme, – Charles de Ferriol’ün yanakları kızardı, kalın dudağının sol ucu titreşti. – Ayarlayabileceksen akşama çok iyi olur. Kalp ve beden sağlığım yerinde.

Fahri birçok kez Fransa ve diğer Avrupa ülkelerinde bulunmuş biriydi, Karadeniz’in sağ, doğu yakasında Çerkeslerin yaşadığını da biliyordu, sadece biliyor değildi, gizli ya da açık birçok kez Adıge-Çerkeslerin arasında bulunmuş biriydi. Fransızcasından geri kalmayacak düzeyde Adıgece konuşuyor, Adıge gelenek ve göreneklerinden anlıyordu. Tuapse, Soçi, Anapa gibi yerlere ve yakını yerleşimlere uğramışlığı vardı. Sonbahar mevsimi gelip deniz yolları kapandığında denizaşırı yolculuğu son buluyordu. Böylesine dönemlerde tercümanlık ve rehberlik yapıyordu. Charles de Ferriol gibi, yurt dışından gelmiş kadın düşkünü kişilere rehberlik ediyordu. Evli değildi, evlenme, kız kadın derdinde olan biri de değildi. Birkaç yıl önce Tuapse’de kendisine oynanan bir ‘oyunu’ kimseye anlatamamıştı.

– Yapamayacağın bir şey değil o iş, – Fahri, yüklendiği işin zorluğunu önemsemiyormuş gibi gülümsedi. Eksikliğini belli etmekten de korkuyordu, ama “Bir zamanlar tuttuğunu koparan, örtü altına saklananı kaçırmayan biriydim” diye bir iç geçirdi ve kendi kendisini övdü, ardından kin ve kıskançlık dolu bir gözle, “Sen de başına ne geleceğini bilemezsin…” diyerek, karşısındaki sert ve sağlıklı adama söylendi. – Söyle bakalım ne gibi bir kancık istediğini. Rum mu, İtalyan mı ya da bir Siyahî mi olsun?

– Ne kadar da çok şey sayıyorsun? – Charles de Ferriol sarı kaşlarını yukarı çatıp indirdi, kestirip attı: – Ben öylelerinden bıkmışım. Söyle hadi bir başka kadın adını. Yoksa ben geldim diye Türkler kancık doğurmaz mı olmuşlar?

– Doğurmaz olurlar mı hiç, çok sayıda güzel kızımız var, ancak…

– Tamam, tamam, var kızınız, – Fransız elçi ciddi ya da değil, anlaşılmaz biçimde Fahri’nin sözünü kesti, – Kız mıydı, dul muydu bilmiyorum, bu bahar Paris’te bırakmıştım.

– Niye peki?..- Tüyleri ürpermiş, diken diken olmuş halde, Fahri, belli etmeden gizli bir telaş içinde sordu.

– Niye mi, yatakta beceriksizdi…- diyerek Charles de Ferriol şaka yollu sözünü değiştirdi. – Paris’e gelirsen ateş gibi bir Fransız kadını ile seni bir gece boyu yatırırım.

– Altta kalmam! – Fahri erkeklik tasladı, “altta kalmam” sözü de ağzından düşmüş oldu.

– Böyle sert biriysen güzel, ama kız olsun diye tutturma. Yatakta yaman olacak, sana tatlı anlar yaşatacak olan bir kadın hangi yaşta olmalı, sence, biliyor musun? Otuz, kırk yaşında olmalı. Hadi Fahri, lafı uzatmadan bana sözünü ettiğin o Çerkes kızını getir. Sandık dolusu altın para istemiş olsalar da geri adım atma, beni memnun edecek kişi için paraya acımam! – Charles de Ferriol’ün yanakları tutuştu, sarı gözleri öne fırladı. – “Paris, Paris, oy, Paris!” dedikleri gibi, ben de “Oy, İstanbul, İstanbul!” diyebileyim.

– O konuda sana güveniyorum, muallim, – Kadın tutkusu ve ateşiyle tutuşmuş olan Fransızın ölçüsüz sözleri Fahri’yi çileden çıkaracak düzeye erişmişti, yine de duygularını bastırıyor, onu incitmemeye çalışıyordu. Kızmakta olduğunu belli etmeden sordu: – “Çerkes“ kızı kaç yaşlarında olsun? On beş mi, yirmi mi, otuz mu?

– Ne kadar genç olursa o kadar iyi, – Charles de Ferriol, kadınların yaşları üzerine söylemiş olduklarını unutmuş, tatlı dilli biri olmuştu, ardından merak ettiği şeyi sordu: – Peki, o Çerkes kızına hiçbir erkek eli değmemiş olabilir mi? Mariya Şıyıh (-Bakire Meryem-) diye duyduğum şey ne olabilir?! İlginç, ilginç… Bizim Fransız kızlarımız o işe on iki- on üç yaşlarında başlıyorlar…Söylediklerin doğruysa, dostum, işe Çerkes kızlarıyla başlayalım, daha olgun, kırk yaşında olan kadınları bastıracak denli ateşliler mi görelim. Ama onların beyaz yüzlü-esmer, ince belli, balık etli, ateş gibi dudaklı olmalarını isterim!

– Belirteyim, muallim, çirkin Çerkes kızı olmaz, – kararlı konuştu ve sesini yükseltti: – Onları herkes, bütün bir dünya arzuluyor, fiyatları çok yüksek.

– Kaç kez söyledim, beni vazgeçirecek bir şeyin olamayacağını! – bozulmuş halde para işini sorup duran Fahri’den yaka silkti. – Bu fiyat lafını bir daha ağzına alma! – Kızmıştı, beğenmediği bu konuda tercümanına soru sormadan edemedi: – Yahu, Fahri, dilini tutamıyor musun? Bilemiyorum, sözlerini zaman zaman çelişkili buluyorum.

– Soru sorma biçiminden, muallim, bana gerekli yanıtı vermiş oldun, benim buna ekleyecek şeyim olamaz. Ama ne yaparsın, tercümanlık zor şey, bilirsin. Bütün bir gün dur durak bilmedik, dediğin her şeyi – darılsak da, çatışsak da – söylediğin her şeyi aynen tercüme ediyorum. Bazen aynı şeyi iki-üç kez tekrar ettiğim, canıma tak ettiği anlar oluyor. Bunu senin için değil, İspanyol fırlamaları için söylüyorum.

– Evet, evet, tercümanları bugün tanımış değilim, Avrupa boyutunda çatışmalı ülkeler arasındaki birçok sorunu çözmeyi başarmış biriyim. Elçilik zor bir meslek. Ama mesleğini sever, üşenmeden çalışırsan, akıllı olduğunu ispat edersen ve kendileri ile beraber işi yürütürsen, tarafına çekemeyeceğin dostun ve düşmanın olmaz. İşte böyle Fahri, senin işin de basit bir iş değil, ayrıca istediğim ufak tefek işleri de senin sırtına yüklüyorum, hizmetlerinin hepsini dikkate alır, seni memnun ederim.

– Teşekkür ederim, muallim, beni anlayabildiğin için.

– Teşekküre gerek yok! Sana bir şey daha söyleyeyim, – İstediği her şeyi alabilen şımarık oğlan çocuğu gibi Kont Charles de Ferriol’ün gözlerinden sevindiği belli oldu. – İşimi başarıyla tamamlayıp Fransa’ya döndüğümde Güneş kralımız beni Fransa elçisi olarak Türkiye’ye göndereceğini söyledi, Fahri, bana karşı üşengeç olma, sana yüklediğim işleri yerine getirirsen, bunun yararını görürsem, memnun kalırsın… Ey İstanbul, İstanbul, doğulu şehrim, güzelliğini ve zevklerini benden esirgeme, cici Paris, özlemin içimde kalıcı, güzel, esmer ve beyaz, ateş dudaklı kadınlarını bir kez olsun unutmama izin ver!

Fransız elçisinin kendine olan güvenini Fahri kafasını sallayarak destekliyordu, kendi eksikliğini unutmuş gibiydi, ama kendisiyle böbürlenen bu adama da kızmadan edemiyordu: “Sırtta taşınan bu beyefendinin zevkine bak!.. Böyle adamları olan bir ülkeye Allah acısın…”

(Devamı gelecek)

AYŞET – 3 (Tarihi Roman; s. 16-22)

HAPİ CEVDET YILDIZ·3 ARALIK 2018 PAZARTESİ3 Okuma

İshak Maşbaş

III

Charles de Ferriol, kadın satılan yerden (haram/ kadın evi) kendisine getirilen Adıge kızının, karşısında nasıl titrediğini unutamamış, görüntüsü hâlâ gözlerinin önünden gitmemişti. Genç kadının tadını görmek için üzerine nasıl abandığını, onun da kendi iffetini (namusunu) korumak için nasıl yalvardığını bir türlü aklından çıkaramamıştı. Senin için saydığım parayla senin gibi birkaç kız daha alırdım, tatlı yanını, yumuşacık vücudunu neden benden uzak tutuyorsun diyerek onu nasıl yatağa attığını, ardından kızın bayılıp kaldığını ve zar zor ayılttığını anımsadıkça kendi kendisini suçluyordu. Kadın satılan evin baş kadınına ödediği bedel karşılığında kızı kurtarmış olmasıyla da teselli buluyordu.

Koca gözlü Türk kadınından kendisini o gibi durumlardan uzak tutması için ricada bulunmuş olduğunu Fahri’nin doğrulamış olmasından da memnun kalmıştı: “O kadar çok para alırsan elbette sağır ve dilsiz olursun”. Ah yandığım, o yuvarlak kalçalı ve iri gözlü kadını kaçırmamalıydım…Bana zevk tattıracak olanı bırakıp Çerkes kızının ham tadına kapıldım, bu bana müstahak! Hayır, hayır, bu nedenle Çerkes kızlarını iteleyecek değilim, onlarda anlatılamayacak çekici bir yan var. O ürkmüş genç kızın ateşli kalın dudaklarının ve yuvarlak göğüslerinin sıcaklığı şimdiye değin belleğimden gitmiş değil… Çerkes kızlarının tadını almadan duramam, niçin durayım ki… Küçük kıza kapılmadan o getirilen beyaz yüzlü, ince uzun sırtlı kadını seçmeliydim, asıl zevk o gibi kadınlarda, adamın içini eritirler… ”

Charles de Ferriol kadın konusunda yakınıyordu ama kadınsız geçirdiği bir İstanbul gecesi de yoktu. Sınırsız aşk zevklerinden yorgun düştüğünde, ara verip dinleniyordu. Ama, dediği gibi, yeteneğini göstermek için hiçbir resmi toplantıya katılmayı da ihmal etmiyordu. Ayrıca Charles de Ferriol’ün ilginç bir yanı vardı: En yoğun ve en acil iş içinde olsa bile kadın konusunu ihmal etmiyordu. Şimdi de hiç giremediği haremlere girmekten kaçınmıyordu.

Birkaç gün sonra tamamlanacak olan barış antlaşması için yapılan toplantıda akıcı Fransızcası ile konuşmakta olmasına karşın toplantının sona ereceği saati sabırsızca bekliyordu. O Adıge kadını bir yana, ardından getirilen kadınlardan memnun kaldığını unutmuyordu: “Bizim Fransız kadınları yatakta becerikliler, yamanlar diyoruz, ama Çerkes kızları ile boy ölçüşemezler.Güneş kralımızın yatağına bir Çerkes kadınını atabilmiş olsaydım, bu hizmetimi asla karşılıksız bırakmazdı…Orleanslı çapkın dük de beceriksiz biri değil, vermesen bile elinden kapar…”

Başında kırmızı fesi ile Charles de Ferriol Cuma günleri Boğaz kıyısında dinlenmeyi seviyordu.

Tatlı Boğaz serinliğini soluyarak Charles de Ferriol ile tercümanı Fahri bir sahil bahçesinde oturuyorlardı. Fransız elçinin önünde kırmızı burbon şarabı duruyordu. Rengi şarabın renginden aşağı olmayan kırmızı sıcak çay bardağından Fahri, dikkatle, yavaş yavaş çayını yudumluyordu. Fahri’nin şarapta gözü yoktu, varlığı, yokluğu umurunda değildi. Kont kırmızı fesli garson çocuğa şarap getirmesini söyleyip kadehini doldurturken, işte o zaman masada şarap bulunduğunun farkına varıyordu.

– Yahu bu şiş göbekli çay bardağını bırak da, birlikte birer şarap kadehini kaldıralım, – dedi Fahri’ye Kont Charles de Ferriol.

– Olmaz, olmaz, – diyerek iki eli ile kendisini koruyarak geriye çekildi ve “o şey çok günah” dedi. Allahın yasakladığı içkinin bulunduğu sofrada oturduğum için, kimsenin umurunda olmasa bile Allah’ın beni bağışlamasını diliyorum.

– Seni gidi Mariya Şıyıh (-Bakire Meyem), – diye Charles de Ferriole yüksek sesle konuşmaya başlayınca, Fahri başını başka tarafa çevirdi, – Müslümanlar niçin yoksul kişiler, yaşatacak şeyi görmüyor, öldürecek şeye ise bayılıyorlar. Kusura bakma Fahri, – şarapla coşmuş kontun dili çözülmüştü, – bu dünya için geçici bir sınav dünyası diyor, kendinizi bu gibi dünya zevklerinden yoksun bırakıyorsunuz. Haçlı diyorsunuz bize, ama biz Tanrının bağışladığı tek bir yaşam süresince almamız gerekeni alıyoruz. Tanrı öldürme, hırsızlık, ne bileyim, daha başka olmayacak günahlardan uzak dur diyor, kapıyı kapatıyor, mutluluk verecek şeylerin kapılarını ise bize açıyor. Sadece siz Türkler değil, öbür Müslümanlar da kadınları eve hapsediyorsunuz, yüzlerini, bedenlerini ayak uçlarına değin başkalarının göremeyeceği biçimde örtüyorsunuz. Hilebazsınız siz. Peki güzel kadınları haremlerde satışa çıkarmanız, satmanız günah olmuyor mu? Bak bu çay bahçesinde tek bir kadın garson bile yok. Yediğimiz, içtiğimiz şeyleri bize getiren güzel bir kadın olsa daha iyi olmaz mıydı?..

Fransız elçinin sözlerini umursamayan Fahri’nin başka bir derdi vardı: “Ne dersen de, bizi kötüle, İslam dinini de tozutup dur, ama bana vereceğini söylediğin para konusunu unutma. Anımsatsam mı? Öyle ama bu keyifli durumunda ondan söz açmak doğru olur mu?.. Yarın, yarın. Kont beni kandırmış olabilir mi?.. Bunu yaparsa İstanbul’u ona dar ederim…”

Fahri, geçtiğimiz gün, Charles de Ferriol’a yönelik yersiz kuşkular duymuştu, bugünse barış antlaşmasının sona erdiği gündü, kuşkuları yersiz çıkmıştı. Kont bütün bir ay boyunca ödediği paranın iki mislini vererek onu memnun etmek istemişti.

– Memnun oldun mu eski dostum? – Soğukluk içermeyen bir sesle sordu.

– Memnun olmaz mıyım hiç! Bu fazladan verdiğin parayı vermeseydin bile memnun olurdum, – dedi ve “daha fazlasını vermiş olsaydın yoksul düşmüş olmazdın, dişi köpekler için harcadığın paranın yanında lafı bile olmazdı” diye iç geçirdi.

– Helâl, helâl, hak ettin bu parayı. Daha fazlasını gereksiz yerlere harcadığımız da çıkıyor. Kralımızın bana yüklediği görevi başarıyla tamamladığım için sevinçliyim. Hizmetim devlet hazinesi değerinde. Burada üç gün gibi kalıp, – içinden gelerek gülümsedi Charles de Ferriol, – evime, Fransa’ya döneceğim. “Paris, Paris, tatlı Paris!..” seni özlemiş olsam da, gönlümün bir parçasını İstanbul’da, İstanbul Boğazı’nda bırakmış olarak geliyorum. Haydi, eski dostum, gidelim, Paris’te beni bekleyenlere elim boş dönemem, büyük-küçük olsun, hediye beklerler, neden böyle olduğunu anlayamıyorum. Pısırık kardeşimin adı Marie-Angélique olan bir karısı var, hediye götürmezsem beni eve bile sokmaz. Kız kardeşi Claudine-Alexandrine dersen, o da öyle…bilmiyorum onları nasıl memnun etsem…

– Güzel kadın mı? – ne dediğinin farkında olmadan Fahri’nin ağzından döküldü.

– Güzelden de öte…Yeni yetme bir genç kızı memnun etmek kolay olmaz. Merak ediyorsan yaşını da söyleyeyim: On altı yaşını geride bıraktı. Bir ara Paris’e gelecek olursan seni onunla tanıştırırım.

– Paris’te ne yaparım, işim aşım yok dedikleri gibi.

– Bilemezsin, bilmediğin konuda konuşma.

– O da doğru.

Öğle sonrası esir pazarının yanından geçerlerken, Kont Charles de Ferriol, bir şeyi unutmuş gibi durdu:

– Şu pazara birlikte bir bakalım.

– Pis kokulu bu yerde ne işimiz var? Geçen gün gezmiştik ya…

– O, o gündü, şimdi başka bir gündeyiz, – diyerek Charles de Ferriol arkadaşına bakmadan pazara doğru yürüdü, esir kadınların satıldığı yere doğru gitti.

Müşteri bekleyerek yerde oturan bir kadın grubunun önünden geçerken dokuz yaşlarındaki bir kız çocuğu duraklamasına neden oldu.

Charles de Ferriol’un gözüne ilk çarpan şey küçük kızın güzel uzun boynu oldu. Bacaklarının uzunluğu da dikkatini çekti. Benimle ilgili ne gibi bir niyeti olabilir diyormuş gibi, ince kaşları ve uzun kirpikleri arasından umutsuz ve üzgün bir bakış yansıyordu. İnce uzun kafası yuvarlak omuzları ile uyum içindeydi. Görünüşü, bakışları, oturuşu ve bedeni ile diğerlerinden farklıydı.

– Kaldır bunu, göreyim, – dedi Charles de Ferriol küçük kıza karşı içinde doğmuş olan merakla satıcıya seslendi: – Kaça satıyorsun bunu?

– Bunun fiyatı diğerlerinden yüksek, – diyerek tütünü konmamış lülesini çekmekte olan siyah kaşlı adam, alıcıyı fazla önemsemeden konuştu.

– Ben bunu soruyorum, diğerlerini değil.

– Sana söylenene yanıt ver, – dedi Fahri Türkçe olarak aksi Türk yaşlıya, arkadaşına iyilik yapmak isterken, satıcının kızın fiyatı yükseltmesine yol açtı. – Sen bilmiyorsun, bu konuştuğun kişi Fransa’dan gelme, kendi padişahlarının elçisi, uzatma, yanıtını ver.

– Ben niye uzatayım ki? – Türk lülesine tütün doldururken konuştu. – Ben konuşacağım birini aramıyorum, malımı satın alacaksa söylesin. Bunun için yüksek fiyat isteme nedenimi söyleyeyim, – dedi ihtiyar Türk, yumuşamış sesiyle, saygılı bir biçimde. – Bu kız Türk kızı değil, Rum kızı, Arnavut kızı, Sırp kızı ya da Rus kızı da değil. Görüyorsunuz Çerkes kızı, prens (pşı) soyundan gelme. Getirilmesi uğruna çok kişi can verdi, çok zahmet çektiler. Alacaksa bin beş yüz lira versin, tek kuruş indirim yapmam. Acelem olmasa bu kızı iki bin liraya da satabilirdim, – diye eklemede bulundu.

Charles de Ferriol parayı çıkarınca esirlerden siyah koca göğüslü bir kadın Fransızca laf attı:

– Bu göğüssüz ince bacaklı kıza Fransa’dan gelip ne diye tutuldun ki, beni satın alsaydın daha iyi ederdin, ben de rahatlamış olurdum, seni de memnun ederdim.

– Türkiye’ye ikinci gelişime kadar beklersen olur, – diyerek Charles de Ferriol bir espri yaptı, – Tanrı yardımcın olsun.

– O zamana kadar yaşlı biri olmayacaksan, seni beklerim. – kadın hazır cevap çıktı.

Hâlâ adını bilmediği kızı esir pistinden indirmek için elini uzattığında, kızın kendi eline sertçe vurduğunu gördü, bu durum Charles de Ferriol’u kızdırmıştı, ama işi şakaya bağladı:

– Küçük kız, elini çok erkenden bana uzatıyorsun… Gelecekte ne yaparsın, işte onu bilemiyorum…

(Devamı var)

AYŞET – 4 (Tarihi Roman, s. 22-25)

HAPİ CEVDET YILDIZ·4 ARALIK 2018 SALI7 Okuma

Marsilya iskelesinde Charles de Ferriol göğsünü gererek temiz havayı içine çekti ve tercümanı Fahriye seslendi:

– Dostum, işte Fransa. Bak, havasını solu, dinlen, kısa ve uzun eteklileri izle, onlardan birinin tadını tattırmadan seni Türkiye’ye göndermem. Benimle gelmeseydin bu küçük kızla ne yapar, nasıl anlaşabilirdim? Anımsıyor musun bilmediğin konuda tanıklık yapma dediğimi.

– İnsan hatır tanımaz diye bir şey duydun mu, muallim? – Fahri, Charles de Ferriol’ün gerisinde kalmadı. –Ben de hatır diye bir şey bildiğimden, dil bilmeyen bu küçük kızla seni baş başa bırakmayı kendime yediremedim, işlerimi bir yana atıp seninle yola koyuldum.

– Bu yaptığından pişman olma, ben sözümü çiğnemem. Küçük Çerkes kızı biraz Fransızca öğreninceye kadar bizde kal, sonra memnun ederek seni memleketine yolcu ederim. Ama olayların farklı gelişeceğini umuyorum Fahri. Güneş kralımız beni beğenmişse, seninle birlikte Türkiye yolculuğuna da çıkabilirim.

– Ya küçük kız?

– Onu da düşündüm. Kardeşim Augustin-Antoine ve eşi Marie-Angélique’e bırakacağım, Claudine-Alexandrine de ablasına yardımcı olacak. Malın mülkün varsa, sen de benden iyi bilirsin, her kapı sana açılır. Başka çare kalmazsa , masrafını karşılayıp onu manastırda büyüttürür, okuturum. Ama içinden çıkamadığım şeyi sana söyleyeyim, Çerkes kızının telaffuz edemediğim o adı… Adını nasıl söylüyor?

– Ayşa.

– Evet, öyle, Türkçesini söylediğin o Çerkes adıyla, duyanın benimle dalga geçeceği biçimde Ferriol’lerin evine götüremem onu.

Charles de Ferriol ile Fahri’nin konuştuğu Fransızcayı iki aydan beri duyan Ayşet, ne denli yabancılık duysa da kulağı Fransızca seslere alışmaya başlamıştı. Birkaç küçük sözcüğün anlamını kavramış, konuşacak düzeye gelmişti ama tüm tatlı sözlere, yalvarmalara karşın konuşmuyordu. “Bonjour” – Günaydın, “mersi” – teşekkür ederim gibi iki sözcüğü kapalı pembe dudaklarından dökecek hale gelmemişti henüz, duyduğu sesler kendisine çirkin geliyor, inatçı küçük bir uzun saçlı kız olarak oturuyordu. Bir gün Marsilya kenti limanında kendisine yapılanı unutamıyordu. Kendisine giydirilen entari, ayakkabı ve şapkaya ne gibi bir gereksinimi vardı ki. En iyi yaptığı şey, Türk haydutların evlerine baskın yapmalarından önce annesi Cenet’in kendisi için diktiği ve altın iplikle işlediği şapkasını, başka şapkayla değiştirip atmak istediklerinde kapıp geri almış olmasıydı. “Kirlenmiş, ezilmiş olması önemli miydi… temizler, düzeltirsen eskisi gibi olur. Esir kızlardan biri onu benden kapmaya kalkışmıştı!.. Siz bilmiyorsunuz ama o benim annemden kalan tek anı! (нэпэеплъ!) Babamın keçi derisinden kestiği ince kemerimi ise attılar…”

Ayşet’in küçücük kalbi bunalmış, ne denli sıkıntı içine düşmüş olsa da, en zor durumunda bile, yakınmayacağına, yalvarmayacağına içinden ant içmiş, bugün de direnme gücünü kanıtlamıştı.

At arabasında (fayton) giderlerken iki adamın kendisi ile ilgili konuştuklarını anlıyor, ama üzerinde durmuyordu. Küçük ince kafasındaki kaygısı başkaydı: “Bu kızıla çalan koca yüzlü adamın, Charles de Ferriol’ün adı ne de uzun, ne de ilginç, beni satın alıp denizleri, karaları aşıp niçin evine götürüyor? Bana ilişkin niyeti ne? Çocuğu mu yok yoksa?.. Beni doğuran talihsiz anne ve babam dururken ben onların nasıl kızları olabilirim? Bilmiyorum. Yoksa bana acıdığı için mi? İyi insan ise, ne diye beni evimize götürmüyor?.. Anne ve babam ölmüşse, hiç akrabam da mı kalmamış? Bilmiyorum onlar da mı yok olmuşlar… Bu Türkçe-Adıgece karışık konuşan adam da, acıyarak bana arka çıkmaya çalışıyor, öbür adamı bana övüp duruyor, ama iyi biri değil. – Ayşet inildedi, göğsünü bastırarak, kendisini gemledi: – Çaresiz kalırsam bunlarla da geçinirim. Yediriyor, giydiriyorlar, ne desem, ne kadar kendilerine karşı çıkmış olsam bile kızmıyor, beni tatlı dille karşılıyorlar. Beni evimden çalıp deniz ötesine getiren kişidir asıl kötü olan, Allah ona belâsını versin!..”

Fahri’nin kafasında değişik düşünceler uçuşuyordu: Bir yönüyle Charles de Ferriol’ü memnun etme, bitmez tükenmez isteklerini yerine getirme, diğer yandan da kendi yalnızlığı ve şimdi de buna eklenen kimsesiz küçük kızın sorunu: “Malın mülkün çoksa açamayacağın kapı yok. “Türk adı” zor geldiği için kızın adını değiştirtecek. Türk adı değil o ad, aslında Çerkes adı! Unutmuş olamazsın Çerkes kızlarının adları güzel diyerek, şarkılarını dinleyerek haramlarda (- kadın satılan evlerde-) geçirdiğin günleri!.. Bu küçük ve kimsesiz çocuk için onca parayı ödemesi nasıl açıklanabilir? Kıza ilişkin niyeti nedir?!”

– O Türk adı Fransızca olarak telaffuz edilemez mi? – diyerek, Fahri, düşündüklerini ve şimdi kafasında oluşan ve kendisini rahatsız eden sözlerini, kontun “Türkçe ad” diyen küçümseyici tavrını beğenmiyordu. Biraz da alttan alarak Charles de Ferriol’a sordu.

– Hayır. “Aysse” (Aïssé) diyerek onu çağıramam. Ona vereceğim Fransızca adı buldum bile. Dinle: Charlotte- Elizabéth”. Duyuyor musun ne kadar da güzel bir ad. Bugün Lyon’a vardığımızda Saint-Jean Katolik Kilisesi’nde o adı senin adın olarak yazdıracağım!..

… “Charlotte- Elizabéth” Fransız adı Ayşet’e verildi, ama küçük kız o adla çağrılmaya razı olmadığını yüksek sesle haykırdı, kızın diretmesi üzerine yeni adına Adıge adı “Ayşet” (Aïssé) adı da eklendi.

(Devamı gelecek)

Ayşet- 5 (Romandan bir parça, s.25-33)

HAPİ CEVDET YILDIZ·6 ARALIK 2018 PERŞEMBE5 Okuma

İshak Maşbaş (Meşbaşe İshak)

Dört at koşulu araba (landon), önde iki at, geride iki at daha, alabildiğine, sonbahar serinliğinde koşuyordu. Arabadakiler Marsilya, Avignon (Avinyon), Valance (Valans) kentlerini, daha küçüklerini, irili ufaklı köyleri, dağ kalelerini çoktan geride bırakmışlardı. Rhône (Ron) ve Saône (Son) nehirlerinin birleştiği yerdeki Lyon’da Charles de Ferriol (Şarl dö Feriyol), küçük Müslüman kız Ayşet’i, hiç hazır olmadığı halde, Katolik dinine göre vaftiz ettirip Fransızca adını kayda aldırmış, Savoie (Savuva) yöresindeki dağları geride bırakmış, daha ilerideki sıra sıra dağ sırtlarını da aşmış durumdaydı. Melun (Mölan) şehri yakınlaşmış, Paris’e de az bir yol kalmıştı.

Hava güneşli ve sıcaktı, atlar koşuyor, soluyorlardı.

– Yahu, Fahri, – Charles de Ferriol kendini daha fazla tutamadı, – küçük kız kendisine verdiğim adı beğenmemiş, bana küsmüş olabilir, ama senin bu güzelim dünyaya küsmüş olman niye?

– Yok öyle şey, herşey güzel, gayet iyi.

– Öyleyse sorun yok. Charlotte-Elizabéth Aissé (Şarlot-Elizabet Ayse) Fransa’yı beğenmiş mi, sor bakalım, – adını duyunca hızla başını kaldıran küçük kız konta gülümsedi, – evet, evet, artık güzel adını unutmayacağım.

Fahri’nin sorduğu ‘Fransa’yı güzel buldun mu?’ sorusunu Ayşet hemen yanıtladı:

– Bizim ülkemiz daha güzel!

– Bu yöre de güzel… – Fahri, öncelikle Ayşet’in demediğini Charles de Ferriol’e söyleyip asıl dediğini tercüme etti.

– Güzel, güzel, bir şey deme. Herkes kendisinin olanı güzel görür, benimser, olmayacak şey demedi, – “hiç farkında olmadan ileride çok daha güzel olacak akıllı bir kız çocuğunu satın almış oldum” dedi içinden – Evet, evet, Aissé (Ayse) akıllı ve zekisin. Yeniden düşündüm, güzel bir Çerkes adın da var. Yavaş yavaş bize ısınacaksın. – “Ne olacağına sonra bakarız…” – diye eklemede bulundu.

– Ne diyor bu senin muallimin? – diyerek yarım aydır süren yolculuğu boyunca ilk kez gülümsedi Ayşet.

– Kont seni övüyor.

– Niye, – duyduğu söz Ayşet’i şaşırttı, – Beni övecek neyimi görmüş ki?

– Konuşun, konuşun, – dedi Charles de Ferriol, kendisi için olumlu konuşulduğunu düşünerek Fahri’ye dostça bir göz attı, Ayşet’e de gülümsedi, – benden olumlu söz et. Benim bu küçük kız için yaptığımı, bundan sonrası için yapacaklarımı henüz bilmiyor. Ne olduğumu, ülkedeki statümü, konumumu, elimden neler gelebileceğini ona anlat. Beni kendi halime bırakın, biraz kestireyim.

Fahri’nin beklediği şey de buydu: Ayşet’in kaçırılış gününden başlatarak kızın başından geçenleri öğrenmek istiyordu, ama bunu sormak için fırsat bulamamıştı. Günlerce süren deniz yolculuğunda dalgalarla boğuşmuş, gemide huzurlu bir dinlenme ortamı yakalayamamıştı. Konuşmak için at arabası da uygun değildi. Karşı karşıya bakışıp otururken nasıl konuşur, gizli bir şeyi sorabilirdiniz? Aksine davranırsan, umulmadık durumlarla da karşılaşabilirdin.

Küçük Ayşet, tercüman Fahri için dert miydi ki? Ortalıkta gözükmeden esir pazarlarında az mı insan sattırmıştı? Fahri’nin diğerlerinden farklı olarak bu kız çocuğu ile ilgilenmekte ne gibi bir çıkarı olabilirdi? İlgilenmesi gereken kişi bu muydu, bu kız çocuğu konusunda yanılmış olabilir miydi? Peki, sorusuyla kuşkulandırabileceği bu küçük kıza bir yardımı olacak mıydı? Asıl yardımı kızı satın aldıkları o pazar yerinde yapması gerekmez miydi?

Fahri, dudaklarından hafif horlama sesleri çıkan, yorgunluktan uyuyakalan Charles de Ferriol’a baktı, ardından önüne, yere bakıp oturan Ayşet’e döndü, kendi kendisine kızdı: “Bu kibirli Çerkes kız çocuğu da, bu horlayıp kendini öven kont da bana gerekli değiller! Benim asıl bulmam gereken kişi Tuapse’de beni sakat bırakan yarı Çerkes- yarı Türk İsam. Ölmüş denerek birkaç yıldan beri beni uyuttular, ama şimdi bir iz yakalamış olabilirim”.

– Seni satan tütün içici o ihtiyar mı seni deniz ötesinden kaçıran? – Fahri güven ifade eden yumuşak bir dille küçük kıza, Ayşet’e sormadan edemedi.

– Hayır, – Ayşet, Fahri’nin soru soruş biçiminden kuşkulanmıştı, yine yanıt verdi, ama karşı bir soru da sordu, – Niye sordun?

– Bir şeyden çekinirmiş gibi seni bize ucuza sattı da, ondan sordum.

– Beni kaçıran kişi, beni o ihtiyara sattırdı.

– Peki seni sattıran kim? – Fahri’nin sesinden çok gözleri dışarı fırladı.

– Sizi görünce saklanan kişi.

– Adı ne onun?

– Bilmiyorum. Ama o da senin gibi biri, Çerkesçe ve Türkçe biliyor.

– Kötü hırsız İsam olmasın o dediğin kişi, – Fahri’nin rengi atmıştı, ama işi şakaya vurdurup geçiştirmeye çalıştı ve gülümsedi, – beni ona benzetme, ben Fransızca da biliyorum…

Yeryüzü soru – yanıt, yalan – doğru, gizli-açık, yap – yapma gibi zıt şeylerle dolu bir yer, Fahri bunu yeniden fark etmişti. Dünyamız da, yaşamı ve düzeni, davranış ve hareketleri ile kendi de o çelişik varlıklardan biriydi. Güneş doğup batıyor. Kişinin dinlendiği, altında kötülüklerin gizlendiği geceyi, karanlığı aydınlığa çeviren ve ortalığı aydınlatan gündüz izliyor. Yılın farklı, uyumsuz, karşıt ve barışık dört mevsimi var, mevsimler de birbirini izliyor. Bazen hava iyi/ yağışlı gidiyor, bazen de kurak, bolluk dönemini kıtlık izleyebiliyor. Kıtlık dışlanan, istenmeyen şey, ulusu kırıp geçiren bir yıkım. Hırsızlık, cinayet ve yıkımdan mutluluk denen şey çıkar mı hiç?..

Fahri, kafasında beliren çelişik, birbiri ile bağlantılı sorunlara yanıt verecek, büyüğü ve küçüğü ile bunları karşılaştıracak, onları birbirinden ayıracak durumda değildi o an. Başına gelmiş o uğursuzluğu unutmuş, kaderine razı olmuşken, birden bire, o uğursuzluğun başına geldiği yıllara geri dönüş yapmış oldu. İçinde beliren ateşi, öç alma duygusunu bastıramıyor, kendi kendisini parçalıyor, yiyip bitiriyordu: “Mal mülk biriktirmek mi?.. Mal dediğin gelir, gider, Çerkeslerin dediği gibi, çiy gibi geçicidir. Yeniden doğmayacaksan, dünya mülkünü sunsan bile, durumu eski haline getiremeyeceksen, bu benim başıma gelen şey, geri dönüşsüz, aşağılayıcı bir durum. Evli biri olsaydım çocuklarımla yetinir, bu başıma gelene katlanırdım. Erkekliğimi geri almayı ya da bu küçük Çerkes kızı gibi akıllı bir kızım olacağını bilseydim, bunu, uğruna insanların birbirini kırdığı dünya malına yeğlerdim! Kimim ben? Tek ayakla koşuyor, kanatsız kuş gibi uçmaya çalışıyorum, eksikliğimi gizleyerek kadınlara kur yapıyor, göz kırpacak olduklarında da, çaktırmadan uzaklaşıyorum…”

– Ne oldu, bir şey mi dediniz?.. – Charles de Ferriol uyandı, gözlerini açtı ve ovuşturdu, kusurunu gizlemedi, – Sizi horlama sesimle rahatsız etmiş olmalıyım?..”

Sözleri çevrilince Ayşet gülümsedi ve güzel bir espriyle karşılık verdi:

– Dudaklarından dökülen hafif uyuklama sesinden ne diye rahatsız olalım ki.

– Öyle mi Aissé? – Kont bu söze sevindi. – Benim uyuma biçimim böyle. Horlaman yüzünden uyuyamıyoruz… “kadınlar…” diye başlamıştı, hemen değiştirdi, – birçokları diyorlar… Sen de biraz kestirsen iyi olur, Charlotte Elizabéth, hep oturuyoruz. Fahri, küçük kızıma güzel bir ad buldum değil mi?

– Uyuklama sesin için yumuşak demiş olmamın nedeni, Charles de Ferriol, – eskiden beri samimi bir yakını imiş gibi Ayşet kontun adını söyledi ve nedenini açıkladı, – Babam da senin gibi tatlı bir uyuklama sesi çıkarıyordu, onun için… – küçük kız bir inildedi, ürkmüş halde sustu.

– Öyle mi?.. – Kont kıza sevinerek baktı, aklına nereden geldiğini bilmeden sordu:

– Baban, Aissé, benden daha yaşlı mıydı?

– Senden yaşlı değildi! – Ayşet sustu, ardından daha rahat bir ifadeyle devam etti. – Babamın güzel bir sakalı ve bıyığı vardı, Bolet bey/ zivshan (*) diyorlardı babama.

– Bolet mi dedin?.. – Gereksiz konuşmuş olmaktan pişmanlık duymuş olmalı Kont Charles de Ferriol, kendisi için anlamsız olan bu Bolet adını övdü. – Güzel bir isim.

– Annemin adı da Cenet’ti… – Ayşet kendini tutamadı, ağlamaya başladı.

– Evet, evet, güzelim, felaket, zor şey. Ağla, ağla, Aisse, acını biraz atar, rahatlarsın… Yağmacıların ve katillerin yapmayacağı kötülük yoktur, doğru değil mi, Fahri?.. Anne ve babanın talihsizliğini unutman için seni Fransa’ya götürüyor değilim, onları unutma, kalbinde yaşat. Kötü bir yere düşmeni önlemek için seni evime götürmekte olduğum için sevinçliyim. – Charles de Ferriol ustaca bir taktik değişikliği yaptı: – Annenin adı da çok güzel, niye güzel olduğunu söyleyeyim. Biz Fransızlarda da annenin adına benzeyen güzel bir ad var, Jeanette (Janet) diye. Değil mi Fahri? – dediyse de, niçin sorduğu üzerinde durmadan Charles de Ferriol, farklı bir bahaneyle konuşmasını değiştirdi. – Artık, akşam yemeğimizi yiyeceğimiz yere yakınlaştık. Güneş kralımız ile ara sıra buluşup dinlenmek için mola verdiğimiz Melen’e kısa bir süre sonra varacağız, orada yemek yer, geceyi geçiririz. Sonrası – “Paris, Paris, oy, Paris!..”

– Acele etme, Aissé, – kapı açılmadan önce inme, – dedi Charles de Ferriol,- bizi karşılayanlar sana ellerini uzattıklarında sen de uzat ve seni arabadan indirmelerine izin ver. Bizim Fransa’da kadınlara ilişkin geleneğimiz böyle.

Ayşet, kendisine tercüme edilen sözü dinledi, gülümsedi, dün, önceki gün ve daha önceki gün yaptığı gibi ezilip büzülmedi, elini uzatıp bir kont kızı gibi, ince, uzun ve zarif görünüşüyle arabadan indi.

Birkaç günden beri Paris yolundaydılar, Ayşet’in girdiği lokanta-otel, bugün keyifli olması nedeniyle mi, ne, ona öncekilerden farklı geldi. En iyi lokantalarda olduğu gibi, koşuşup gelen garsonlar değişik içecek ve meyvelerle masayı hemen doldurdular. “Neyi ister, hangi yemeği seversiniz?” diyen birer garson da, koca yuvarlak masada oturan üç kişinin gerisinde durdu.

– Akşama kral sofrası bekleriz! – dedi Charles de Ferriol, ne istediğini belli ederek, içinden geldiği gibi konuştu. – Üç kişi için yetecek ve artacak kadar yiyecek getirin. Bu tercümanımız Türk, Müslüman, şarap içmez, ona kımız (кумыс) getirin.

– Ben kımız da içmiyorum! – Fahri içmenin önünü kesti, “kral sofrasına” da itiraz etti. – Bana domuz etli yiyecek getirmeyin… Bu küçük kıza da…

– Hele, hele, – dedi Charles de Ferriol küçük kızın adı geçince telaşlandı – Müslümanlığını bu küçük kızdan uzak tut Fahri, benim dinim onun da dini. Garson kırmızı burgonya (bourgogne) şarabı varsa, bana en iyisini getir. Güneş kralımızın içtiğinden.

– Siz ikiniz neyi paylaşamıyorsunuz? – diye bu ikisi arasında bir anlaşmazlık mı çıkmış diye Fahri’ye sordu Ayşet.

– Birşey yok, şarap içmeyeceğimi söyledim… – diye konuyu değiştirdi Fahri.

– Charles de Ferriol gülümsedi, tercümanına ilişkin eklemede bulundu:

– Fahri beyaz et de (**) yemiyor.

– Ben de yemiyorum!

– Niye, Charlotte-Elizabéth Aissé, – adının Fransızca kısmını bastırarak, “kral sofrası” kurdurmakta olan Charles de Ferriol Ayşet’e sordu, – ne yemek istiyorsun?

– Ben mi?.. – Ayşet aklına gelen ilk Adıge yemeğinin adını söyledi: – Şıps-past!

– Nedir o şey? – kulağıyla yakalayamadığı şeyin ne olduğunu Charles de Ferriol bilemedi.

Fahri gülümsedi ve Ayşet’in istediği şeyi konta söyledi:

– Şıps-past Çerkes yemeği. Şıps tavuk etinden, paste de mısır unundan yapılır. Çerkesler dana eti, koyun eti, tavuk ve hindi eti, buğday ekmeği, mısır, darı, fasulye, kabak, pancar, lahana, soğan-sarımsaktan değişik yemekler yapıyorlar. Değil mi, Aissé? Sizin Çerkes yiyeceklerinin neye benzediğini ev sahibimize söyledim.

– Evet, öyle! – Ayşet duyduklarına sevindi, siyahımsı gözleriyle konta gülümsedi.

– Çerkes yemeklerini görmüşlüğüm yok, – kont, gülümseyerek kendi kendisini kınadı, – adını söylediğin yiyeceğin nasıl yapıldığını biliyorsan onu hazırlattıracağımız Paris’teki evimize yarın varacağız. Şimdi bize getirilen yemeği ikimiz birlikte yiyelim. Charlotte-Elizabéth Aissé, yemek duamızı getirelim.

– Fahri?.. – kontun söylediklerinde olmayacak birşeyin bulunduğunu sezen, ama niye öyle olduğunu anlayamayan, Ayşet ayağa kalktı.

– O kendi Tanrısına, biz de kendi Tanrımıza yalvaracağız, – diyerek bir şey olmamış gibi Charles de Ferriol kaş/istavroz çıkarmaya başlayınca Ayşet söze karıştı:

– Fahri’nin Tanrıya yalvaracağı gibi ben de yalvarayım, ondan sonra senin Tanrın için de kaş çıkarayım.

– O sadece benim Tanrım değil, Charlotte-Eizabéth Aissé – Charles de Ferriol hoşuna gitmemiş olan şeyi, sesini yumuşatarak Ayşet’e yeniden söyledi, – o senin de Tanrın. Saint-Jean Katedrali’nde kabul ettiğin dine inanıncaya kadar öyle de yapabilirsin. Tanrı işinde zorlama olmaz, içten, candan benimsediğin dindir Tanrı.

Ayşet Tanrı konusunda Charles de Ferriol’ün söylediklerini dinledikten sonra, babasının söylemekte olduğu şeyleri ansızın anımsayarak, sordu:

– Atlara, sürücülere yiyecek söyledin mi?

– Onlara da yediriyoruz, – diyerek kont, “görüyor musun bunun uzandığı yeri… o şeylerden önce benim yaptığımı benimle birlikte yapsaydın daha iyi olurdu…” dedi içinden.

– Bütün gün yorulanlar, biz değiliz, onlar, – isteyip istemediği belli olmayacak biçimde Ayşet istavroz çıkardı, ardından “bismillah” diyerek yemeğini yemeye başladı.

– Amin! – Charles de Ferriol, istekle Ayşet’in demediğini kendisi için söyledi.

Türk Müslüman Fahri ise, Ayşet’in dua ediş biçimini, kontun “amin” deyişini çirkin bularak, kendisi “bismillah” dedi ve elini önce ekmeğe uzattı.

İki Müslümanın “kral sofrasını” istememiş olmasını unutan Charles de Ferriol yemeklerden bir iki lokma alıyor, tabakların değiştirilmelerini istiyordu, şaraptan bir iki yudum alıyor, şişede kalanı yan gözle izliyor, kalın dudaklarını siliyordu. En kırmızı elmaları ve olgun şeftalileri ise Ayşet’in tabağına koyuyor, başka şey isteyip istemediğini soruyordu.

Yemeğini erkenden bitiren Fahri yere çakılmış kazık gibi sofrada sessiz oturuyordu. Güler yüzü ve neşeli haliyle sofrada oturan tek kişi Kont Charles de Ferriol idi. “Bu iki Müslüman yerine karşımda şu iki kadının oturuyor olmasını yeğlerdim. Burası Fransız ülkesi!..Bu dik kafalı küçüğün bize karşı tutumu ne zaman sona erecek, üç dört yıl içinde gelişip çok güzel bir kız olacak…”

– Sofrada sana eşlik eden biri olmazsa başına gelecek olanı budur…- diyordu Charles de Ferriol kadehini kendi kendine kaldırırken. – Haydi garson, burgonya şarabı getir.

– Fazla içiyorsun kont, – dedi Charlotte-Elizabéth Aissé “burgonya” sözünü duyunca, karşı çıktı.

– Öyle mi? Öyle diyorsan, Charlotte-Elzabéth Aissé, içmem. – Biraz ara verip önündeki yarı dolu kadehi önünden itti: – Sıkılmışın gibi geliyor bana Aissé. Fahri, Charlotte-Elizabeth Aissé’nin yatması için gerekli hazırlıkları yaptırıp gel. İkimiz biraz daha otururuz.

Küçük kız masadan ayrılacağı için sevindi, başını hafif eğip selam verdi, Fransızca:

– Merci (mersi), – dedi.

Ayşet’in ilk kez Fransızca merci demiş olması Charles de Ferriol’ü sevindirdi ve ayağa kalkmasına da neden oldu, başı ile kızın selamını alıp karşılık verdi:

– Sana da merci, Charlotte-Elizabeth Aissé. İyi geceler. –Fahri ile Ayşet uzaklaşınca, kont daha fazla sabredemedi, keyifli bir sesle garsonu çağırdı, sofrayı yenile, şu iki bayanı da soframıza getir, – dedi…

(*) – Zivshan (зиусхьан) – haşmetmeap, kral, prens, bey anlamında soyluluk statüsü ifade eden bir söz. Çerkeslerde beyin (pşı) adı söylenmez, üstünlük ifade etmek üzere “zivshan” denirdi. Beyin adını aynı statüde ya da daha üst statüde biri söyleyebilirdi. Zivshan (Han Zeus, Büyük Zeus) Tanrı Zeus ile ilgili de olabilir. Aslında çok eski Çerkes beyleri, prensleri (pşı) kendilerini ‘Güneş soylu’ olarak görüyorlardı. -hcy

(**) – Beyaz et – domuz eti.

(Devamı gelecek)

Ayşet – 6 (Tarihi roman, s.33-42)

HAPİ CEVDET YILDIZ·10 ARALIK 2018 PAZARTESİ4 Okuma

Öğleden sonra güneş ışıltıları altında uzaktan çok katlı yüksek binalar gözükmeye başladı. Yolun sonuna gelindiğini anlayan atlar da hızlanıvermişlerdi. Arabanın tekerleri sırtları yukarı aşağı aşarken oynaşıyor, atların ayak sesleri yankılanıyordu.

Tek bir bulut parçası bulunmayan gökyüzünde bir kartal kanatlarını açmış süzülüyordu. Yaz güneşinden, sıcaktan bunalmış hayvanlar kuyruklarıyla sinek kovuyor, yol kenarındaki ağaçların gölgelerinde bekleşiyorlardı. Küçük bir çoban, oğlan çocuğu, yanında oturan alacalı köpeğine flüt (sırıne) çalıyordu. Tarlalarda tırpan çeken erkekler ve demet bağlayan kadınlar görülüyordu. Ara sıra semiz bıldırcınlar tarlalardan havaya fırlıyor, ama fazla uçmadan yeniden yere konuyorlardı. Çift öküzü salınmış sucu arabasının yanında, ürünü kaldırılmış bir tarlada kız ve erkek çocuklar saklambaç oynuyorlardı.

– Kanğebıĺ (saklambaç) oynuyorlar… -diyerek Ayşet iç çekti. – Biz de sırtta, sırtın eteğinde (тэмашъхьэ) saklambaç oynuyorduk.

Fahri Ayşet’in dediklerini çevirmeden, Charles de Ferriol kız çocuğunun ne dediğini anlamış, kendi algılamasına göre yanıt vermişti:

– Çocukluk-gençlik çağı bir oyun-eğlence çağı deniyor bu nedenle. Tanrı kişinin alnına ne yazmışsa onu yaşar. Soy yönünden kont, meslek yönünden de diplomatım (elçiyim). Fahri çevirmen, gerçek Müslüman. Sen Charlotte-Elizabéth Aissé, şu özendiğin çocuklardan farklısın, bey (pşı) kanı taşıyorsun, sen ve ben Tanrı nasip etti, aynı ailede buluştuk, sen artık bir kontessin, Fransa’nın en varlıklı soylularından birisin.

– Öyle ama beni satın almış değil misin? – Kontun sözünü kesti.

– Seni satışa çıkarmışlardı, gönlüm razı gelmedi, seni satın aldım.

– Yanımdakileri de satıyorlardı, – Ayşet, içine takılı kalmış sorulara yanıt bulamıyordu.

– Unutmamışsan yanında oturan o büyük göğüslü siyah kadın da satışa çıkarılmıştı, yalvarıyordu…- Ayşet’in inadına karşılık, Charles de Ferriol, değiştirdiği kadınlarla konuştuğu gibi bir yanıt vermişti. – Ama satın aldığım o değil, sensin, ilgimi çektiğin için seni satın aldım. Böylesi de olamaz mı?..

Charles de Ferriol’ün son sözleri Fahri’ye battı, yaşından beklenmeyecek denli düşünen ve edepli hareket eden bu küçük Adıge kızının dediğine katıldığını bakışıyla belli etti. Fahri dün akşam küçük kızı yatırmaya odasına götürdüğünde ve “iyi geceler” dediğinde, kızın “siz de yarın yola çıkacağınızı unutmayın” diye karşılık verdiğini anımsadı, bu kızın başına gelen şeyde “benim de günahım var” diye kendi kendisini yargıladı: “Ya Rabbi, bu küçük kız kuşkulanmış olduğum şeyin farkına varmış olabilir mi?..”

– Paran vardı da beni satın aldın, – sorduğu sorunun içeriğini kavrayamadan Ayşet konta karşılık verdi. – Benim de param olsaydı, özgürlüğümü satın alıp evime dönerdim.

– Paranın gücünü Charlotte-Elizabéth Aissé, – Charles de Ferriol gülümseyerek konuştu, – şimdi anlamışsındır sanırım. Mülküm olmasaydı dört atın çektiği bu araba nereden çıkıp bizi karşılamaya gelecekti?

– Ben arabayı kralınızın malı sanmıştım…

– Güneş kralımızın bilgisi ve izni dışında Fransa’da hiçbir şey olamaz, Charlotte-Elizabéth Aissé. Ama mal ve para her şeyin üzerinde. Doğru değil mi, Fahri?

– Doğru, kont, doğru, – içinden gülümseyerek, bindiği arabanın türküsünü söylemelisin dendiği gibi, kontu onayladı, son iki üç ayda, özellikle bu son birkaç günde üzülmüş olduğu şey aklına geldi. – Ancak mal ve parayla elde edilemeyecek şeyler de var: Yiğitlik, onur, aşk, sağlık, merhamet… – Kontla Ayşet arasında beliren zıtlaşmayı geçiştirmenin memnuniyeti içinde, kızın birkaç sözcüğünü kesti, hepsini söylemedi. Özellikle “aşk” sözcüğü için pişmanlık duydu.

– O saydıkların içinde tek bir sözcükte sana katılırım, – sevinçten yanakları daha da kabardı kontun, gülümsedi. – Yiğit ve onurluyum diye göğsünü şişirirsen, kendi aç karnına karşı mı savaş açacaksın?! Onuru sarsmayan, satın alamayan bir para biliyorsan söyle, Fahri, ben bilmiyorum. Güneş kralımız size niçin gereksinim duysun, ayrıca onur sizi nereye kadar götürür, bazen kişi körleşebiliyor. Aşk?.. “Paris, Paris, oy, Paris!..” İstanbul’u da yanına katıyorum, onun haberlerini bana anlattırma… Niçin, Fahri, küçük kızın önünde ne diye onu söz konusu edelim?..

– Merhamet! – Fahri, Charles de Ferriol’ün uzatarak üzerinde durmayı sevdiği bir şeyi sordu.

– Fahri, merhamet ayrı konu. Tanrı merhamet duygusu olmayan birini yaratmaz. Ben de merhametli biri olduğumdan tek başıma esir pazarından ayrılamadım. İşte bu küçük kız için yaptıklarımı görüyorsun. Ama Tanrı paraya merhamet katmadı ve para yüzünden dünyanın bir gün yok olacağı kuşkusuz, o yöne doğru gidiyor, o yere koşuyoruz… İşte, – Kont kaybettiği bir parayı bulmuş gibi haykırdı, – Charlotte-Elizabéth Aissé, şu gördüğün uçsuz bucaksız uzanan arazi (шъоф) bütünüyle Ferriol’lere ait! Bu arazi sayesinde, yanından geçeceğimiz Versay (Versailles) ve Trianon dahil bütün bir Paris’e ekmek, sebze ve meyve yediriyoruz.

Uzanıp giden kırlara bakmakta olan Ayşet yine bir iç geçirdi:

– Bizim arazilerimiz de deniz kıyısındaydı…

– Ayşet’in beğenmediğin şey nedir? – diye Charles de Ferriol sordu.

– Her şeyi beğeniyor, hepsini güzel buluyor, – dedi Fahri, daha önce yaptığı gibi Ayşet’in dediklerini ortaya dökmedi, gizledi.

– Beğenir elbette! Sol tarafına da bir bak, Aissé. İşte Versay, Trianon denen yerler. Güneş gibi aydınlık kralımız XIV. Louis orada yaşıyor. Seni oraya da götüreceğim, o yeri sana göstereceğim. Güneş kralımızla seni tanıştıracağım, dostu olacaksın onun. Şu sırta bir tırmandığımızda, sağ tarafta uzanan Elize (Élysée) kırlarına, ağaçlar arasından görünen Paris’in banliyö evlerine ulaşacağız. Oraya sapmadan Sen (Seine) nehri üzerindeki uzun köprüyü geçip Neuve-Sainte Augustin (Növ-Sent Ogüsten) caddesine çıkacağız ve Ferriol’lerin bahçe kapısına varacağız.

Charlotte- Elizabéth Aissé beklenmedik ve nefes kesici güzellikteki yüksek köprülere, büyük evlere, karşılıklı geçip gitmekte olan at arabalarına, gözlerini kamaştıran vitrinlere bakıyor, sokak satıcılarının bağırtı seslerini dinliyor derken Neuve-Sainte Augustin Caddesine çıktılar, bir süre gittikten sonra bahçenin hayli içerisindeki Ferriole’lerin büyük evinin önünde durdular.

Evin hizmetçileri kendilerini karşılayıp arabanın kapısını açtıklarında, Charles de Ferrioe acele etmeden ilk önce arabadan indi, hafifçe başı ile selamlayarak elini Ayşet’e uzattı, İstanbul esir pazarında eline vuran o küçük kız şimdi anlayamayacağın biçimde karşılayıcıları süzerek elini uzattı ve arabadan indi, kontun elini güçlü sıkıyor, elini kurtarmak gibi bir çaba içinde bulunmuyordu. Fahri’yi gözleriyle aradı, görünce biraz rahatladı.

Kontes Marie-Angélique, kız kardeşi Claudine-Alexandrine yüksekçe taş merdivenin üzerindeydiler. Hizmetçi kadın ve erkekler merdivenin iki yanına dizilmişlerdi. Feriol’lerin aile hekimi Laroche merdivenin daha üst bir yerindeydi. Charles de Ferriol’ün kardeşi Kont Augustin-Antoine ile kayın biraderi Pierre karşılayıcılar arasında yoktu. Augustin-Antoine’ın beş yaşındaki oğlu Pon de Vel, Claudine-Alexandrine’in elinden kurtulup yüksek taş merdivenden aşağıya doğru koşarak indi, amcasını dışlayarak hep tanıyormuş gibi Ayşet’in yanında durdu ve elini tuttu.

– Bu size getirdiğim küçük kızın adı Charlotte- Elizabéth Aissé, – dedi Kont Charles de Ferriol kararlı bir sesle, – İstanbul’da esir pazarından satın aldım. Karadeniz’in doğu yakasında yaşayan Çerkeslerden, soylu, bey soyundan, prenses, ana-babasını yitirdi. Fransa’ya gelir gelmez onu Lyon’daki Saint-Jean Katedrali’ne götürüp vaftiz ettirdim, Katolik dinine girdi, Charlotte- Elizabéth Aissé adını aldı. Bu da Fahri, Türk, Çerkesçe ve Fransızca biliyor. Charlotte- Elizabéth Aissé bize alışıncaya değin tercümanımız olacak. Charlotte- Elizabéth Aissé’yi büyüteceğiz, bizimle yaşayacak, Tanrının dediği gibi onunla birlikte olacağız. Aramıza hoş gelmiş derim.

Ayşet, bu Adıge kız çocuğu Ferriol’lere çabuk alışmadı, kötü davranışlarda bulunmadı, karşısındakilerin de kötü davranmalarına izin vermedi. Korkmamış, hiç kuşkulanmamış-huysuzlanmamış değil, birilerine hiç kızmamış da değil, artık kimsenin malı olmadığını anlamaya başlamış, yeni durumunu benimser olmuştu…

Kendisine temiz, yumuşak bir yatak ve bir oda verilmişti, bazı geceler yalnız kaldığında, nerede olduğunu unutup korkuya kapılıyor, yorganın altına çekiliyor, ağlayarak uyuyordu. Gündüzleri benzeri bir durum olduğunda Marie-Angélique’in yanına koşuyordu. Onu hepsinden çok sevdiği için değil, ama ısındığı ve kendisine ısınan oğlan çocuğu Pon de Vel’i her zaman annesinin yanında bulduğu içindi. Ayrıca bu oğlan çocuğunun yanına gitmesi, çocuğun söylediklerini diğerlerine göre daha kolay anlayabildiği içindi.

Genç kız Claudine-Alexandrine de kendisine karşı kötü değildi. Ama o da çoğunca yatağına uzanmış kitap okuyordu, çok konuşamıyorlardı.

Ayşet küçük yaşamı boyunca evlerinde tek bir kitap görmüştü. Bu tek kitabı ninesi Çabe yüksek sesle okuyordu. Anne ve babasının da okuduğu kitap oydu, bu kitap “Kutsal Kur’andı”. Ne var bunun içinde diye ninesine sorduğunda, “onun içinde iyi şeyler var, güzel yavrum, onu anlaman için Allahın dilini öğrenmen gerekir”, – yanıtını alıyordu. Claudine-Alexandrine’e kalben yakın olması da bu nedenle olmalıydı . Başka bir sorun daha vardı: Ninesi Ayşet’in kitabına ellemesine izin vermiyordu, Claudine-Alexandrine kitaplarını Ayşete gösteriyordu. “Ancak bu kitaplarda uygunsuz resimler de olabiliyordu… “. Kitabın birinde çıplak bir erkek ve kadın resmi görünce, kitabı yatağa fırlatıp dışarıya kaçmıştı. “Pon de Vel’in kitapları daha güzeldi: Yabani hayvan, kuş, dağ ve ağaç resimleri vardı, yakışmayacak şeyler yok gibiydi. Bu kitapları küçücük Pon de Vel su gibi okuyordu. Sen de bana oku diyordu, ama okumasını bilmeden nasıl okuyabilirim?.. ”

İstanbul’dan Paris’e döndüğünden bu yana Charles de Ferriol’de iyi huylar belirmeye, kadın aramalarını azaltmaya, akşamları eve daha erken dönmeye başlamıştı, evdekiler dışında yakınları ve tanıdıkları da bunun farkına varmışlardı.

Fahri de, küçük ve akıllı kız Ayşet’i Paris’te, yabancı insanların arasında bırakıp döneceği için derin bir üzüntü duymaya başlamıştı. Kendisinin Charles de Ferriol’ü tanıdığı gibi başkaları tanımıyor, ondan kuşkulanıyordu. Sık sık onu izliyor, kontrol ediyordu. Bazen üstesinden gelemeyeceği kötülükler düşündüğü de oluyordu: “Küçük kızı oyuncak-bebek yaptırmayıp bu azgın kişilerin elinden çekip alsam, yalancı kontun elinden kurtarsam, sevaba girmiş olurum… Harika bir kocası ve sevimli bir bebesi dururken Marie-Angélique akşamları lüks at arabaları ile evden alınıyor, gece yarısından sonra dönüyordu. Kız kardeşi koca gözlü Claudine-Alexandrine’in ise, adını bile anımsayamadığı sayıda sevgilisi vardı, ağzından şarap kokuyor, çoğu geceler eve dönmüyordu… Beriki, dur durak bilmeyen kurt elçi ise, bazen İstanbul’da yaptığı gibi, kadınlardan saklanıyor gibi davranıyordu, ama yarın ne yapacağı bilinemezdi, kendisi bir yana, bunu Katolik Tanrısı bile bilemezdi. Onun için bir şeyler düşünmek gerekiyor, yoksa bu zeki kızcağız bu gibi kişilerin elinde mahvolacak. Ona göz koymuş değilim, engelli biri olmasaydım, ona göz koymayı aklımdan bile geçirmezdim… “

– İşlerin ne durumda, Fahri? – Charles de Ferriol erkenden döndüğü bir akşam sormuştu.

– Doğrusunu söylemem gerekirse, – içinden gelmeyerek, – Ferriol’ler için artık gerekli değilim.

– Niye? – Kont bu duyduğuna anlam veremedi.

– Küçük Pon de Vel beni işsiz bıraktı, Charlotte-Elizabéth Aissé’nin yüzünü bize göstermiyor.

– Şimdi ne demek istediğini anladım… – Charles de Ferriole bir şeylerden hoşlanmadığını belli eder biçimde öksürdü. – Ben de onları bir gün izledim. Onların Fransızca-Çerkesçe karışımı konuşmaları olacak şey değil. Charlotte-Elizabéth Aissé’ye temiz bir Fransızca öğretmek gerekiyor. Okuma yazma öğrenmeden akıcı Fransızca da öğrenemez. Ayrıca Fransız gelenek ve göreneklerini, konuşma biçimlerini ve espri tekniklerini, bunların hepsini öğrenmesi gerekiyor. Ben onun için güzel şeyler düşünüyorum. Birkaç yıla kalmaz onu Güneş kralımızın gece balolarına götürmeye, göstermeye başlayacağım. Şu sıralar Charlotte-Elizabéth Aissé’nin okuyabileceği en iyi okulları araştırıyorum.

– Aissé’nin eğitim ve öğretimi için düşünmen beni sevindirdi, kont. – İçinde belirmiş olan harareti zorla bastıran Fahri konuşmasını sürdürdü, – Küçük Çerkes kızından gerçek bir Fransız kızı çıkarmak kolay olmayacaktır sanırım.

– Dostum, niye bana hiç güvenmiyorsun! – Charles de Ferriol söyleneni üstüne almadan gülümsedi, yeniden düşünerek sordu. – Niye öyle diyorsun?

– Öyle demem, bana gücenme, kont, bu yetim Çerkes kızına senden farklı bakıyorum.

Charles de Ferriol kıpkırmızı kesildi:

– Anlayamadım! – Kont iyice tutuşmuştu: – Kendi gözümle seçip satın aldığım, sahibi olarak bize, Fransa’ya getirdiğim birine ne diye senin gözünle, senin bakış açınla bakacak mışım?!

– Satın aldığın bu küçük kız senin, muallim, – Paris’e geldiklerinden bu yana kullanmadığı “muallim” sözünü söyleyerek, Fahri, kontu sakinleştirmek istemişti, – olmayacak, kuşkulanmanı gerektirecek bir niyetim yok, öyle şey asla aklımdan geçmez, bilmiyorsan gerçeği söyleyeyim, istesem bile öyle şeyler elimden gelmez.

– Biliyorum, – diyerek Charles de Ferriol sustu, ama Fahri’ye karşı sertçe sözler söylediği için pişmanlık da duydu. Biraz oturduktan sonra sözüne son bir eklemede bulundu: – Bana bir şey demedin, ben de sana bir şey demedim. Böyle şeyler konuşulmayacağı için, anımsarsan, açık-saçık konularda seninle konuşmamıştım. Charlotte-Elizabéth Aissé konusunda fikrini değiştirmişsen öğrenmek isterim.

– Bunda gizli bir yan yok. Ona acıyorum, – Fahri, bir gün Ayşet tarafından kalbinin kırılmış olduğunu gizledi.

– Yerinde, Fahri, Aissé’ye böyle acıman. Ben de ona acımış olmasaydım, onu almazdım. Ama yanlış yapma. Bilmediğin konuda tanıklık yapma derim sana. Bakarsın günün birinde, Charlotte-Elizabéth Aissé’yi alımlı bir genç kız olmuş olarak sana gösteririm. Bu iş Paris’te ya da İstanbul’da olabilir. Evet, evet, şaşırma, Türkiye’ye elçi olarak atanacağımı Güneş kralımız söyledi. O iş için altı aday vardı, kral beni seçti, şampanya ile bunu kutladık, çok şeyi konuştuk. İşlemlerimin tamamlanması birkaç ay sürebilir, beklersen birlikte yola çıkabiliriz. O zamana değin, söylediğim gibi, Aissé’nin manastır, okul işini hallederim.

– Bu kadar uzun süre Paris’te ben ne yaparım, kont? Benim İstanbul’da bir sürü işim var…

– Öyle diyorsan, dediğin gün diyelim.

– Yarın.

(Devamı gelecek)

Ayşet – 7 (Tarihi Roman, s. 42-51)

HAPİ CEVDET YILDIZ·16 ARALIK 2018 PAZAR1 Okuma

Meşbaşe İshak

VII

Göz görmezse gönül katlanır sözü gereği, gölünde yer etmemişse yeryüzü güzelliklerini göremezsin.

Sabah kahvaltısı sırasında Ayşet odasına kapanmıştı, dışarı çıkmıyordu. İki elinin ayalarını çenesine dayamış, değişik desenlerle süslenmiş duvarlara bakıp duruyor, pencereden gelen aydınlığa olsun aldırış etmiyordu. Küçük oğlan çocuğu Pon de Vel bir iki kez odaya gelip Ayşet’i omuzlarından çekip sallamış, ama kımıldatamamıştı. Pon de Vel’e alınan yeni kitapla da ilgilenmemişti.

Pon de Vel üçüncü kez gelişinde yine Ayşet’i çekti, Çerkesçe-Fransızca karışık konuştu:

– НекIо, мамá шхэ (Nek’o, mama şkhe; Gidelim, anne yemek).

– İstemiyorum! – Ayşet Fransızca karşılık verdi, anlatabildiği kadarıyla kestirip attı: – Sana kaç defa söyledim Adıgece konuşmamamızı!

İsteği yerine getirilmeyen Pon de Vel ağlamaklı ve kızmış halde odadan ayrıldı.

Kontes Marie-Angélique Ayşet’e uğramadan önce aile hekimi Laroche’u çağırttı ve ona dert yandı:

– Charlotte-Elizabéth Aissé’nin başına birşey gelmiş mi, bilemiyorum, odasından çıkmıyor, yemek yemiyor, içine kapanmış, hastalanmış olmalı.

– İçine kapanma gibi birşeyi yok, kontes, kaygılanmayın.

– Niye acaba, Pon de Vel ile şu ikiniz Çerkesçe konuşmaları bırakın dediğim için olabilir mi?

– Onun da etkisi olabilir ama sorun o değil, – Laroche ince burnu suratından taşmış halde akıllı-kurnazca gülümsedi.

– Değilse ne olabilir? – Kontesin rengi attı. – Türk tercümanın kızı bize bırakıp İstanbul’a dönmüş olması olabilir mi?

– O da olabilir ama pek öyle görünmüyor.

– Laroche, çatlatma beni! – Marie-Angélique’in yeşil aksi gözleri dışarı fırlayacak gibi oldu. – Söyleyemediğin şey ne olabilir, gizli şey mi?

Kontes Ferriol’ün kaygılarını fark etmeyen Laroche suratındaki damarları belli olacak ama titreşmeyecek biçimde gülümsedi: “Yufka bir ana yüreğin yoksa, bambaşka bir dünyanın içine düşmüş olan küçük bir kızın üzüntülerini nasıl bilebilirsin? Anne olduğunda anlayışlı olurdun diye ummuştum, aldanmışım, şimdi karnında taşıdığın ikinci bebek de seni yumuşatmayacaksa bir diyeceğim olamaz. Hey, Augustin-Antoine, saf adam, şanslısın, hergün bu aksi kadının yanında değilsin, iyi ki uzaklardasın, bu iki kız kardeşi üç ayda bir görebiliyorsun, küçük Çerkes kızını satın alan ağabeyin ise o ikisinden de daha iyi biri değil. Pon de Vel, bu oğlan çocuğu hepsine değer!..”

– Hayır, hayır, kontes, – Laroche daldığı düşüncelerden sıyrıldı, – sabırlı, dikkatli ol, üzülmen, tasalanman için bir neden yok. Annesiz Aissé, yitirdiği annesini özlüyor, hâlâ unutmuş değil. Başka türlü söylemem gerekirse erkek kokusundan çok kadın kokusuna gereksinim duyuyor, söyleyemiyor ama senin sevgini bekliyor.

– Öyle mi? – Marie-Angélique’in güzel yüzündeki yeşil gözleri parıldadı, sevindi. – Ben, şimdiki gençlere güven olmaz, kötü bir şey söylersin diye korkuyordum. Boşuna o şiş, patlak gözlü Türk’ten kuşkulanmış, günahını almış oldum. Öyle olabilir, Pon de Vel’i bahane ederek sık sık yanıma gelmesi o nedenle olmalı. Aynı şeyi son gelişinde Kont Augustin de söylemişti, ama sen kadınlardan ne anlarsın diye kalbini kırmıştım zavallının.

– Kont Augustin- Antoine’ı kırmamalı – Doktor Laroche gerçek mi, şaka mı belli olmayacak biçimde hamile kadın Marie-Angélique’i bir süzdü, sözünü yanında oturan Pon de Vel ile tamamladı, – Böyle zeki bir oğlan çocuğunuz var, ikincisini de bekliyorsunuz.

– Evet, Laroche, evet, – Marie-Angélique’in söylenenden memnun kaldığı yanaklarından okunuyordu, – O konuda Augustin de memnun, seviniyor, uzakta olduğu için beni özlüyor mu, bilemiyorum. – Kısa bir ara verip karnına baktı ve sözünü tamamladı. – Bir kız çocuğumuz olmasını, çok istiyoruz.

– Olmasa bile, sorun yok, işte Charlotte-Elizabéth Aissé’niz var. Nasıl biri olacağını bilmiyorum, ama Güneş kralımızın akşam toplantılarında göz kamaştıracak düzeyde güzel bir kadın olacağı kuşkusuz.

Güzel kadın sözünü duyan Marie-Angélique hamile olduğunu anımsayarak kızardı, içi bunaldı, ama bastırdı:

– Augustin ile benim bir kız çocuğumuz olsaydı, çok iyi olurdu. Tabancayı uzaktan görmek yerine, arka cebinde taşımak daha iyi. Aissé’nin kime ait olduğu belli. Tuhafıma giden şeyi biliyor musun, Laroche, ailece bize yakın olduğunuzu biliyorum, kontun Çerkes kızı için ne yapmak istediğini bilemiyorum. Augustin’in dediği gibi bir yuva kursaydı daha iyi ederdi. Bak, Claudine-Alexandrine gibi nefis, güzel kızlar var. Hayır, hayır, kız kardeşim olduğu için söylemiyorum, konta göz koymuş da değilim, sen, Mariye şıyıh (- Bakire Meryem -), kız kadeşim ile elti olmayı istiyorum dersem bunu kabul etme. Ama Claudine sırf kız kardeşim olduğu için demiyorum, güzel bir kız, zarif, okumuş, eğitimli, Guérin de Tencin ailesine yaraşır bir kız, tıpkı benim gibi. Paris’te her katıldığı toplantıya renk katıyor, fark yaratıyor, seni toplum içine alır ve çıkarır. Ama büyüyünce nasıl biri olacağını bilemediğim Çerkes kızı ile onu karşılaştırıyor da değilim, ama sonra…

– Doğru, kontes, doğru, – içinden “Bütün gün dinlesen bile, kendini övmesinin sonu gelmez bu kadının” diyerek, Kontes Marie-Angélique de Ferriol’e katılıyormuş gibi yaparak konuyu değiştirdi, – Ama, söylediğim gibi Charlotte-Elizabéth Aissé’nin yüreğini serinletecek, moral verecek şey size bağlı, kadınlarla birlikte olmak istiyor. Size muhakkak yapın demiyorum, sorduğun için söylüyorum, Aissé’nin büyümekte olduğunu dikkate alarak, mesleğim gereği sana durumu anlatmaya çalışıyorum.

– Sağol, Laroche. Bir zamanlar bizler de birer küçük kız değil miydik, onu yaşamadık mı, ben de bunu düşündüm. Sonra, bilirsin, kadın olursan çok şey aklına gelir. Çerkes kızları on yaşında ergin, kadın oluyor diye duymuştum, onun için, o patlak gözlü Türk ile bu ikisi… ve onu satın alanı da biliyorsun, sözlerim nedeniyle Tanrı bana günah yazmasın, o kimsesiz kıza bir şey yapmışlarsa diye içime bir kurt düşmüştü de… kaygılanıyordum doğal olarak, – Marie-Angélique daha ileri gitmedi, – sen de öyle diyorsan, birisine güzel söz söyleyeceğim diye bedel mi ödemem gerekir, oğulcuğum için elimden geleni esirgemem. Claudine de dikkat eder, iş buyurmaz, bunu yaptırırım. Augustin-Antoine yakında gelir, abisi ile konuştururuz. Ama abi nerede? Birkaç günden beri yüzünü görmüşlüğümüz yok. Aissé onu özlediği için yemek yemiyor olabilir…Laroche, o üçüne güvenim yok…

– Charles de Ferriol burada değil, – dedi Laroche, kontesin soğuk sözlerini kesmek için.

– Nerede?

– Charlotte-Elizabéth Aissé’nin işi peşinde.

– Niye, İstanbul’a mı götürecek?

– Hayır, kralımızın manastırlarından birine Charlotte-Elizabéth Aissé’yi yazdırıp okutmayı, Fransız gelenek ve göreneklerini, konuşma ve görgü kurallarını öğrenmesini istiyor. Saint-Cloud ve Nemir’e gitti, şimdi Sans’da.

– Yeni duyuyorum… – Marie-Angélique’in ses tonu düştü, biraz sonra, duyduğu bu ilginç habere eklemede bulundu: – İşte bunun için ben Ferriol’ler için esrarengiz kişiler diyorum. Kendilerine yüz çocuk doğursan, hizmet etsen, tatlı dil döksen, soğuk davransan, yaptıklarını, yapacaklarını söylemezler.

– Sanırım okul durumunu Charlotte-Elizabéth Aissé de bilmiyor.

– Yahu, Laroche, Charlotte-Elizabéth Aissé diye tutturarak, bıktırdın! Güneş kralımızın hanımının adı bile o kadar sık anılmıyor.

– Bana söyleneni yerine getiriyorum, – Laroche hafifçe gülümsedi, – Unuttun mu, kontes, Kont Charles de Ferriol’ün bizi toplayıp bu küçük Çerkes kızına verdiği adı eksiksiz söylememizi tembihlediğini?

– Unutmadım, ama onun art arda üç adını birlikte söyleyemem, son Çerkesçe adını söyleyebilsem o kadarı yeter… O şey sorun değil, sorun o senin dediğin okul sorunu. Duyduğum bu şey ilginç, çok ilginç… – Bense kont Türkiye’ye dönecekse, küçük kızı büyütme işini bize yükleyecek diyordum, bakım masrafını hesaplıyor, başımı ağrıtıyordum, öbür yandan şaşkın kayın biraderim kral manastırlarını bir bir dolaşıyor, en uygun olanı arıyor, Tanrı bilir onun kraldan ne kopardığını, bakarsınız parasız bile okutabilirler, oysa kont mal varlığını nereye koyacağını bile bilmiyor… Birilerinin olan bu kıvırcık saçlı Çerkes kızını okutacak yerde, Ferriol kanı taşıyan bu küçük zavallı oğulcuğumu büyütse, okutsa çok daha iyi yapmış olurdu. Biz de fakir değiliz, Augustin-Antoine’nin mülkü ağabeyinin mal varlığından daha az değil, mülkün bir yararını görmeyeceksen, öteye beriye saçmak mı gerekir, yetmez mi ortalıkta dolanan kadınlara yedirdiği paralar… “ – İlginç Laroche, çok ilginç bu bana anlattığın şey… – Kontes Marie-Angélique daldığı hayal dünyasından ayıldı, kestirip attı. – Sen ve ben, Laroche, hiçbir şey konuşmadık, sana güveniyorum, bugüne değin beni utandırmadın.

Kontes Marie-Angélique odasında yalnız kaldığında, kitaplarını karıştırıp duran ve kendilerini dinlemekte olan Pon de Vel’in dışarı çıkmış olduğunu fark etti. Oğlan çocuğunun nereye gidebileceğini tahmin etmekle birlikte, bulunduğu yere gitmeden bahçeyi gören pencereye doğru ilerledi.

Yaz ile sonbahar arası bir geçiş dönemi yaşanıyordu, hava bunaltıcı değildi. Ferriol’lerin büyük bahçesine bakan hizmetçiler bahçeyi her zaman, yağmur güneş demeden temiz tutuyorlardı. Bakımlı bahçede eğreti bir şey yoktu, her şey güzeldi. Bahçenin uzak bir köşesinde büyükçe olmayan, yan yan iki ev bulunuyordu, gölgelenmeye yarayan üstü kapalı ya da açık kamelyalar, banklar vardı. Bahçe girişindeki büyük kapı ve küçük kapının düzenlenişi ve ağaçlandırma biçimi, bahçedeki çiçeklikler büyük eve uyum sağlayacak biçimde planlanmıştı. Sabah ya da akşam vakitleri bahçeyi gezmeye yarayan dar patika yollar değişik ürünlerin ekildiği bahçelere uzanıyordu, ayrı dönüş yolları da vardı. Budanmış, biçim verilmiş ağaçların altına bir iki kişinin oturabileceği cilalı banklar da yerleştirilmişti. Güneş gören yerlerde de banklar vardı. Bütün bunları ve evi, yüksek bir taş duvar çeviriyordu. Bahçe kapısında görünüşleri korku veren iki iri bekçi her zaman, gece gündüz hazır bekliyordu.

“Gözün görebildiği her şey güzel, mükemmel, ferahlatıcı ve iç açıcıydı, insana huzur katıyor, kralın saygısına da yol açıyor, gören görmeyen herkes Ferriol’lerin bahçesinden söz ediyordu. Mülkün varsa güçlüsün, yoksa sürünürsün. Bunu bilmek, hizmetçi ve ırgatları memnun etmek, her ay artış gösteren vergileri ödemek, elini uzatan dilencilere, yoksullara yardım etmek, az parayla olacak şeyler değil. Laroche sayesinde, Tanrıya şükür, öksürmüyor, hastalanmıyoruz, hak ediyor ya da hak etmiyor, ona da bir sürü para ödüyoruz. Hasta olmadığımızda bile, şunu yapın, berikinden kaçının diyerek peşimizde dolanıyor. Bize gerekli mi, sen söyle, tanımadığımız eğitimsiz bu küçük Çerkes kızı için bana ne dediğini duymadım mı? Bitmeyen gençliği yüzünden yaşlanan yakışıklı kayın biraderim bunları fark etmiyor mu ki, bu yabancıyı aramıza getirdi – kızı değil, karısı değil, kadının birine doğurtup getirmiş olsaydı anlardım, bir gün bizimle mal paylaşımı yapmasını da kabul ederdim!.. Büyük bir aile olduğumuz halde, daha da büyüyeceğiz, ailenin büyüğü benim diyor, bize bakmıyor, gelirin çoğunu cebine atıp kadınlara yediriyor. Üstüne üstlük onu elçi diye Türkiye’ye gönderiyorlar. Birileri duysun istemem, ama, onu elçi olarak gönderen kralımız da ondan iyi biri değil. Tanrının sevgili kulları olmalılar, kısa, şişko kralımızın gözdeleri, hazineyi soyup soğana çeviriyorlar, ama onlara bir şey demiyor. Kendi aşığım, sevgilim Nicolas de Bleu yakışıklı-etkileyici biri, mareşal, Kraliyet danışmanı, ama onun dışında, bir geliri yok. Bana yaptığı harcamadan çok, ben onun için harcıyorum… Şimdi daha varlıklı birini bulmak gerekiyor. Nikolas’ın ilgisizliğinin nedenini Tanrı bilir, hamile olduğumu öğrendiğinden beri, bu bahaneyle benden uzaklaştı. Uzun bacaklı karısı ile yetinirse bir şey demem, aslında benden daha güzel , daha çekici bir sevgiliyi nereden bulacak, Güneş kralımızın ara sıra bana kur yaptığını da görmüş olmalı! – Benden başka birini bulacak olursa bağışlamam, gözlerini oyarım onun. Sorun değil, ondan daha iyileri, daha zenginleri Paris’te yok değil, sorun bu uğursuz küçük Çerkes kızı. Kedisiz eve bırakılan minik fare gibi, öyle davranıyor. Niçin küskün olduğunu ben biliyorum. Ona layık olacak kadın iyi kalpli, eli yumuşak biri olamaz, kurnaz, sinsi bakışlı Türk tercüman gibi biri olmalı. Ne yapmak gerekiyor, kendisi için yaptığımız harcamalar yetmiyor, bir de sırtımızda taşımamız mı gerekiyor?” – Pencere önünde kâh durarak, kâh oturarak Marie-Angélique içindeki sıkıntıları attı, rahatlamış olarak ayağa kalktı, biraz önce iyi ya da kötü sözler etmemiş gibi Ayşet’in yanına gitti.

Odaya girdiğinde ilginç bir manzarayla karşılaştı: Pon de Vel ile Aissé, küçük elleri çenelerine dayalı, dudakları kapalı karşılıklı oturuyorlardı.

Marie-Angélique gülmemek için kendini zor tutarak sordu:

– Size ne oldu?

– Aissé benimle konuşmuyor, – diye Pon de Vel homurdandı.

– Aissé, sana ne oldu, üzdüler mi yoksa? – Marie-Angélique yumuşak eliyle Ayşet’in başına dokundu, kendisine doğru yaklaştırdı, ardından alnından öptü. – Söyle bana, seni üzen biri olduysa bağışlamam. Tercüman Fahri’ye gücenmiş olmayasın!

– Hayır! – dedi yüksek bir sesle Ayşet, ardından daha yumuşak bir sesle devam etti. – Fahri iyi bir insan. İstersen seni Charles de Ferriol’den satın alıp İstanbul’a götüreyim dedi, ben de hayır dedim. Nereye gideceğim, kimin için gerekliyim ki?.. Bu küçük kemeri bana geri verdi… – Ayşet’in annesini özlediği başını Marie-Angélique’in göğsüne dayamış olmasından, ardından boşanırcasına ağlamasından belli oluyordu. Pon de Vel’in de içi burkuldu, ağlamaklı halde, o da gelip başını annesinin öbür göğsüne koydu.

– Tamam, tamam, – dedi Marie-Angélique bir anne olduğunu anımsamış halde her iki çocuğa, – ağlaşmayın, kalbim dayanmaz. Üçümüz de barıştık atık. – Bir süre geçtikten sonra kendine gelmiş olan Ayşet’e sordu: – Öyleyse, Aissé, Pon de Vel ve ikiniz niye konuşmuyorsunuz, nedenini bana söyleyin. Çerkesçe konuşmayın dediğim için mi?

– Evet, – dedi Ayşet, o konuda kırgın olmadığını belli edecek biçimde konuştu. – Çerkesçe sözcükleri kattığımda Fransızca sözcükleri daha iyi anlıyorum.

– Evet, Charlotte-Elizabéth Aissé, evet, yanlış yaptım. Allah esirgesin, küçük Pon de Vel’in başına bir şey gelmesin, değil Çerkesçe, Papuacayı bile öğrenirim! Şimdi sıkıntını anladım. Türkiye’ye Fahri ile birlikte dönmemekle iyi ettin. Charles de Ferriol’ün aşık olduğu Türkler arasında ne işin olabilir? Burası Fransa, insanın özgür olduğu bir ülke, tüm dünyada bir benzeri yok. Peki Fahri ne diye kemerini almıştı? – Marie-Angélique içinde yanıtsız kalan bu şeyi sormadan edemedi. – Elinde onca süre tutup Türkiye’ye döneceğinde ne diye sana geri verdi?

– Bilmiyorum. Şu küçük şapkan gibi bu da “senindi” diyerek bana verdi. Marsilya’ya gelinceye değin bu şapkayı ve kemeri takmıştım, – Ayşet bir iç çekti, üzülmüş olduğu bir olayı anlattı. – Dükkanda bana yeni elbiseler giydirirlerken, elbiselerimle birlikte bu şapkamı da atacak oldular, ellerinden aldım. Fahri kemeri ne diye almış, bilemiyorum, iyi ki bulmamı sağladı, kendisine teşekkür ederim. Ailemizin forsunu/işaretini (лIэкъо тамыгъэ) taşıyor demesem bu kemerin fazla bir değeri yok…

– Güzel bir kemer, – dedi Marie-Angélique, kızı sevindirmek için, – Bu küçük şapka da çok güzel. Altın-gümüş nakış işlenmiş, bu işleme işini bilen kişiye ne mutlu.

– İstiyorsan, Marie-Angélique, – dedi Ayşet siyahımsı-berrak gözlerinden gülücükler saçılarak, – altın-gümüş iplikle nakış işini sana öğreteyim.

– Nakış yapmayı biliyor musun?

– Babaannem öğretti. Babaannem Çabe (Kâbe) yüksek sesle evimizdeki tek kitabı okuyordu, bana okumasını öğretmedi, ama nakış yapmayı öğretti. İğne iplik ve kumaşın varsa nakış yapmayı öğrenmek çok kolay. Pon de Vel isterse ona güzel bir şapka dikerim.

– Kız şapkası istemem! – Pon de Vel öneriyi reddetti.

– Pon, kız şapkası demedim ben, – küçük oğlan çocuğunun bağırma biçimi Ayşet’in tuhafına gitti, – ben Çerkes oğlan çocuklarının giydiği şapka gibi bir şapka dikeyim demek istemiştim.

– Hayır, Aissé, – Çocuğuna Adıge şapkası giydirilecekmiş gibi Marie-Angélique kaygılandı, – Kont Pon de Vel’e Çerkes şapkası gerekmez. Çocuğu hangi konuda olursa olsun zorlamamak gerekir. Pon de Vel okusun, eğitim görsün, yeter.

– Ben de okuyacağım! – Ayşet içinden gelerek konuştu.

– Nasıl okuyacaksın? – Hekimleri Laroche’nin söylediklerini unutmuş olan Marie-Angélique Ayşet’e sordu.

– Bilmiyorum… – Ayşet üzgün biçimde kontese baktı, Tanrının bildiği şeyi saklamadı. –Kont Charles de Ferriol beni okutacağını söyledi. Beni okutacağı en iyi okulu araştırıyor. Şu an Sans’da, dönüşü yakın. Benim okuma işimi kral da biliyor, – sözünü ettiği okuma işini önemsediğini, değerli bulduğunu böylece belli etmiş oldu.

– Ben de o işten haberdarım. Charles de Ferriol söylediğinde ben de yerinde buldum, onu sevindirmiştim. Okumak iyi bir şey, – Marie-Angélique kızın okuması konusunda hiçbir katkıda bulunmamış olsa da, kendisine bir paye çıkarmayı, Ayşet’i bir şeylere inandırmayı ihmal etmedi. – Elini çenene dayayıp oturmaktansa, okumak daha iyi. Görmüyor musun, küçük Pon de Vel’in kitapları nasıl okuduğunu?.. – “anlayacağın, bizi yok sayıyor, bizden saklı bir sürü iş çeviriyorlar…Uysal ayı Augustin de dönmek üzere, bildiğim bilmediğim çok şeyi onun üzerine boşaltacağım. Ağabeyim, ağabeyim diye diye, evimizden, bahçemizden de olacağız sonunda…” – Marie-Angélique içinden kendi kendisini paraladı, kınayıp durdu.

(*) – Katoliklikte rahip ve rahibeler evlenmezler, bakire kalırlar. Adıgeler buna “Mariye şıyıh” (Azize Meryem; Bakire Meryem) diyorlar, burada kastedilen şey iktidarsız erkekler olmalı. Ayrıca, deyim “anıt” anlamında da kullanılır – hcy

(Devamı gelecek)

Ayşet – 8 (51-58)

Herkesin bir dili, yediği yiyecekleri, giydiği kostümü, içinde barındığı toplumu, yaşadığı yeri ve ülkesi, onuru (namıs), çocuğu, barınma yeri vardır, daha kısacası herkes kendi insanca yaşamını korumaya ve sürdürmeye çalışır. Bunu yırtıcı hayvanlar, kuşlar, böcekler, sürüngenler ve her türlü uçan varlıklar için de söyleyebiliriz. Ancak insanoğlunun bilme yeteneği ve bilinci, kurnazlığı ve hilebazlığı, övgü ve dedikoducu yanı, acıma duygusu ve acımasızlığı, onu diğerlerinden farklı yapıyor.

Bunları ve daha birçok şeyi düşünerek Fahri Türkiye’ye gidiyordu. Paris’te, birbiriyle çekişme, hır gür içindeki Ferriol ailesinde bıraktığı küçük Çerkes kızını bir türlü kafasından çıkaramıyordu. Çıkarmaya çalışsa da başaramıyordu. Düşündükçe kendisini sorumlu tutuyordu. Kendini iki ayaklı yırtıcı yaratıklardan biri olarak görüyor, kendinin olmayana diş gösteren, ellerine düşenlere aman vermeyen kişilerden biri sayıyordu.

Rüzgar gücüyle ilerleyen yelkenli gemi bir insan buluşu, daha önce gemilerde kürek de bulunduruluyordu. İnsanoğlu rüzgar gücüyle yetinmedi: Buharlı gemiyi buldu, geminin içine ateşle ısıtılan bir kazan yerleştirdi, uzak bir yere gideceğinde ya da düşman gemileriyle karşılaştığında, kullanmak üzere gemilere top ve diğer silahları yerleştirdi. Bir bilinci olmayan hayvanlar bu aklı ve tekniği kullanabilirler miydi?..

– Bütün gün sana bakıyorum, güvertenin kenarından ayrılmıyorsun, yoksa denizdeki vahşi yaratıkları ilk kez mi görüyorsun? – Yolcuların güvenliğinden sorumlu olan gemi kaptanı Fahri’ye sordu. – Bir şeylere mi üzülüyorsun, sana bir yardımım dokunabilir mi?

– Yola çıktığım çok olmadı, – Fahri kaptanın yaklaşımından memnun olmuştu, – senin gibi benimle ilgilenen biriyle karşılaşmadım.

– Bunda şaşırtıcı bir şey yok, dostum, – dedi sakal ve bıyığı olmayan kaptan, – bu benim işim, işimi yapıyorum. Yahu, sana bakıyorum, yüz hatlarımız ne kadar da birbirine benziyor. Ağabeyini kaybetmişsen söyle bana.

– Öyle ama, sen sarışınsın, ben esmerim, – diye şakayla karışık yanıt verdi Fahri.

– Sen de tam esmer sayılmazsın, ben de fazla sarışın değilim, kardeşim. Türkler karışık, farklı insanlardan oluşuyorlar ama hepsi Osman’ın kamasından çıkma. Hepimiz kardeşiz, hepimiz akrabayız. Adım Süleyman, beni kısaca Su diye çağırabilirsin “Kama” diyeceğine “Su” (psı) desen daha iyi olmaz mı? Kama öldürür, su ise yaşatır. Adın nedir?

– Adım Fahri.

– Güzel bir isim, iyi bir ad, ama hepsinden daha iyisi, en değerlisi Allah’ın inayetiyle sağlık ve huzur içinde bu fani, bu geçici dünyada yaşıyor olmamız.

– Doğru, yerinde bir söz, Süleyman…

– Su de, beni Su diye çağır dedim ya, – Fahri’nin başlattığı konuşmayı Süleyman kesti, – Marsilya’da da Fransızlar beni öyle çağırırlar.

– Anladım, Su, – Fahri daha yakından baktığında tiplerinin birbirine benzediğini fark etti, kalbi biraz yumuşadı ve konuşmasını sürdürdü. – Doğru, sözlerin gerçeğin kendisi, Allah’ın lütfunu, iyiliklerini unutmak olmaz. Allah’ın bu geçici dünyasında yaptığın iyilikler çok olursa, daha az sorguya çekilir, sorumlu tutulursun. Seni Su diye çağıran Marsilya Fransızlarına gelince, ben de onları az çok tanırım. Neşeli insanlar, çabuk dost olurlar, sofralara kurulur, su gibi şarap içerler. Beyaz eti (- domuz etini-) de severler, kötü sayılmazlar, ama erkek ve kadınları aşk konusunda ateşlidirler.

– Sözlerine katılıyorum, ama kadın konusunda senden farklı düşünüyorum. Onların şarabını, domuzunu, kurbağasını ve yılanını ne yapacaksın? İçme, yeme, seni kimse zorlamıyor. Şarap içmesen de, – Süleyman lülesini ağzından alıp yeniden ağzına aldı, – Fransız kadınları içmesen de seni sarhoş etmeye yeterler, seni içmiş gibi yaparlar!.. Bizim Türk kadınlarına benzemezler…

– Öyle ama, Su, aşkın da gizli kalması gerekir.

– Gizli tabii, dostum, işin zevki de gizli olmasında! Çaldığın şeyden daha lezzetlisi olur mu, dostum! – içi ve dışı neşe içinde Süleyman yarı yanmış lülesini ağzına götürdü, iki üç kez tütün dumanını içine çekip sordu: – Kaç karın var, İslam dini izin veriyor, dört kadınla mı yaşıyorsun?

– Tek bir kadınım var, – Fahri damdan düşercesine tanıştığı Süleyman’a yalan söyledi, “tek kadın” sözünün gerisini de getirdi, – biz onu da zor giyindiriyor ve besliyoruz.

– Çocuğun yok mu?

– Yok…

– Çok kötü, – acıyan bir sesle Süleyman mırıldandı.

– Bize vermesi için Allaha dua ediyoruz, – niye buna neden gerek duyduğunu bilmeden Fahri yine yalanını sürdürdü.

– İnsanın yalvardığı, dilekte bulunduğu, ama kimseye yalvarmayan merhametli Allah bu dileğinizi kabul etsin. Ne yapalım, İslam dini buna çare bir erkeğin dört kadına sahip olmasını kabul etti. Allah’ın bu konuda bir bildiği olmalı. Doğru, bu konuda bir zorlama yok, dört kadını geçindirme ve erkek olarak o işin üstesinden gelme gücün varsa sorun yok.

– Erkek de eksikli ise? – diye Fahri bayağı alışmış gibi yalanına yeniden başladı.

– Öyle olursa, Allah alnına ne yazmışsa o olur, onu kabulleneceksin, – deyip Süleyman Fahri’nin omuzuna eliyle vurdu. Niye öyle olmuş diyerek eksikliğin nedeniyle ölecek değilsin ya. Tek bir kadınla aşkın tadına eremezsin. Bizim dört karımız olduğu halde, kaçamak yapıyor, senin dediğin gibi, alışkın olduğumuz üzere, gizli aşklara, tatlara bakmaktan da geri kalmıyoruz, – tütün yanıklarını lülesinden döküp, yeniden ve içinden gelerek güldü. Aynı anda Süleyman’dan yayılan şarap kokusu Fahri’nin üzerine yayıldı, – hayatın nimetlerinden kendini yoksun bırakma, dostum, tattığın, elde ettiğin şey yanına kâr kalır. Bana göre, sen yine çocuk sayılırsın. Yaşlanmaya başladığında, Türklerin dediği gibi gençliğin senden davacı olur sözü doğru olmalı, geçmişimi anımsayıp seninle biraz lafladım, ben altmış yaşına basmış biriyim, bu yaşta ne yapabilirim ki. Bir zamanlar daldığım bu denizde yüzmeye çalışıyorum. Doğrusunu söylemem gerekirse, benden daha genç olanlara takılmadan edemiyorum.

“Ne yapışkan bir kişiymiş bu adam?..” – yavaş yavaş Fahri, canını sıkan Süleyman’la daha fazla konuşmak, söylediklerini dinlemek ve yüzünü görmek istemez olmuştu. Ondan kurtulmanın bir yolunu ararken, kendilerine doğru gelen bir gemiyi gördü.

O an Fahri’nin eli ayağı tutuldu, bir titreme geçirdi, çocukluğu birden aklına geldi.

O sıralar Fahri yedi yaşındaydı. Şu gelen Arap gemisi gibi bir gemiyle götürülüyordu, Mısır’a götürüldüğünü sonradan anlamıştı. Kendi dahil hepsi yirmi esir çocuktu – on dokuzu Adıge’ydi. Bu üzücü yolculuk sırasında yeryüzünde Adıgeler diye farklı insanlar bulunduğunu görmüş, dillerini de ilk kez duymuştu. Beş yıl Kahire’de, ardından Şam’daki Memlûklar arasında kalmış, Adıgece ve Arapça dışında bir dilde konuşulduğuna tanık olmamıştı. Ardından bir Fransız tarafından satın alınıp Korsika Adasına köle olarak götürülmüş, saklanıp kaçmış ve on beş yaşında İstanbul’a döndüğünde bir Türk yağmacının eline düşmüş ve Adıgecesi işine yaramıştı. O Türk yağmacı çoktan bu dünyadan ayrılmıştı, ama onun izinden yürüyen düzenbaz İsam ile başa çıkacak yaşa gelmişti.

– Fahri, bak, şu geminin denizi yara yara nasıl geldiğini görüyor musun? – yanlarına yaklaşan geminin iri yarı kaptanını parmağıyla işaret ederek mırıldandı: – Benim gemim de böyle tıka basa mal ile dolu olsaydı, yüzmek bir yana, uçardım… Benim gibi şanssız değil o adam, iki deniz arasından fırlamış biri gibi. Ben neyim ki? Fransa’ya boş gittim, işte boş dönüyorum. “Bonjour”, “merci”, “celle avis” gibi selam sözcükleri ile yetinenler seni hiç zengin ederler mi, seni yolma dışında bir şey düşünmezler… Batı değil, Fahri, zengin olacağın yer, doğu, Mısır ve Suriye… Tehlikeli bir bölge, ama mülk ve para orada. Çok şey gerekmez, çoğu çocuk elli ya da altmış esir bize yeter. İşte görüyorsun. Beşerli gruplar halinde bağlanmış oturuyorlar.

İki gemi karşılaşıp, karşılıklı düdük çalıp selamlaşırken, Fahri güvertede bağlı oturan çocuklara bakmak istememiş, yardımcı olamayacağını bildiğinden gözlerini kaçırmakla yetinmişti. Süleyman’ın sevinçten kahkahalar atması karşısında başı döndü ve içi bunaldı.

Dünya anlaşılması zor ya da kolay şeylerle dolu! Gündüz ve gece. Kış, ilkbahar, yaz ve sonbahar. Bazen sıcak, bazen soğuk, bazen yağışlı, bazen kurak. Doğu-batı, güney-kuzey. Her bir tarafta insan var. Gülüyor, ağlıyor, yaşıyor, kimileri de mezar kazıyorlar. Kişi donacak denli soğuk ya da güneşte pişecek denli sıcak olsa bile doğduğu yeri seviyor, orasını yurt belliyor. Mutluluk, aşk ve nefret ne olabilir? Kişilerin tipi, görünümü, dili ve giyinme biçimleri farklıdır. Ömür boyu mutluluk, kısa süreli mutluluk söz konusu olabilir, insanı yakan aşk ve insanı ısıtan aşk birbirinden farklıdır, nefreti de hak eden bulur. Dünkü kötülüğün bugünkü iyiliğinle giderilir mi? Yarası olanın yarasını üfürmekle yara iyileşir mi? Yara iyileşse bile izi ömür boyu kalır.

Gemiden yükselen bağırtılar ve çocuk ağlaması sesleri Fahri’yi daldığı düşten uyandırdı. Baktığında, bir gemicinin, bir deri, bir kemik bir oğlan çocuğunu sürükleyerek Süleyman’ın önüne attığını gördü:

– Nedir bu, kim bu? – Süleyman çizme ucuyla çocuğu itti ve yuvarladı.

– Bu küçük pislik kaçak, para vermemiş bir yolcu, – kolları kıllı gemici eğilip çocuğu yakasından tutup yukarı kaldırdı, – Kendisini İstanbul’a götürmemizi istiyor.

– Bırak, boğacaksın, – diyerek Süleyman sırıttı, – zaten canlı cenaze. Gemime nasıl bindin?

– Memleketime dönmek istediğim için gemine bindim, – dedi çocuk ayağa kalkmak istedi ama gücü yetmedi, yığılıp kaldı.

– Nereye gideceksin, duyuyor musun bunun ne dediğini? Memleketine dönmek istediği için gemime binmiş… – Süleyman çocuğu taklit ederek dalgasını geçti. – Neresiymiş o gideceğin yer?

– Türküm ben, Türkiye’ye gidiyorum… – diyebildi zar zor çocuk ve ağlamaya başladı.

– Bakın şunun dediğine, – bitik durumdaki çocukla Süleyman yeniden dalgasını geçti, – Türk imiş, Türkiye’ye gidiyormuş…

– Süleyman! – dayanamayıp yüksek sesle kaptana çıkıştı Fahri. – Bu davranışın yakışmıyor, Allah da bunu yanına kâr bırakmaz.

– Sen misin Fahri, – yeniden görmüş gibi Fahri’ye baktı, ardından doğu istikametinde uzaklaşan gemiye bakarak homurdandı: – Allah beni mi bağışlamayacak! Şu giden gemi mal götürüyor, bense canlı cenaze bir çocuğu götürüyorum. Satsan da, alsan da bunun Türk tarafı ne ki, beş para etmez.

– Yanımızda geberip başımıza iş açar… – önündeki çocuktan nefret eden kara kıllı gemici homurdandı. – Yemıne hastalığına (vebaya) yakalanmış mı nedir, bilemiyorum…

– Çıldırdın mı sen, neler söylüyorsun?!. – Süleyman, kara gözleri yerinden fırlayacaklarmış gibi adama bağırdı. – Derhal denize at bunu.

– Atamazsın! – Fahri çocuğun başında durdu. – Bu çocuk hasta değil, açlıktan bitkin düşmüş!

– Beş gün oldu ağzıma bir şey almadığım… – Çocuk yeniden kendine gelip Fahri’nin dediğini doğruladı.

– Öyle diyorsan, Fahri, – Süleyman’ın sesi hemen değişti, – bu canlı cenazeyi dava etsen ya da deniz canavarlarına yem etsen eline ne geçer. Sahip çıkmak istiyorsan bu çocuğun yol parasını senin ödemen gerekir.

– İtirazım yok, – Fahri para kesesini çıkarıp Ayşet’in tercümanlığı için aldığı paradan üç yüz lirayı kaptana, 20 lirayı da kolları kara kıllı adama uzattı: – Bu para çocuğu kucağına alıp benim kamarama götürmen için. Adın nedir, kardeşim? – Bir eliyle tuttuğu on bir, on iki yaşlarındaki çocuğa sordu.

– Orhan.

– Seni yuvarlayan bu kara kıllı adama, Orhan, sakın beddua etme. Para versen yeter, bu adam seni ensesine bindirip Fransa’ya, oradan da Türkiye’ye götürür. – Kalbini kırdıysam, kusuruma bakma, – dedi kara kıllı adama, – Kusuruma bakmaman, beni bağışlaman için al bu otuz lirayı da.

– Öyleyse olur, – kara kıllı adam hemen elini uzattı ve Süleyman’a da bir göz atarak parayı cebine indirdi, – para her zaman paradır, tuvalette bile kokmaz, bağışlıyorum. Çocuğu doyurmamız, temizlememiz gerekmiyor mu? Unutma, bu gibi işler parasız olmuyor.

Duydukları ve gördükleri sonucu ağzı tıkanan Süleyman kendine geldi:

– Fahri, Orhan’ın yol parasını vermekle bu iş bitmiş mi sanıyorsun?

– Öyle demeni bekliyordum. Yol masrafı için verdiğim para kadar da Orhan’ın selameti için veriyorum. Yeter mi?

– Yeter, yeter. Evinin içine giren kuş, iri ya da küçük senin olur, Orhan bana bir kısmet kapısı açmış oldu… Ölümünü beklerken düğününü yaparak işin içinden çıkmış olduk. Yeter, elbette yeter! – Aldığı parayı geri alacaklarmış gibi Süleyman telaşlanmıştı. – Küçük Orhan’ı Allah korusun, bahtını açık etsin, sen ve ben bu konuda sevap işledik. Türk isen, elbette Türkiye’ye gideceksin. Anlayamadığım şey, Fahri, tek karıya bile bakmakta zorluk çektiğini söylüyorsun, peki ne olduğunu bilmediğin bu sokak çocuğu için o denli parayı neden harcıyorsun? Pişman olmuyor musun?

– Küçük Orhan sokak çocuğu değil, bugüne değin esaret altında kalmış, özgürlüğü elinden alınmış bahtsız biri. Para gelir gider. Fransa’ya götürülen küçük bir esir Çerkes kızı için yaptığım tercümanlık karşılığı aldığım paranın bir kısmı ile Orhan’ı özgürlüğüne kavuşturmamı Allah alnıma yazmış olmalı, pişman değilim.

– Bu iyiliğinin karşılığını, herkesin kendisine yalvardığı, onunsa kimseye yalvarmadığı Allah sana versin. Fahri sana söylemem gereken bir şey daha var, dört kadın, tek bir kadından daha tatlı bir şey, bunu unutma, aptal olma.

Üçüncü gün İstanbul’a vardılar, Fahri ile Orhan gemiden inerken arkalarından Süleyman bağırdı:

– Selam verme gereği duymadıysanız da, Fahri ve Orhan, ikinize de güle güle. Beni arayacak olursanız benim yerim, iskelem burası, her zaman beni bulabilirsiniz. – Kendisine dönüp bakmayan bu iki kişinin arkasından Süleyman homurdandı: “Canlı cenaze gibi oğlan çocuğu bakın nasıl da canlanmış, ucuza kaptırmış oldum… Alnından ter boşanarak beni arayacağını da sanmam, tek bir karıya bile bakamayan garip zengin-fukara kişi…”

İshak Maşbaş, Tarihi roman (s. 51-58).

Ayşet – 9 (Tarihi Roman; s. 59-66)

HAPİ CEVDET YILDIZ·27 ARALIK 2018 PERŞEMBE1 Okuma

Meşbaşe İshak (İshak Maşbaş)

Zaman insanı yorar, iyileştirir de, yaralar birbirine benzemez. Kılıç yarası kapanır, ama izi kalır. Dil yarası kapanmaz, insan o yarayı yaşamı boyunca taşır, öbür dünyaya birlikte götürür.

Ayşet’in çaresiz durumu, birbirinden kopuk ve çelişik biçimlerde geceleri rüyalarına giriyordu. Zaman ilerledikçe belleğindeki anıları çoğalıyor ya da azalıyor ya da farklı görünümlere bürünüyorlardı. Babası Bolet öldürülmüş, evde, yerde yatıyor, derken kamasını çekmiş soyguncularla çarpışıyor, annesi Cenet ise, cansız, yatağının yanında yerde uzanıyor, ardından peşinden koştuğunu, seslendiğini görüyor, duyuyordu. Aynı yıl ölen babaannesi Çabe, elindeki Kur’an’ı katillere karşı tutuyor, yalvarıyor, dua ediyor, soyguncuları durdurmaya çalışıyor, ama gücü yetmiyor, babaannesini de öldürüyorlar. Ayşet’in kendisi sahile doğru sürükleniyor, adamın elinden kurtulmaya kalkıştığında da, adam kızıyor, Çerkesçe – Türkçe karışık kendisine bağırıyor, azarlıyordu.

Neydi bunlar? Küçük Ayşet’in çocukluğu, rüyalarına giriyor, geçmişi yeniden yaşıyordu. Bilmediği, yabancı bir ailenin içine, uzak bir ülkeye götürülecek, gündüzü ve gecesi orada geçecekti. Gelecekteki günleri neyi gösterecekti: rüzgarlı mı, güneşli mi, iyi mi, kötü mü olacaktı ?

Ayşet süreğenleşen sabah uykusundan uyandığında, öncekilerden farklı olarak, babaannesinin kendisine söylemiş olduğu sözleri yeniden anımsadı ve onunla teselli buldu: “Öyle tabii, katlanamayacağım bir durum yok. Dün hava yağışlıydı, bugünse güneşli. Her şey güzel, yerli yerinde. Kısa bir süre önce Charles de Ferriol, Marie-Angélique ve Augustin-Antoine ile konuşmuş olmalı ki, kontes bana daha iyi davranmaya başladı, Laroche da bana gülümsüyor ve sağlığımı soruyor. Claudine-Alexandrine’i ise gördüğümüz yok. Marie-Angélique ara sıra onu azarlıyor, terbiye vermeye kalkıştığında da, “saçımı kazıtıp manastıra kapanacağım” diye karşılık veriyor. Niye manastır diyor?.. Benim okuyacağım, yetiştirileceğim manastır da öyle bir yer mi? Saçını kazıtacak bir oğlan çocuğu muyum ben!.. Kont Charles de Ferriol öyle bir şey demedi bana, kral da bunu kabul etmez. Her şey mükemmel, kötü bir şey yok. Çerkesçedeki “ğı” (гъы) sesi gibi Fransızcada da çok sayıda “ğı” sesi var, her geçen gün Fransızcayı daha iyi öğreniyorum. Bana hizmet eden Sophie (Sofi) benden dört yaş büyük ama büyüklenmiyor. Beni Claudine’den daha beğendiği, sevdiği, söylemese de davranışlarından anlaşılıyor. Okumaya gittiğimde ne olacak, onu bilemiyorum… Sabahları yatakta yatarken artık ona çikolatalı süt getirtmeyeceğim, bizim kendi ülkemizde öyle bir âdetimiz (khabze) yoktu. Ne diye kendimi ağırlatıp yatakta yemek yiyecek mişim, ayıp şey bu!.. “ – Ayşet hızla yataktan kalktı, Sophie gelmeden yatağını topladı.

Tabak üzerinde bir kâse dolusu çikolata getiren Sophie durumu görünce şaşırıp kaldı:

– Aissé, kalktın mı?

– Uyanmıştım, erken kalkmış oldum, – niçin sorduğunu anlayamamış gibi yaptı. – Niye şaşırdın?

– Kont Ferriol ailesinin geleneğini bozuyorsun da ondan Charlotte-Elizabéth Aissé, – dedi alçak sesle Sophie. – Çikolata yemeden Ferriol’ler kalkmazlar, yataklarını da kendileri toplamazlar.

– Sophie, ne kadar da katısın!

– Katı değilim, işimin gereğini söylüyorum. – Bu arada Sophie gülümseyerek Ayşet’e karşılık verdi: – Bana öğrettiğin tek Çerkesçe sözcükle soruyorum, dediğimi anladın mı?

– Anladım, Sophie, anladım. – Ayşet gülmekten kırılarak Sophie’ye koşup sarıldı, şakalaştı, – Ferriol’ler istedikleri zaman sabah, öğle ve akşam yemek yerler, istedikleri zaman yatar, istedikleri zaman da kalkarlar.

Sabah saat onda kahvaltı zili çaldı. Kapı sesleri duyuldu. Ayşet, Pon de Vel oğlan çocuğunun her zamanki gibi kendisine doğru koşmakta olduğunu duydu, ama herkesten önce sofraya oturduğu gibi yapmadı, biraz gecikmeye karar verdi: Erken davranmayacak, gecikmeyecekti de.

– Hâlâ hazırlanmadın mı? – dedi Pon de Vel.

– Acele etme, – Ayşet ayna başında kemerini düzeltirken çocuğa seslendi, – arkamdan kemerimi düzeltmiş miyim, bir bakıver.

– Düzgün. Gidelim, gecikiyoruz.

– Hemen, Pon, hemen. Claudine’den geç kalmayacağız.

– Claudine çoktan gitti bile, – Pon de Vel kendisini tutamıyordu.

Ferriol’lerin büyük yemek odasında doğuya bakan duvarda dört üst pencere bulunuyordu. Yere uzanmayan beyaz perdeler dışında, üzerinde beyaz örtü serili uzun masanın üstünde güzel tabaklar, önlük ve peçeteler bulunuyordu, bunlar odayı daha da bir aydınlık gösteriyorlardı, yumuşak ağaçtan yapılma sandalyeler, tabureler, üzerinde bir çiçek demeti bulunan bir sehpa, duvara asılı tablolar, tavana asılı küçük cam lambalar, hepsi hepsi tam bir uyum içindeydi.

Yemek odasında servis yapan iki uşak bulunuyordu: Biri yemekleri getiriyor, diğeri onları sofraya yerleştiriyordu. Her ikisi de siyah fraklar giymiş, beyaz eldivenler takmışlardı.

Kahvaltı masasında beş kişi oturuyordu: Masanın başında Charles de Ferriol, sağında Augustin-Antoine ile Marie-Angélique vardı, karşılarındaki iki sandalye ise boştu, masanın sol başında Pierre ile kızkardeşi Claudine-Alexandrine oturuyordu. İki uşak, biri masanın baş tarafında, diğeri masanın karşı ucunda, el bezleri kollarında, sofranın yaşlısı olan kontun işaretini bekleyip duruyorlardı.

Ayşet kapıdan görünür görünmez aileyi beklettiği için utanıp olduğu yerde durdu, her zamanki taburesine koşan Pon de Vel ile ilgilenmeden, başını hafifçe eğerek masadakileri selamladı:

– Bonjour, – dedi.

– Sofrada olduğum sürece Charlotte-Elizabéth Aissé, – diyerek, Charles de Ferriol, her zamanki yerine oturmak üzere olan Ayşet’e seslendi ve belirlediği yeni yerini gösterdi, – sen sol yanımda oturacaksın.

“Nedir bu yaptığı?” diyerek Marie-Angélique ayağı ile Augustin-Antoine’nin ayağına vurdu, kız kardeşi Claudine-Alexandrine de gizlice bir göz kırptı.

– Ya ben? – Amcası, Ayşet’i yanına oturtmak isteyince Pon de Vel ayağa fırladı.

– Sen oturduğun yerde oturacaksın, – diye Augustin-Antoine oğluna seslendi.

– Hayır! – Diyerek Pon de Vel taburesini sürükleyip Ayşet’in yanına oturdu.

– Pon! – Marie-Angélique küçük oğlunu nazik bir biçimde uyardı. – Bu yaptığını sana yakıştıramıyorum.

– Bir şey demeyin, – diyerek Charles de Ferriol yemek duası yapıp elini yemeğe uzattığında, sofradakiler de kahvaltıya başladılar.

Çatal-bıçak sesi dışında sofrada pek bir ses duyulmuyordu, ilk tabaklar alınıp yenileri gelinceye değin kimse konuşmadı, ikinci tabaklar getirildiğinde, Claudine-Alexandrine Charles de Ferriol’e sordu:

– Sen burada olmadığında, kont, Aissé’nin yanında kim oturacak?

Pierre Guérin de Tencin duyduğu bu sözden hoşlanmadığını hafifçe öksürerek kız kardeşine belli etti.

– Paris’te olmadığımda, Claudine-Alexandrine, Ayşet, bu yerde kardeşim Augustin-Antoine’nin sol yanında oturacak, – Charles de Ferriol, önemsemiyormuş, tanık tutmak istiyormuş gibi Pierre’e bakıp yanıt verdi. – Charlotte-Elizabéth Aissé’yi, eski yerinden kaldırıp bugün oturttuğum bu yerde oturacak. Seni memnun edebildim mi, Claudine?

– Öyle ama Kont Augustin-Antoine de Paris’te fazla kalmıyor.

– O gibi durumlarda kız kardeşin Kontes Marie-Angélique sofra başına geçecek. Tamam mı Claudine-Alexandrine?

– Biz de sonunda anımsanmışız anlaşılan, – kız kardeşi yerine Marie-Angélique, beklenmedik biçimde sofrada beliren tatsızlığı şakaya bağladı. – Charlotte-Elizabéth Aissé’yi biricik oğlum Pon de Vel gibi seviyorum, o da beni seviyor olmalı.

– Teşekkür ederim, kontes, – Charles de Ferriol gelinine karşılık verdi, – sadece sana güvenerek Charlotte-Elizabéth Aissé’yi , ona göz kulak olacağını umarak, Ferriol’lerin evine getirdim, anlaştığımız üzere, okuması için kral manastırlarından birini seçtik, uzakta değil, Saint-Clou’da. Birgün Charlotte-Elizabéth Aissé ve ben Versailles’den gidip okulu gördük, çok beğendi. Öyle değil mi Charlotte-Elizabéth Aissé?

– Evet, öyle. Bina güzel, bahçesi geniş. Her taraf bu bahçemiz gibi çiçek ve ağaç dolu. En beğendiğim tarafı da sizden uzakta olmayacak olmam.

– O konuda rahat ol, Charlotte-Elizabéth Aissé, senden uzakta olmayacağız, – Marie-Angélique bırakılacak olan paradan ne kadarının kendisi için ayrılacağını hesap ederek Tanrı dışında bir şey bilmeyen bu küçük kızı rahatlatmak istedi, – seni görmeye sık sık geleceğiz, pazar günleri seni eve getireceğiz. Saint-Cloud manastır okulunun güzel ve iyi olması gerekir, yoksa Güneş kralımız başka türlüsünü hoş görmez.

– Ben de orada okuyacağım! – Pon de Vel kendini tutamadı.

– Pon de Vel seni de Charlotte-Elizabéth Aissé’nin yaşına geldiğin zaman orada okutacağız, – Marie-Angélique içinden gelmiyor olsa da oğlunun gönlünü almak istedi.

– Öyle ama… Ben saçımı kazıtmak istemiyorum! – Ayşet üzüldüğü şeyi gizleyemedi, sonra daha yumuşak bir sesle sözlerini tamamladı. – Charles de Ferriol, saçımı kazımamalarını güneş aydınlığı kralımızdan iste.

– Kim söyledi sana saçının kazıtılacağını? – Charles de Ferriol duyduğu bu şeyden memnun olmamıştı, ama belli etmedi, yumuşak bir sesle Ayşet’e sordu.

– Kimse söylemedi… – Ayşet sözünü geri aldı, ama doğru söylemediği için caydı ve eklemede bulundu: – O halde Claudine-Alexandrine ne diye Marie-Angélique’e “saçımı kazıtıp manastıra kapanacağım” dedi?

Claudine-Alexandrine bu söz üzerine elindeki çay bardağını tak diye çay tabağına vurdu. Ayağa fırlayıp sofrayı terk etmek istedi, ablası izin vermedi:

– Claudine, otur. İyi yapmıyorsun.

Ferriole’ler arasında sorun çıktığında yapıldığı gibi hizmetli takımı odadan ayrıldı.

– Kont Ferriol’lerin hatırı için yerimde otururum, – Claudine-Alexandrine ince ve endamlı vücudu ile kendisini sandalyesine bıraktı. – Marie-Angélique, sana kaç kez söyledim, beni Aissé’nin yanında terbiye etmeye kalkışma diye…

– Charlotte-Elizabéth Aissé, – Charles de Ferriol hemen Ayşet’in tam adını söyleyerek Claudine-Alexandrine’nin sözünü düzeltti.

– Evet, – Charlotte-Elizabéth Aissé’nin yanında, – Claudine-Alexandrine konuşmasına eklemede bulundu: – Sana kaç kez Charlotte-Elizabéth Aissé’nin yanında beni azarlama demedim mi, Marie-Angélique? Sen de, Charlotte-Elizabéth Aissé, biz, iki kız kardeş, kendi aramızda yaptığımız konuşmaları dinleme.

– Dinliyor değilim! – Suçsuz yere suçlanmış gibi sertçe karşılık verdi. – Sadece duyduğum için söyledim.

– Siz ikiniz, Marie-Angélique, – dedi, şimdiye değin sessizce çayını yudumlayıp oturan Augustin-Antoine, – hak ettiğiniz cevabı aldınız, ne yaptığınıza, ne dediğinize dikkat etmiyorsunuz.

– Doğru, Augustin, – Charles de Ferriol kardeşine katıldı, Ayşet’e destek çıktı. – Claudine-Alexandrine din manastırlarından söz ediyor, ama sen farklı bir okulda okuyacaksın. O okulda kız ve oğlan çocuklarının saçları kazınmıyor.

– Öyle tabii, kontun seni vereceği manastırda çocukları okutuyor ve yetiştiriyorlar, saçlarını kazıyor değiller, – diye Marie-Angélique kaynını destekledi.

– Dedik, diyeceğiz, sabah kahvaltımızı burada bitiriyoruz. Yediklerimizi Tanrı kabul etsin, arzularımızı gerçekleştirsin, – Charles de Ferriol ayağa kalkınca sofradakiler de ardından ayağa kalktılar.

Sisli ama yağışsız bir sonbahar, bir Paris günüydü.

Dünkü gündüz, akşam ve gece, bugünküne göre, Charles de Ferriol için zorlu geçmişti. Yarınki günün nasıl olacağı kaygısı içinde gece iki üç kez pencere önüne gitti, durdu, ayrıldı. Gökyüzü ilkbahar-yaz geceleri gibi yıldızlarla bezeliydi, ay da yuvarlak, dolunay halini almıştı, tek bir yaprak kımıldamıyordu, yumuşak, tatlı bir hava vardı. Huzursuz olan kişi Charles de Ferriol idi. Gece yarısı olmuştu ama uykusu gelmemişti. Önünde duran üç sorunu çözmesi gerekiyordu: İlki Charlotte-Elizabéth Aissé’nin okul, eğitim işi; ikincisi Türkiye’ye gitme konusu ve telaşı; üçüncüsü Marie-Angélique ile Claudine-Alexandrine arasındaki ilişkiydi. Kendisine karşı olan Fransa Başbakanı Dubois (Dübuva) engeline takılmasa, elçilik işini bir iki ay içinde gerçekleştirebilirdi, o konuda bir iki tanıdığı ile de görüşmüştü. Bir sorun oluştuğunda Güneş krala ricada bulunacaktı, ona güveni tamdı. Ama işe kralı katmasa daha iyi olacaktı, kral kraldı, onu üzmek olmazdı. İki kız kardeşe gelince, zavallı kardeşini düşünüyordu, kız kardeşler umurunda değildi, onları eğitecek değildi. Öyle ama, Aissé konusunda gelinine, onun yardımına güveniyordu. Augustin-Antoine uzak yerde, Dauphine’de değil de, Paris’te olsaydı, küçük kız için o denli kaygılanmayacaktı.

“Charlotte-Elizabéth Aissé işini hallettim sanırım… – Charles de Ferriole yumuşak yorganını üzerinden atıp yataktan çıktı, odada gezinmeye başladı. – Ne diye atılıp onu satın aldım ki? Acıdığım için mi, yoksa niye?.. – Büyük sandığa tutturulmuş ağaç fıçıcıktan, boduçtan sevdiği kırmızı şaraptan doldurdu, bardağı bir nefeste boşalttı. Adımları daha hızlandı, kafasındaki dağınıklığı attı, daha özgür, daha yerinde düşünmeye başladı. Yavaş yavaş kaygıları azalmış, iyi-kötü kuşkuları dağılmış, kendine güveni artmış halde yatağına uzandı. – Charlotte-Elizabéth Aissé, bu küçük Çerkes kızı nedeniyle benimle dalga geçiyor, beni ayıplıyorsunuz ama, benim onun için ne düşündüğümü nereden bileceksiniz! Üç dört yıl içinde onun ne kadar da güzel bir kız olacağını hepiniz göreceksiniz, benim kadınlardan anlamadığımı söylüyorsanız, aptalsınız. Siz kendi karılarınızın aşıkları tarafından dolaştırılmalarını önlerseniz daha iyi yapmış olursunuz. Sizin karılarınızın bana yaşattığı zevkler bana yeter. Evet, evet, ben Charlotte-Elizabéth Aissé’ye göz koyacak değilim, göz koyacağım yeteri kadar kadın İstanbul’da da vardır, ama Paris’e geldiğimde…” – Charles de Ferriol böylesine şeyleri düşünürken uyuya kaldı.

Ayşet – 10 (s. 66 – 72)

HAPİ CEVDET YILDIZ·5 OCAK 2019 CUMARTESİ7 Okuma

Meşbaşe İshak (İshak Maşbaş)

Charles de Ferriol’ün hafif faytonunda beş kişi oturuyordu: İkisi erkek, kendi ve Pon de Vel, diğer üçü kadındı – Charlotte-Elizabéth Aissé, Marie Angélique ve hizmetçi kız Sophie. Claudine-Alexandrine’i de çağırmışlardı, ama gelmemişti. O, kendisi için düşündüğü manastırı bir türlü kafasından atamıyor, onca soruna neden olan küçük Çerkes kızına imreniyor muydu, acıyor muydu, bilemiyordu, perde gerisinden bahçedeki faytona bakıp duruyordu, derken araba Ferriol’lerin bahçesinden ayrıldı. Pierre Guérin de Tencin yeni piskopos olmuştu, Aissé ile birlikte manastıra gideceklere katılmak istemişti, ama alelacele çağrıldığı için Embrun’a dönme durumunda kalmıştı.

Paris dışında bir süre yol aldıktan sonra, Charles de Ferriol, yanındakilere moral vermek için konuştu:

– Sisli bir gün ama hava ılık.

– Hafif bir yağmur yağsa daha iyi olurdu, – dedi Ayşet, arabadakileri şaşırtır biçimde.

– Niye, bir şey mi var? – dedi Marie Angélique.

– Hafif yağış varken yola çıkmak iyi olur derler bizim tarafımızda.

– Kimler, Türkler mi diyorlar? – diye Marie Angélique Sophie’ye baktı.

– Türkler değil, – kontesin soruş biçimine Ayşet şaşırmıştı. – Benim kaçırıldığım Karadeniz kıyısında yaşayan Çerkeslerden söz ediyorum.

– Değişik insan topluluklarının inanışları birbirine benzeyebiliyor, – Charles de Ferriol konuşmalardan hoşlanmamıştı ama, yine de Ayşet’e destek çıktı, – biz, Fransızlarda da böyle bir inanış var. – Gereksiz konuşmaları sona erdirmek için sürücüye seslendi: – Arabanın hızını azalt Jaque, bizi sarsıyor.

– Sarsmıyor, çok yavaş gidiyor! – diye Pon de Vel itiraz edince, hepsi gülümsedi.

Ferriole’lerin kızı kaydettirme işi Saint-Cloud’da kısa sürede tamamlandı. Fazla bir formaliteye gerek duyulmadan küçük Adıge kızı manastıra kabul edildi, manastırın yöneticisi buğday tenli kadın Jeanette Nicole, Ayşet’le birlikte gelenleri sorduğunda, kızın verdiği karşılığı Charles de Ferriol hiç unutmamıştı. Marie Angélique de bunu ilginç bulmuştu, Sophie ise konuya başka bir açıdan bakıyordu, işin öyle olduğunu uzun bir süreden, kızı tanıdığı günden beri biliyordu.

– Charlotte-Elizabéth Aissé, kendini bana sevdirdi, – diye Marie Angélique, önemsediğini belli etmeden bir gün Sophie’ye söylemişti, – onun bizim için düşündüğü şey asla aklıma gelmezdi… Babası Charles de Ferriol, kardeşi Pon de Vel, sen de hizmetçisisin. Claudine küsmeyip bizimle birlikte gelseydi ona ne diyecekti, bilemiyorum. İyi, iyi, memnunum, evdekilerin hepsi öyle olmalı. Didişmeden, huzur içinde birlikte bir yaşam sürdürmek her şeyden önemli, – kontes, son sözleri ile, kız kardeşi Claudine’i kastetmişse de adını anmamıştı.

– Ben de kontes, ilk gördüğüm günden beri- Charlotte-Elizabéth Aissé’yi sevdim, akıllı, cana yakın biri, sevmemek elde değil. Her şeyi kavrıyor, çalışkan ve zeki biri.

– Evet, Sophie, evet, terbiyeli, prens soyundan geldiğini belli ediyor. Onunla bir arada olmak için can atıyorum, ondan ayrı kaldığımda saatlerim zor geçiyor. Bazen – Charlotte-Elizabéth Aissé bana Claudine-Alexandrine’in küçüklüğünü anımsatıyor. Ünlü Guérin de Tencin soyundan geldiğini unutmuyor, soyuyla gurur duyuyordu. Şimdi de onun soyumuzla gurur duymadığını, soyluluğumuzu yadsıdığını söylemek istemiyorum, ama bu yaz başından beri kendisi ile konuşamıyoruz, azgın bir dişi köpeğe dönüşmüş gibi, fazla kitap okuduğundan mı ne, bilemiyorum. – Eleştirdiği kız kardeşini bırakıp bir başka konuya atladı: – Sophie, kont, Aissé’ye kızım der mi acaba? Öyle yazdırmış mıdır? Bu benim aklına eseni yapan kayın biraderimin ne diyeceği belli olmaz…

Kontesin Ayşet’e ilişkin söylediği güzel sözlerin ardından, Sophie, kızla uğraşmayın, kendi aile sorunlarınızı kendiniz çözün düşüncesiyle, küçük dudakları kapalı, Marie Angélique’in odasından çıkmaya hazır kapı pervazına dayalı bekliyordu.

Önündeki soğumuş çayını eli ile iten kontes, Sophie’ye açıklamada bulundu:

– Kaygılandığım şey seni ne diye ilgilendirsin ki, sen farklı şeyler düşünürsün, haydi, işine dön.

Aynı saatte, önceki gidişlerinden farklı olarak, “Charles” (Şarl) diye adını söyleyerek, Ayşet Charles de Ferriol’i karşıladı:

– Bugün, Charles, seni bekliyordum, geleceğini biliyordum.

– Birileri mi söyledi?

– Hayır, önceki gün geldiğinde, Türkiye’ye gideceğini söylemiştin.

– Evet, evet, söylemiştim, unutmamışsın.

– Bir sürü zorlu işin olmasına karşın, sen de unutmamışsın. Pon de Vel, Augustin-Antoine, Marie Angélique, Sophie ve Laroche nasıllar? Claudine-Alexandrine’i görmediğim çok oldu, buraya geldiğim sıralarda kitap okuyordu.

– Sorduklarının hepsi iyi, sağlıklı, selam söylediler. Önümüzdeki hafta ziyaretine gelecekler.

– Claudine-Alexandrine de gelecek mi?

– O da gelecek, – Grenoble yakınındaki Monfreli’deki Augustin kız manastırına Claudine-Alexandrine’in çekildiğini Charles de Ferriole gizledi.

– Bak, Jeanette Nicole geliyor! – Manastırın yöneticisi olan beyaz yakalı ve uzun siyah giysili kadını görünce, karşılayıp elini tuttu.

– Charlotte-Elizabéth Aissé, sakin ol, – diyerek Jeanette Nicole gülmeden ve somurtmadan, Ayşet’i uyardı, küçük kızı elinden tutarak kontun yanına geldi: – Bizim için okuttuğumuz ve büyüttüğümüz bütün kız çocukları eşittir, iyi-kötü ayırımı yapmıyoruz. Ama Charlotte-Elizabéth Aissé bazen bizi yanıltıyor, yapmamamız gerekenleri bile bize yaptırıyor.

– Sizi dinliyor mu, yaramazlık yapıyor mu? – Ayşet’in yaramazlık yapmayacağını kont da biliyordu, yine de Charles de Ferriol’e sormadan edemedi, verilecek yanıtı beklemeden, küçük kıza gülümseyerek: – Fransa’da olayım, Türkiye’de olayım, yaramazlık yaparsan bağışlamam, bunu bil Charlotte-Elizabéth Aissé, – dedi.

– O konuda tasalanma, Charles de Ferriole, – Okulumuzda, eğitim-öğretim konusunda, dikkatli ve titiz davranıyoruz, çocukların olumsuz yanlarını düzeltmeye, olumlu yanlarını geliştirmeye çalışıyoruz. Charlotte-Elizabéth Aissé üzücü davranışlar içindeki bir çocuk değil. Utanma ve acıma duyguları var, hangi işi buyursak, tertemiz, mükemmel yerine getiriyor, yaşıtları ile iyi geçiniyor, arkadaşları da kendisine iyi davranıyorlar. Fransızcası beklemediğimiz biçimde gelişiyor, temiz. Nakış işlerini iyi biliyor. Charlotte-Elizabéth Aissé’nin bana anlattığı gibi, bir prens (pşı) ailesinde yetişmiş olduğu belli oluyor.

– Böyle şeyler de mi anlattı sana? – duyduklarından memnun olup olmadığını belli etmeyecek biçimde sordu Charles de Ferriol.

– Kont, bunlar, küçük kız çocukları, – Jeanette Nicole’ün güzel beyaz yüzündeki sevinci, Charles de Ferriol ilk kez gördü, – çok şey söylüyor, çok şeyi de öğrenmek istiyorlar. Siz birlikte oturun ve konuşun. Benim içeride bazı işlerim var.

Kont Charles de Ferriol ile Charlotte-Elizabéth Aissé baş başa kalınca, kendi bilinç düzeylerine, algılamalarına uygun biçimde konuştular, çok şeye değindiler. Sonunda her ikisi de Türkiye yolculuğu üzerinde yoğunlaştılar.

– Charlotte-Elizabéth Aissé, senin ve benim işimizin böyle olacağını bilseydim, – kont içindekileri dışarı vurmadan, inilder gibi yapıp konuşmasını sürdürdü, – onca uzak yerdeki Türkiye’ye gitmeyecektim, ama Güneş kralımızın bana verdiği görevi yerine getirmem gerekiyor. Yapmadığım takdirde saygınlığımı yitiririm, düşmanlarım da bayram yaparlar.

– Düşmanların da mı var? – Ayşet’in tüyleri diken diken oldu, ardından üzülerek, babası olsa ne yapacak idiyse, çekingenlik göstermeden, küçücük başını Charles de Ferriol’ün göğsüne dayadı, ardından konuyu değiştirip kontun gözlerinin içine baktı, – Jeanette Nicole güzel bir kadın değil mi? Onu seviyorum, niye dersen, anneme benzetiyorum.

– Annenin adına benzer bir ad taşıdığı için onu seviyor olabilir misin? – Bir gün Ayşet’in annesinin adını söylemiş olduğunu anımsayarak kont gülümsedi.

– Sadece o nedenle değil, iyi bir kimse olduğu için, – Ayşet iç bunaltısını sesini yükselterek bastırdı.

– Evet, Aissé, dünya iyi insanlar sayesinde ayakta, – küçük kızın durumunun farkına varınca Charles de Ferriol, dikkat ederek kızın dediğini onayladı, beklemediği bu konunun üzerinde fazla durmak istemedi, geldiğinde olduğu gibi işi ayrılma selamlaşmasına getirdi: – Güneş kralımızın bana verdiği görevi, sen de git dersen, yerine getirmek üzere, Aissé, yarın Türkiye’ye gitmek üzere yola çıkacağım. Tanrı alnımıza ne yazmışsa o olur. Yılda iki üç kez yanına geleceğim. Ben olmadığımda Augustin-Antoine, Marie Angélique, Sophie ve Laroche benim gibi seninle ilgilenecekler.

– Pon de Vel de var, – Ayşet kontun unuttuğu çocuğu anımsattı, Claudine-Alexandrine demek aklına gelmedi ya da aklına getirmek istemedi. Ardından kaygılı bir biçimde Charles de Ferriol’e döndü: – Türkiye’ye gittiğinde, senden iki dilekte bulunacağım, – dedi.

– Nedir bunlar? – Ayşet’in neler dileyeceğini merak ederek sordu.

– Fahri’nin kalbini kırdığım için pişmanım, beni bağışlamasını istediğimi söyle.

– Olmayacak bir şey mi söylemişti sana? – diye Charles de Ferriol kaygılandı.

– Hayır. Beni senden satın alıp İstanbul’a götürebileceğini söylemişti, ben de “Senin gibi yarı Çerkesçe-Türkçe konuşan biriyle yola çıkmam” demiştim.

– Bunu biliyorum. Fahri bu sözü sana söylediğini benden gizlememişti. Böyle demiş olman onun ağırına gitmiş, o üzüntüyle yola koyulmuştu. Sakıncası yoksa niye öyle dediğini bana da söyle.

– Sakıncalı, gizli bir yanı yok bunun. Beni kaçırıp İstanbul’a getiren kişi de Fahri gibi yarı Çerkesçe-yarı Türkçe konuşan biriydi, o nedenle güvenemedim.

– Doğru, doğru, Fahri iyi bir insan. Dediğini memnuniyetle ona söylerim. Zavallı sevinir. İkinci dileğin neydi?

– İş olsun diye söylemiştim, önemli bir şey değil… – Ayşet bir ah çekti.

– Önemsiz, değersiz diye neye denir, Aissé, yeryüzünden silinip artık adı anılmayan şeylere denir.

– Öyleyse, o kişi benim.

– Sen olabilir misin, Charlotte-Elizabéth Aissé, – Charles de Ferriol duyduğu bu söze anlam veremedi, şaşırıp kaldı, – bak, sen ve ben konuşuyoruz, dünya da yerli yerinde, çok güzel. Birkaç yıl içinde güzel bir kız olacaksın, bütün bir Paris sana imrenecek, bunu bilmediğin için böyle konuşuyorsun. Benim senin için yapmayacağım bu dünyada bir şey olamaz. De bana o söyleyemediğin şeyi.

– Öyleyse şu şeyi benim için yap: İstanbul’a vardığında Karadeniz kıyısındaki yarlardan en yükseğine çık, Bolet ile Cenet’in kızı Ayşet sağ, Fransa’da diye deniz ötesine doğru bakıp haykır. Yöremizden, Çerkeslerden biri belki seni duyar… – Ayşet, dayanamadı, hıçkıra hıçkıra ağlamaya başladı, kendisini Charles de Ferriol’nin göğsüne attı.

(Devamı gelecek)

Ayşet – 11

HAPİ CEVDET YILDIZ·10 OCAK 2019 PERŞEMBE4 Okuma

Meşbaşe İshak (İshak Maşbaş)++++

(Tarihi roman, s. 72-79)

Her zaman, yolculukta, düşünce de kişiye eşlik eder. Uzak ya da yakın yol olması fark etmez. Atlı arabanın (кухъэренэ) tekerlekleri dönüyor, Charles de Ferriol’ün düşünceleri beyninde uçuşuyordu. Rüzgâr gibi hızlı, gökyüzündeki güneş gibi yavaş idiler. Bir fırlıyor, kırları, dağları, denizleri aşıp gidiyor, bir geriye kaçıyor, kontun kafasının içine doluşuyordu.

Charles de Ferriol Paris’teki işlerini istediği gibi halletmişti, ama bir şeyleri unutmuş gibiydi. Şimdi de, çok sayıdaki kadınlarına dönmeyi, elden geçirmeyi düşünüyordu, ama üzüldüğü şeyin nedenini bulamıyordu. Ne olabilirdi bu şey? Charlotte-Elizabéth Aissé’ye gelince, dün yarım gününü ona ayırmış, kızın gönlünü almıştı. Beklenmedik birçok şeyi konuşmuşlardı, manastır yöneticisi güzel Jeanne Nicole ile tanışıp dost olmuş, kral XIV Louis’nin selamını ona iletmişti, kralın başbakanı Dubois’nın kendisinden hoşlanmadığını biliyordu. Yine de, yıllardır özlemini çektiği büyükelçilik görevini almış Türkiye’ye gidiyordu. Hesabının bulunduğu bankaya uğramış, yıllık getirisini, faizini hesaplattırmış, üstüne kaydettirmişti. Ayşet’in gereksineceği parayı, manastıra ödenecek okul masrafını Saint-Cloud’ya peşin yatırmıştı, artan paranın her ay Kontes Marie-Angélique’e ödenmesi talimatını da vermişti.

Küçük kızın olası acil gereksinimleri için harcanacak bin Fransız lirasını (livre) gizlice Sophie’ye bırakmıştı. Sorun neydi? Sevgilisi olan kadınlarla birer gece geçirmişti, onlar için yaptığı harcamalardan pişman değildi. İçlerinden en çok hoşlandığı bir kadına kendisiyle İstanbul’a gelmesi halinde bıkıncaya değin yanında kalabileceğini söylemişti.

Bu düşündükleri dışında Charles de Ferriol neyi unutmuş, neye sıkılmış olabilirdi? Sonbaharın ince ve soğuk yağmuru iki saati aşkın bir süreden beri arabasının üzerine dökülüyordu. Çevreye baktığında, ortalığı kaplayan ve suyu andıran ince bir sis tabakası dışında bir şey göremiyordu. Çevredeki tüm görünüm – ağaçlar ve evler – yere inen ağır göğün bir parçası olmuştu sanki. Fransız Büyükelçinin canını sıkan şey yaşamın değişik sorunları olabilir miydi? Yoksa daha başka neye üzülüyor olabilirdi?

Düşündüğü şey uzunca bir süre önce yitirdiği gençliğiydi. Çağırsan, yalvarsan geri gelmeyecek olan geçmişiydi. Nereye gitmişti bu güzelim gençliği? O dün, evvelki gün, birkaç ay, birkaç yıl öncesi derken uçup gitmiş, çok uzaklarda kalmıştı. Düşündüğünde, geçmişi bugünmüş gibi yakınında görünüyor, gülümsüyor, farkında olmadan geçmişi özlüyordun. Küçük kız Charlotte-Elizabéth Aissé başını kontun göğsüne yasladığında, ardından ağlayarak bağrına sığındığında, Charles de Ferriol bu gerçeğin farkına varmıştı. O bir saat, o birkaç dakika içinde yüreğinde oluşan, farkına vardığı şey ne olabilirdi? Nahıj (yaşlı) – daha yaşlı kişi olduğu için, bu yetim kız çocuğu kontun koruyuculuğuna mı güveniyordu, ya da üzerinden hiç atamadığı kadınlık duygusunun olağan bir sonucu muydu bu?

Kont Charles de Ferriol’ün kişiliğini ve bu kişiliğin neye benzediğini, özelliğini bilmeden, ona ilişkin ne sorarsan sor doğru bir yanıt bulamazsın. Bir topluluk içine girdiğinde, sözüne emeğini katmayacak, kendisini dinletemeyecek, dediğini yaptıramayacak biri değildi. Yiğitlik, acıma, dostluk, utanma ve gurur doluydu. İçtiğinde dağıtan, ne dediğini, ne söylediğini bilmeyenlerden de değildi. Ne kadar çok ve değişik kitap okuduğu ayrı bir sorundu, ama eğitim ve bilim konusunda kimseden de geri kalmıyordu. Hangi konuda olursa olsun, felsefe, tarih, edebiyat, şarkı ve tiyatrodan anlayan güçlü bir belleği, bir bilgi birikimi vardı. Çocukluğundan başlayarak iyi bir eğitim almıştı, kızların peşinden koştuğu yakışıklı bir delikanlıydı. Bugün de donanımlı, iyi giyimli ve sağlıklı biriydi.

Dünya kötü bir bataklık, çirkin bir yer, Charles de Ferriol’ün kalbi ise daha da çirkin. Arabanın penceresine soğuk yağmur damlaları vuruyor, dağılıyordu. Atların ayaklarından, tekerleklerden çamurlar sıçrıyordu, görmese bile seslerini duyuyordu. Sonbahar kargalarının viyaklama, gak sesleri de duyuluyordu. Bilemediği, çözemediği şey, şimdi düşünceleri içinden taşan ve içini karartan gizli sesin ne olduğuydu. O konuda kuşkulanmıyor değildi, ama adını belirtmekten kaçınıyordu: “Ne diye o konuda kendi kendimi kınayacakmışım? Yaptıysam yaptım, kimse beni yap, yapma diye zorlamadı. Yıllarım akıp gitmişse çok mu önemli?.. Kalben yirmi, otuz yaşlarındayım. Beni isteyen kaç yaşındasın diye sormuyor. Tanrıya şükür, kadınların karşısında aciz kalacak bir yanım yok. Beğendiğim benim olur, beğenmediğim de kendini beğenen birini bulur deyip geçip gidiyorum. Yaş konusunda kadınla erkeği karşılaştırmak doğru değil. Kadın çabuk çöker. Erkeğin gücü yerindeyse, kendinden yirmi yaş daha genç bir kadınla da idare edebilir. Benim gibi Tanrı vergisi güçte bir erkekse, kendinden otuz yaş küçük kadına bile bana mısın dedirtmez…”

Kötü sonbahar yolculuğunda Charles de Ferriol kendi kendine iç hesaplaşmaları içinde öğle sonrası sürücü Jaque’a seslendi:

– Melen’de konaklayalım, geceyi orada geçireceğiz.

Çarçabuk hazırlanan akşam sofrasına, oradaki üç kadından birini çağırttı, kadınla bir saat kadar oturduktan sonra Charles de Ferriol, birlikte odasına gitti, hemen soyunup yatağa uzandı, içinden geçeni kadına söyledi:

– Lambayı söndürmeden karşımda yavaş yavaş soyun.

– Söylemen yeter, aşkım, – şarabı biraz fazla kaçıran güzel ve fidan boylu kadın acele etmeden entarisini çıkarmaya başladı…

Kont kızışmış halde ayağa fırladı, çıplak kadını güçlü kollarıyla sardı, ama aynı anda beklenmedik bir durumla karşılaştı, birden bire pasifleşti.

Charles de Ferriole yatakta da birşey yapamadı. Her ikisi bir saat kadar konuşmadan, uyumadan, yüzleri havada yattılar. Kadın ve erkek birbirinden farklı şeyler düşünüyorlardı. Kadın yapacağı ve yapması gereken her şeyi yaptı, erkek ise zor duruma düştüğünde, bir aşığın yapacağı gibi kadına dostça, sevgiyle yaklaştı.

Sonsuz bir aşkın sonunun da geleceğine, bir gün o durumla karşılaşacağını düşünmemiş olan Charles de Ferriol, bu başına gelene ne diyeceğini bilemiyordu, yine de, kalben incinmiş durumdaydı. En çok üzüldüğü şey de böyle bir oluşumu beklemiyor olmasıydı: “İçim istiyor ama fizik olarak güçsüzüm. Böyle bir şey olabilir mi?.. Charlotte-Elizabéth Aissé’nin işleriyle uğraşıyor, kızı koruyorum derken, aşk yaşamımı biraz ihmal etmiş olmamdan ileri gelmiş olabilir mi bu şey? Bir hafta boyunca selam verdiğim kadınlar?.. Şimdi, birkaç gün daha Paris’te kalsam, Jeanette-Nicole gibi çekici bir kadınla, küçük kızı bahane edip bir akşam yanına gitmem ve buluşmam uygun olur. Sakıncası yok, içten gelen bir arzuyla bana bakıyordu… Erkekleri arzulamayan bir kadınla bugüne değin karşılaşmış değilim. Ayrıca Jeanette-Nicole gibi din ile ilgili bir kadınla da ilişkim olmadı…”

– Haydi, giyinmeden sofrada biraz daha oturalım, – sıkıntılı bir biçimde Charles de Ferriol yorganı üzerinden attı.

– Böyle çıplak vaziyette mi?..- kadın duyduğu şeye sevinmiş olsa da şaşırmış gibi yaptı.

– Utanıyorsan yatak örtüsünü üstüne ört.

Kırmızı şarabı beyaz şarapla değiştirerek sofrada oturdular, sonra yatağa geçtiler, ama yararı olmadı. Ne kadar karşılıklı uğraşmış olsalar da, kontun erkeklik gücünü kızıştıracak bir yol bulamadılar.

– Odanın içerisi güzel kokuyla doldu…Ne diye bunları kendine sürdün ki? – Kadının karşısında kont, bahaneler aramaya başlamıştı.

– Erkeklerin hepsi bu kokuyu seviyorlar.

– Şimdi bu başıma gelenin nedenini anladım…Başımı döndürüyorsun…

– Derdin oysa hadi gidip yıkanalım.

– Evi, yatağı ve elbiselerimizi de birlikte mi yıkayalım?

– O zaman ne diyeyim, bahane arıyorsan…- Kadın hızla giyindi.- Nerede benim hizmetimin karşılığı?

– Çıkış kapısı yanındaki sandığın üzerinde. Biraz bekle.

– Niçin? – Güzel kokular yayan çekici kadın odanın ortasında durdu.

– Al, – yorgan sırtında Charles de Ferriol ayağa kalktı, – Sana bıraktığım paraya bunu da kat, kusuruma bakma. Bu akşam gördüğün şeyler aramızda kalsın. Bu sefer seninle bir şey yapamadım diye başkalarının diline düşmek istemiyorum. Ama bunu yayman durumunda başına gelecekleri bilir misin?

– İşimi senin yardımınla yapıyor değilim, Charles de Ferriol. ++++

– Sana söylemediğim halde ismimi nereden biliyorsun?

– Seni Paris ve Melun’da tanımayan kadın yoktur denebilir. Beni tanıyamadın, kont, ikimiz bu otelde birlikte olmuştuk. O sıralar sen güçlü bir erkektin. Beğenmediğin bu kokuyu o buluşmada da sürmüştüm. Senden daha tatlı ve senden daha güçlü bir erkekle yaşamım boyunca karşılaşmış değilim. Bu kez yerinde ya da değil sana acımış olmam da bu nedenle, ben bunu herkese yapmam.

– Söylediğine göre bana acıdın…- Sırtındaki yorgandan görünen çıplak vücudu Charles de Ferriole’yi utandırdı ve hemen kapattı.

– Öyle de olur. Kadınların güçlü erkeklere her zaman saygı duyduklarını unutmuyoruz. Sıkılma, kont, başına olmayacak bir şey gelmedi.

– Teşekkür ederim, senden memnunum. Adımı bildiğine göre, sen de bana adını söyle.

– Kont, biz karşılaştığımız herkese gerçek adımızı söylemeyiz, ama senden saklamıyorum, bana Madlen (Madeleine) derler.

– Giyineceğim, Madlen, kusurumu görme, bana bakma.

– Benden utanıyor musun? – Madlen espri yaparak, başını duvara asılı bir resme çevirdi.

– Senin sorduğun soruya değişik karşılıklar verilebilir, – dedi Charles de Ferriole giyinirken. – Birer çıplak kadın ve erkeğin ilişkisi, giyinik bir kadın ve erkeğinkinden farklı olur. Hayvan değilken hayvan gibi ölçüsüz davranabilir miyiz? Şimdi birbirimize ettiğimiz sözleri bir yana koyup adam gibi bir süre daha soframızda oturalım.

– Öyle diyorsan, bir süre daha oturabiliriz, ama işe yarar mı bilemem… – Madlen ıh-mıh ederek sofraya oturdu, hemen sözlerini düzeltti: – Şaka yaptım, başka bir şey ima etmek istemedim.

– Bilinemez, Madlen, bilinemez, – Bir süre önce kendini yiyip bitiren kişi değilmiş gibi Charles de Ferriole, sofrasına yeniden oturttuğu o güzel kadına, şimdi başka bir gözle bakmaya, onunla şakalaşmaya başladı. – İşte şimdi içimde bir sıcaklık oluşmuş gibi…

– Hayır, hayır, yaşadığımız şeyi, yeniden yaşamayalım, – Madlen şarap dolu bardağını kaldırdı. – Kadınım ama ben de bir insanım. Benden artık bir tad alamazsın. Sadece rahatlamak istiyorsan, kendine gelmekte olmana seviniyorum, uzun bir akşam, benden başka bir kadın getirsinler sana.

– Öyle ama, benim istediğim sensin.

– Denediğimiz şeyi yeniden denemek istiyorsun, öyle mi? – Hayır, hayır, daha sonra, daha sonra.

– Yarın sabah yola koyulacağım, daha sonrası ne zaman olacak?

– Hep İstanbul’da kalacak değilsin ya, döndüğünde olur… Kont, isteklerimizin gerçekleşmesi için kadehlerimizi birlikte kaldıralım, daha iyi olur. – Şarabı içtikten sonra, çok geçirmeden Madlen sordu. – Bu yaz burada konakladığınız sırada yanınızda küçük bir kız çocuğu vardı, kimdi o? Kızın mı, torunun mu? Ya da neyin oluyor?

– Onu da mı biliyorsun? – Charles de Ferriole soruyu ilginç bulmamıştı ama ilginç biçimde Madlen’e baktı. – Evet, evet, Melun’da hiçbir şey gözünüzden kaçmıyor, bu uzun yolda olacakları da biliyor olmalısınız. Küçük kızı beğendin mi? Güzel değil mi? Evet, evet, beğenmemiş olsaydın sormazdın. Kızım ya da torunum değil. Çerkes kızı, İstanbul esir pazarından satın aldım. Birkaç yıl içinde sanırım güzel bir kız olacak. O kıza ilişkin niyetimi senden gizlemiyorum, kimseye sormadığım şeyi sana sorayım: Kızı nasıl buldun?

– Teşekkür ederim, kont, bana güvendiğin için, – “Beni çok sevindirdin” dedi Madlen içinden kendine, – Erkekleri peşinden koşturan, kadınları kıskandıran, birbirine düşüren, eşi Paris’te görülmemiş güzel bir kız olacak o küçük, ama sana iyi bir eş olur mu, olmaz mı, o konuda bir şey diyemem, – “Bu kocamış kişi hâlâ çok şeyin peşinde, ama ne gibi karşılık bulacak bilemiyorum…” kendi kadınlığının başka bir kadınla karşılaştırılmasını beğenmemiş halde kendi kendine içinden söylendi, belli etmeden kadehini kaldırdı. – Kont, yarın sabah erkenden Türkiye yoluna çıkacaksın, iyi yolculuklar diyorum, umarım tüm isteklerin yerine gelir, – Madlen şarabını içip ayağa kalktı.

– Hele bir dur Madlen, hâlâ, önümüzde uzun bir gece var. İstersen sana başka bir teklifte bulunayım: Gidelim, seni İstanbul’a götüremem, ama Marsilya’ya kadar benimle gel. Oraya kadar bir çok kentte konaklayacağız, güzel geceler geçireceğiz, değişik zevkler yaşayacağız. Malsilya’da birlikte birkaç gün de geçiririz. Beni gemiye bindirdikten sonra, bir kontes gibi her yerde karşılanarak sonunda arabam seni Melun’a bırakır.

– Teşekkür ederim, kont, – Madlen hafifçe başını eğerek Charles de Ferriole’yi selamladı, – Söylediklerini yapmışın gibi kabul ediyorum. Uzun bir yolculuktan kaçınacak biri değilim. Doğrusu onca para harcamanı istemiyorum, o günahı, sorumluluğu üzerime alamam…- gösterişli bir biçimde göz kırptı, dudağından kaldırdığı iki elini göstererek odadan ayrılırken söyledi. – İyi yolculuklar, kont. O küçük Çerkes kızının yanına, Fransa’ya döndüğünde, kim bilir yine karşılaşırız. – “Bu erkeklerin tümü birer alamet, yüz vermeye de, her dediklerini yapmaya da gelmez” gülümseyerek Madlen kendi kendine söylendi.

(Devamı gelecek)

Ayşet – 12

HAPİ CEVDET YILDIZ·20 OCAK 2019 PAZAR5 Okuma

İshak Maşbaş (Tarihi roman; s. 80-89)

XII

Dün geçirdiği zorlu yolculuğa, ardından akşam yaşadığı üzücü duruma göre, Charles de Ferriole şimdi çok daha iyiydi. İnsanın içini karartan sıkıcı ve tek düze kırları geride bırakmış, dağlık alana varmıştı, soğuk yağmur ve bulutlardan kurtulmuş, güneşli bir günün içine girmişti, bu nedenle mi ya da başka bir nedenle mi ya da kavuşacağı sevinçli bir şey için mi, ne, neşeli bir hali vardı?

İnsanın dünyası gece ve gündüz gibidir sözü doğru olmalı.

Kont Charles de Ferriole içinde doğduğu toplumun dil ve düşünce biçimi ile yaşamını ve esprilerini, konuşma ve davranışlarını bir yana bırakıp nereye gidiyordu böyle, iyisi ve kötüsüyle, kont, doğduğu bu yere – Fransa’ya- aitti. Aşkın tadını ya da acısını, sevincini ya da kaygılarını bilmeyen yoktur. Herkes bunları kabul etse bile, aşk anlayışı, yine kişilere göre değişir. Biri aşkını gizler, diğeri açığa vurur, ama her biri bir annenin karnından çıkar.

Gizli aşk nasıl olur?

Aşkın olduğu bir yerde gizli aşk da vardır. Fransız aşkı da, diğer ulusların aşklarından fazla farklı değil, ancak haşmetmeap, güneş kral XIV. Louis’nin hükümdarlığı döneminde bazı değişiklikler, ülkede bazı yenilikler gerçekleşmişti. Kralın aşk anlayışındaki değişim ve yenilikler topluma da yansıyordu. Aşırıya kaçan aşklar ya da serbest aşklar, evli aileler ya da evli olmayan kişiler tarafından da yadırganır olmaktan çıkmıştı. Bu durum Fransız geleneğinde yeni oluşmuş bir gelişim olarak benimsenmişti. Bu gibi oluşumlar kral ve kraliçenin katıldığı bitmez tükenmez akşam buluşmalarından başlıyor, değişik sorunların görüşüldüğü ve varlıklı kesimlerin katıldığı salon toplantılarında da devam ediyordu, ayrıca gizli kadın-erkek buluşma yerleri oluşmuştu, aşk ilişkileri oralardan da yayılıyordu. Bu tür toplantı ve buluşma yerlerine katılanlardan biri de, toyluk günlerinden başlamak üzere Charles de Ferriole idi.

Charles de Ferriole’yi şu an mutlu eden şey, ulaştığı sonbahar güneşi, dağlık-ormanlık yerlerin değişik manzaraları, açık gökyüzü değildi, karşılaşacağı zevk uyandırıcı başka bir şey de değildi. Dün akşam başına gelen utandırıcı durumu fazla üzüntü çekmeden tatlı bir sonla kapatmıştı: “Dün akşam bu başıma gelene de ne demeli? Hiç başıma gelmemişti böyle bir şey. Bu şey -iktidarsızlık- o kadın yüzünden mi başına gelmişti, o kadınla sınırlı geçici bir şey miydi bu? Madlen’den sonra getirttiğim küçük kız beni yeniden canlandırdı. O kız Aissé’den olsa olsa beş-altı yaş daha büyüktü. Koynuma sımsıcacık vücuduyla sokulduğunda, onu Aissé sanmış mıyım, ne, kendime gelmemi sağladı… Benzeri bir şeyi bundan sonra da yaşayabilir miyim? Bilemiyorum, bazen pasifleştiğimde, ama ateşli bir kadını da düşlediğimde, aktifleştiğim durumlar oldu. Teşekkür ederim küçük Çerkes kızı, umudum sensin, benim güven, sevgi yumağım sensin. Türkiye’deki görevim sırasında eğitimini tamamlar, arzulayacağım güzellikte bir genç kız olursun…”.

İnsanı sevindirmek ya da üzmek zor şey değil: İyi bir haber ya da beklenmedik kötü bir haber, yeter.

Güzel anıları ile kont yeniden kendine güvenini kazanmış, dağlara-ormanlara neşeyle bakmaya başlamıştı; arada bir karşılaştığı güzel görünümlü çayır ve çimenleri geride bırakıyor, sırtlarda artaklamış bulut parçalarının, sislerin içinden geçiyor, landonunun tekerlek, atların nal seslerini dinliyor, hafifliyor ve içinden şarkı söylemek geçiyordu.

Yol boyundaki tavernalardan zevkine uygun birini görürse, sevdiği kırmızı şarapla şiş kebabını getirtecek, bir saat mola verecekti. Çok güzel bir kadınla karşılaşacak olsa bile, erkek gözüyle ona bakmayacaktı: Yolda, otelde görünüyor demezsen, Madlen, gerçekten güzel ve akıllı bir kadındı. Elbette dikkatli olurum Madlen. İçimden kabul etmek istemesem bile, artık genç olmadığımın farkındayım. İstanbul’a varana dek, dediğine uyar, kadınlardan uzak dururum, sonrasına ise, daha sonra bakarız… Ama bakarsın yine karşılaşırız dediğini unutma, güneş kralımızın dediği gibi, ülke, devlet biziz!”

Charles de Ferriole kadın konusunda verdiği sözü tuttu, Ayşet’i vaftiz ettirdiği ve Fransızca ad verdirdiği Lyon kentine vardı, orada durmayı düşünmüyordu. Ne yapacaktı ki orada, kim bekliyordu onu? Lyon’u geçtikten sonra, Augustin-Antoine’nin çalıştığı Valence (Valans) şehrine yarım günde varacaktı. Orada iki kardeş buluşacak, görüşecek ve bir arada olacaktı. Aynı anadan doğmuş, beraber büyümüş değiller miydi? Birbirlerine söyleyecek, önerecek çok şeyleri vardı: “Zavallı kardeşim belli etmek istemiyor ama şu iki kız kardeşten çektiği şeyler onu yorgun düşürmüş, gözümden kaçmış değil. Ben ona kıyasla otuz yaşlarında görünüyorum. Kardeşim, her şeyi içine atarak kendini yedirdin. Bu nedenle olmalı Valans’a kapanması, vergi işini bahane edip Dauphiné ilinde kalması. Görmüyor musun Claudine- Alexandrine’nin kendini güzel ve üstün görüp kitap yazacağım diye kalkışmasını, yarattığı gürültüyü… Kime küsmüş o? Ulaşamadığı bir aşk mı ya da düş kırıklığı mı? Charlotte-Elizabéth Aissé’yi kız kardeşine bıraktığım gün bunu yapmayabilirdi. Ayrıca Marie-Angélique’nin hamileliği bile onu durdurmadı. Ağabeyi Pierre Guérin de Tencin’in bir din adamı olması da onu engelleyemedi. Öyle diyorum ama o değil miydi bize moral veren kişi? Pierre eğitimli, terbiyeli ve saygılı biri. İki kız kardeşine göre sözüne ve davranışlarına dikkat eden, kişilikli biri. Aissé’yi en iyi manastıra aldırmam konusunda bana yardımcı oldu. Ama din adamlarının ne yapacaklarını bilemiyorum… Jeanette Nicole (Janet Nikol) onlardan biri olduğu halde bana nasıl da insanın içini eritecek biçimde bakıyordu… Zavallı Claudine- Alexandrine şimdi ne durumda? Sol tarafta, Grenoble’ye uzak olmayan bir yerdeki Monflöri (Montfleury) manastırında. Valans’a yarım gün ya da biraz daha uzak mesafede. Kontes Marie-Angélique ile kardeşimin hatırı için Monflöri’ye bir sapsam, ne durumda olduğunu, bir ihtiyacı olup olmadığını bir sorsam, yardımcı olsam, günahlarını hafifletmiş, ben de sevap kazanmış olurdum… Tanrım, bu kız, ne diye en katı, en itici manastırı seçmiş ki?..”

– Dur! – diye sürücüye seslendi. – Bu taverna önündeki Augustin-Antoine’in arabası değil mi? Evet, o, kardeşim. – Augustin-Antoine! – diyerek ağabey Ferriole arabadan atladı, yüzü asık biçimde kendisini karşılayan kardeşine sordu: – Nereye gidiyorsun, yanında kim var? Pierre Guérin de Tencin değil mi o gelen? Evet, o, piskopos bu. Pierre ne de çok oldu seninle görüşmediğimiz! Ne yapıyorsun, nasılsın? İyisin değil mi?

– Her şey iyiydi, kont, bu üzücü olay olmasaydı…

– Nereye gittiğinizi sormayacağım. Claudine- Alexandrine’nin yanına Monflöri’ye gidiyor olmalısınız. Arabamı çeviriyorum, ben de sizinle geliyorum.

– Türkiye yolundasın, kont.

– Önemli mi, yarım ya da tam gün gecikmiş olamaz mıyım? Sorun değil.

Ferriole’ler iki landon (fayton) halinde Monflöri yoluna saptılar. Rüzgar esiyor, güneş ara sıra dağ sırtından görünüyordu, değişik renkte yapraklar sabah rüzgarının etkisiyle hışırtılı sesler çıkarıyorlardı, otlar ve çimenler beyaz bir kırağı ile kaplanmıştı, dağınık bulut parçaları da gökyüzüne dağılmışlardı. Her taraf sessizlik ve dinginlik içindeydi, uyumsuz hiçbir şey görünmüyordu.

Öndeki arabada iki kardeş birlikte oturuyordu, gerideki arabadaysa piskopos Pierre Guérin de Tencin oturuyordu.

– Dünyanın nereye gittiğini tam kestiremediğimiz bir dönemi yaşıyoruz, kardeşim, – arabanın penceresinden bakarak, Charles de Ferriole bir iç çekti, kesintiye uğramış konuşmasına yeniden başladı. – Böylesine güzelim bir dünyayı bırakıp en berbat bir manastıra çekilmek akıl kârı mı? Claudine- Alexandrine’nin böyle bir şey yapacağı aklımın köşesinden geçmezdi. Guérin ve Louise, kızlarının bu yaptığını görmeden aramızdan ayrıldıkları için şanslılar, iyi insanlardı. Tanrım, o iki talihsizin mekânını Cennet eyle. Ziyaretine gittiğimiz Claudine- Alexandrine bir yanlışlık yapmışsa, genç biri, bağışla onu. Gözün üzerimizde olsun, bize yanlış işler yaptırma, günah işlememiş kişi yoktur yeryüzünde, bilerek, bilmeyerek işlediğimiz günahları affet Tanrım, bizi günah işlemekten alıkoy. Günahlardan arınmış kişiler gibi yaşamamızı sağla.

– Amin! – Augustin- Antoine isteksiz bir biçimde ağabeyinin dediklerini onayladı.

Biraz sonra Charles de Ferriole kardeşine sordu:

– Kont, niye konuşmuyorsun?

– Ne söyleyeyim? Söylediklerine katıldım ya.

– Onu demiyorum ben, – Charles de Ferriole kardeşinin isteksiz ve kapalı duruşundan hoşlanmamıştı, – boşboğaz eşinin kız kardeşinin yaptığı uygunsuz bir şey varsa ve biliyorsan bana da anlatmanı istiyorum.

– Bir şey bilmiyorum, – Augustin- Antoine karısından aşağılayıcı biçimde söz edilmesinden hoşlanmamış olduğunu belli eder biçimde konuşmasını kısa kesmişti , ardından kadının adını kötülemeden, yumuşak bir dille eklemede bulundu: – Kontes Marie-Angélique kız kardeşini uyarması sırasında, kız kardeşinin de manastıra kapanacağım diye karşılık vermiş olduğu, o geçtiğimiz günkü o olay dışında bir şey bilmiyorum. Sen de biliyorsun o şeyi.

– Biliyorum, ama bu bir bahane olamaz. Kontes Marie-Angélique ne dedi diye araştırmıyoruz, bize de olur olmaz çok şeyler söylüyor, bu yüzden onu kınıyor ve manastırın yolunu tutuyor değiliz. Doğru konuşmak gerekirse, August, bazen çok konuşuyor demezsek, Kontes Marie-Angélique fena bir gelin sayılmaz, Ferriole ailesinin yükünü taşıyor, Aissé’nin sorumluluğunu da ona yükledim. Peki, Pierre ne istiyor?

– Claudine’yi manastırdan çıkaracak.

– Kolay şey değil bu. Roma’daki Papa’nın izni olmadan kızı çıkaramaz. Papa izin verse bile, evlenmeme taahhüdü ve andı var, onu değiştiremez, o, artık ebedi bekâr yaşamak zorunda. Claudine- Alexandrine’nin çekildiği kadın manastırının kuralları öyle.

– Pierre de öyle olduğunu biliyor, yine de kız kardeşini manastırdan çıkarmak istiyor.

– Kız kardeşi evlenmeyecekse, bunda samimi ise, sorun çıkmaz. Ama emin değilim. Tanrım, bizi duy, bize acı, bizi anla, – içinden onaylayarak yalvardı ve duasını bitirdi: – Senden başka bizi düşünen yok. Amin de, Augustin-Antoine.

– İki kardeş de sessizleşti, bir süre sonra Augustin-Antoine sakınarak ağabeyine:

– Charles, bu yıl Tanrıya içinden hayli yakınlaşmış oldun, dedi.

– Sadece içimden değil, ruhumla da yalvarıyorum ona. Tanrıyı sürekli kalbinde taşı Augustin. Bilerek bilmeyerek çok sayıda olmayacak işler yaptığımız oluyor. Tanrının karşısında hiç tövbe ettin mi? Yılda bir kez olsun Tanrının karşısında tövbe edecek olursan, O’nun seni anlayacağından, seni kötülüklerden-günahlardan uzak tutacağından kuşkun olmasın.

Monflöri manastırının görünümü iç karartıcıydı. Manastır, içeriye ya da dışarıya bakmayı önleyen yüksek taş duvarlarla çevriliydi. Manastır binasının duvarları da kalındı, manastır gür bir ormanın içindeydi. Yeryüzünde en istenmeyecek bir yer varsa, orası, bu yer olmalıydı. Manastırın her yanında, mezarlığı anımsatan bir sessizlik hakimdi, sadece, ağaç tepelerine tünemiş kargaların sesleri bu sessizliği bozuyordu. Görünürde tek bir kişi bile yoktu. Taştan yapılma kilisenin sivra çan kulesi korkutucu bir biçimde duvarların üstüne taşmış dışarıya bakıyordu.

Büyük demir kapıya birkaç kez vurunca, gür bir kadın sesi kapının gerisinden geldi:

– Nereden geliyorsunuz? Ne istiyorsunuz?

– Ben Ambrön piskoposu, Pierre Guérin de Tencin. Kız kardeşim Claudine- Alexandrine burada Tanrıya hizmet ediyor.

Konuşmasına bir süre ara veren kadın yeniden konuştu:

– Tanrıya hizmet eden bacılar arasında öyle bir dünya adını taşıyan kimse yok, burada Tanrıya hizmet edenlerin hepsi kız kardeştir (avgustin’dir). Bacımızı niçin görmek istiyorsun?

– Onu görmek istiyorum.

– Bacılarımızı başpiskopos, sen de bilirsin, kimseyle bir araya getirmiyoruz.

– Kız kardeşimle görüşmek için Katolik Papa’nın bana verdiği izin kâğıdı elimde.

Konuşma bittiğinde kadın yeniden sordu:

– Kimler var yanında?

– Eniştem ve onun ağabeyi.

– Başpiskopos, seni kız kardeşinle görüştürmeye yetkili biri değilim. Manastırın yöneticisi Grenoble’de, yarın dönecek, yetki onda. Ama başpiskopos olduğun için seni kapı gerisinden kız kardeşinle konuşturabilirim, çağırın onu.

– Claudine- Alexandrine’yi görmüş olsaydım, içim rahat yoluma devam edecektim, – dedi Charles de Ferriole üzülmüş halde, – yine de sesini duyayım, yeter. Siz, anlaşıldığı kadarıyla, Claudine- Alexandrine’nin işini yarın çözeceksiniz.

– Pierre, sen misin? – üzgün bir sesle Claudine- Alexandrine ağabeyine seslendi.

– Benim, Claudine, benim. Augustin-Antoine yanımda. Türkiye’ye giderken Charles de Ferriole ile de yolda karşılaştık, o da bizimle geldi.

– Pierre, Augustin, beni aramaya geldiğiniz için sevindim, teşekkür ederim… Claudine- Alexandrine’nin içi bunaldı.

– Yarın, yarın!.. Gidelim bacımız, – manastır görevlisi kadın telaş içinde Claudine- Alexandrine’yi kapıdan uzaklaştırdı.

Kont Charles de Ferriole’nin başından iyi ya da kötü çok şey geçti, ama şimdiki gibi, kendisine açıkça tepki koyan bir kadınla karşılaşmamıştı. Kadın değil erkekse eğer, ister varlıklı, güçlü, isterse sıradan biri olsun, kral olmasın tek, o kişinin karşısına silahla dikilirdi: “Ne yaptım ben, tavuk beyinli o kıza? Ne diye bana kızıyor? Kızmasını gerektirecek bir suç işlediğimi sanmam. Türkiye’ye ilk gidişim sırasında talipli imişim gibi kendisiyle biraz şakalaşmış olmamı yanlış mı anlamış yoksa? Kadın kısmını umutlandırmak çok kolay. Bana böyle davranacağını bilseydim, güvendiğin güzelliğini görmen için seni kırık aynana baktırırdım. Küçük Çerkes kızı Aissé’yi İstanbul’dan getirmemden sonra bu kız iyice çıldırdı. Tabii, Charlotte-Elizabéth Aissé’nin senden daha güzel olacağını bilmeden onu evime getirmiş değilim. Aissé’yi Saint-Cloud’ya götürürken, o nedenle mi sinirli sinirli pencereden bize bakıyordun?.. Bu işte aşığı Dubois’in parmağı olabilir ya da bilmediğim başka biri mi var? Seni düştüğün o yerden Pierre çıkarabilir ama mutlu bir yuva kurmanı sağlayamaz…”.

Başına bu geleni yorumlayamayan Kont Charles de Ferriole Lyon’u geçemedi, kırbaççısına seslendi:

– Beni Saint-Jeanne Katedrali’ne götür.

Tövbe edilen, günah çıkarılan karanlık dar oda boştu. Kont Charles de Ferriole siyah bir kumaşla örtülü pencerenin önüne oturdu. Çok geçmeden perde gerisinden inanç tazeleyen – günah çıkaran- yumuşak ve narin bir erkek sesi duydu:

– Seni dinliyorum, çocuğum.

– Peder, tövbe etmek (- günah çıkarmak -) için geldim.

– Seni dinliyorum, çocuğum.

– Kırk yaşıma girdim, peder, şimdiye değin evlenmedim.

– Niye öyle oldu, çocuğum?

– Bilmiyorum, peder. Beden sağlığım, elim ayağım yerinde. Birçok değişik kadını seviyorum. Onları memnun ediyorum, onlar da beni memnun ediyorlar, fakat herhangi bir kadına fazla süre bağlı kalamıyorum, çabuk bıkıyorum, tek bir kadınla yetinip mutlu olamıyorum.

– Düşünme tarzı, yaşam biçimleriniz farklı da ondan olmasın?

– Hayır, peder. Aşk duygularımız, davranışlarımız uyuşmadığında, başkasını arıyorum.

– Seni mutlu edecek bir aşkı arıyorsan, çocuğum, bu şey günah değil, peki, sana uygun düşen birine bağlanmayı başarırsan?

– Sorun da bu, peder, ondan da bıkıyorum.

– Çok mu oldu aşk yaşamına adım atışın?

– İlk adımımı attığımda ondört yaşındaydım. Evimizin hizmetçi kızıyla ilk aşkımı yaşadım.

– Birbirinizden memnun kaldınız mı?

– Evet, peder.

– Amaçsız beraberliklerin hepsi, çocuğum, günah.

– Aşkın, peder, yaşlısı-genci olur mu?

– Aşk, karşılıklı olursa, genci-yaşlısı olmaz.

– Sevdiğin kişi kendi ulusundan değilse?

– Aşk kendi ulusundan olup olmamayı dinlemez.

– Peki, o kişi kendi dininden değilse, peder?

– Evet, çocuğum. Bu iş zora dayalı ise, uygunsuz düşer, günahtır.

Charles de Ferriole günah çıkarmak için daha fazla konuşmaya, rahibin tatlı sesini dinlemeye gerek duymadı, Claudine- Alexandrine’yi manastırdan almak için gidenlere katılma nedenini de unutmuş halde Saint-Jeanne Katedrali’nden ayrıldı, sürücüsü Jaque’a yarın Marsilya’ya varma talimatını verdi…

… Charles de Ferriole’nin Fransa elçisi olarak İstanbul’a gitmek üzere gemiye bindiği gün Pierre Guérin de Tencin de, kız kardeşi Claudine- Alexandrine’yi Monflöri manastırından çıkarmış, hafif faytonuyla Paris’in yolunu tutmuştu…

Birinci Bölümün Sonu

Ayşet – 13

HAPİ CEVDET YILDIZ·25 OCAK 2019 CUMA9 Okuma

İKİNCİ BÖLÜM

İshak Maşbaş (Tarihi roman; s. 89-98)

Yeryüzünde görülen değişimler, kış ve ilkbahar, yaz ve sonbahar ve onların karı, fırtınası, kurağı ve yağışı, soğuğu ve sıcağı, zor gelse de, insan bu şeylere alışıyor. Ama alışılamayan çok şey var yeryüzünde.

Yetimin ve zor durumdakinin durumuna katlanmasını sağlamak kolay değil, bu küçük kız, Ayşet, bir başına zorluklara nasıl katlanabiliyordu? İnsan yaşamı ince bir ip gibidir: Çabuk düğümler, çabuk çözersin. Düğümlendiğinde çözmesi ömür boyu sürebilir de. Zor dersen ipi kesersin. Birbirine eklenmiş noktalar her zaman için halkanın zayıf noktalarıdır. Nazik ve kırılgan olurlar.

Ayşet’e gelince, daha on adım atmış, on yıl gibi mutlu bir süre geçirmişken, o ince yaşam ipi üç kez kopmuştu: Çalındığında, satıldığında ve uzak Fransa’ya götürüldüğünde. İlk ve ikinci düğümler zordu ama kısa sürmüştü. Üçüncüsü ise, ilk ikisinden hızlı gerçekleşmişti, ama düğüm sıkı atılmıştı: Çözmek istedikçe, daha sıkı düğümleniyordu.

“Sakındığın gül elinden düşer, güvendiğin kişi sana diş biler, yükün ayaklarını büker, düşman yolunu gözler, dostsa seni dolanır” dedikleri şey doğruysa eğer, Ayşet şimdi, zorla içine sürüklendiği bu dünyaya nasıl uyum sağlayabilecekti, kim onu koruyacaktı ki? Şanslıydı, içine düştüğü bu yeni dünyayı tanımıyordu, tanımak istese de, bunu anlayacak bir yaşta değildi. Çocuk aklıyla sadece bir yetim ve kimsesiz olduğunun farkındaydı. Yüzme biliyorsan, taşkın sudan, selden yüzüp çıkarsın, bilmiyorsan – dibe çekilir boğulursun.

Evet, ama dünya tümden acımasız değildi. Yeryüzü, masallardaki gibi, ak koç ile kara koçun tokuştuğu bir yerdi. İyilik yanlısı ak koç, kötülük yanlısı kara koça hep üstün geliyordu. Aksi takdirde, kara koç, ak dünyayı boğar, yok ederdi. Ayşet henüz bunların ve daha başka benzerlerinin bilincinde değil. Sadece Ayşet için değil, manastırda onunla birlikte okuyan Fransız kız çocuları da iyi ile kötüyü ve insan topluluklarını ayıracak bilinç düzeyine ulaşmamışlardı. Onların bu yabancı kız çocuğundan farkları, arkalarında ana ve babalarının bulunuyor olmasıydı.

Manastırda dini kurallar dikkate alınıyor, o kurallara uyuluyordu, bu nedenle Paris’teki kontrolsüz, serbest yaşam biçimi değil, geleneksel kurallar uygulanıyordu: Bu öğrenci zengin şu da yoksul kızı, bu daha güzel, bu çirkin, bu kibar, diğeri kaba gibi ayırımlar yapılmıyordu. Giysileri, sofra ve yatakları aynıydı. Aynı saat kaldırılıyor, aynı saat yatırılıyorlardı. Sabah, öğle ve akşam yemeklerini tek bir dakikalık olsun geciktirmiyorlardı. Ders bitiminde, öğle teneffüsünden sonra, her çocuk ilgi duyduğu, sevdiği, seçtiği bir dalda eğitim görüyordu: Okuma, şarkı söyleme, resim çizme, bir müzik enstrümanı çalma, nakış, yabancı dil öğrenme ve iyi konuşma üzerine eğitim alıyorlardı. Pazar dinlencesi ana-babalara ayrılmıştı. O da manastır alanı ile sınırlıydı, çocuklar okulun sınırları dışına çıkarılamıyordu. Pazar günleri değişik gösterilere denk düşürülüyor, veli ve öğrencilerin sıkılmaları önleniyordu.

Her yıl, manastırda büyük bir kutlama günü düzenleniyordu. Kutlama, yeryüzünün en güzel dönemi olan bahar ortasına rastlatılıyordu. Kutlama, kraliçenin gelişi onuruna düzenleniyordu. Nedimeler eşliğinde kraliçeyi gören küçük kız öğrenciler yıl boyunca o günü unutmuyorlardı. Giydikleri elbiseler, taktıkları şapkalar, ayakkabıların biçimleri, kemerleri, hepsini birbirlerine anlatıp dururlardı. Kraliçe ile tanıştırıldıklarında da, kraliçenin söylemiş olduğu sözleri yıl boyunca birbirlerine anlatıp dururlardı.

Geçen yarı yıl içinde, okuma yazma bilen yaşıtı küçük kızlara göre, Ayşet manastırda birçok zorluğun üstesinden gelmeyi başardı: Okuma yazma öğrendi, nakış işinde öne geçti. En ilginç şey de, şiir okuma ve şarkı söyleme yeteneğiydi. Fransızca sözcükleri telaffuz edemiyor, yuvarlıyor değildi, Fransızca sözcükleri ondan dinledikçe, daha çok dinlemek istiyordu insan, çekici bir güzellikte söylüyordu o sözcükleri.

Fransızcanın farklı seslerini ayırma ve aklında tutma konusunda, Charles de Ferriole ve Fahri dışında, iki öğretmeni daha vardı Ayşet’in. Biri Pon de Vel oğlan çocuğu, diğeri Jeanette-Nicole idi. Günlük konuşma dilini okuldaki arkadaşlarından kapıyordu.

Jeanette-Nicole yedi yıllık hizmeti süresince hayli sayıda zeki Fransız kız çocuğunu okutmuş ve mezun etmişti. Bu kızlardan bazıları Paris’in en gözde erkekleri ile evlenmişler ve kraliçenin nedimeleri arasında yerlerini almışlardı, içlerinde yazar ve ressam olanlar da vardı. Ama Adıge küçük kızı Ayşet gibisi ile karşılaşmamıştı: “Söylediğini, bir duyduğunu unutmuyor, elinden düşeni kapıp kaldırıyor, bilmediğini araştırıyor, soruyor, bildiğini anlayacağın bir dille anlatıyor, konuşma, oturma, el sıkma ve el uzatma biçimleri örnek alınacak incelikte. Birisini gördüğünde hemen ayağa kalkıyor olması da çok ilginç. Öğretmen için ayağa kalkmak ve saygı göstermek güzel bir davranıştır, ama öğrenci arkadaşları, yaşça büyük ya da küçük olanlara da ayağa kalkmakta olması anlaşılır şey değil. Niye öyle yapıyor? Kimsesiz ve yabancı biri olduğu, kendini küçük gördüğü için mi yoksa?.. Charlotte-Elizabéth Aissé’yi, bu küçük Çerkes kız çocuğunu Kont Charles de Ferriole’nin esir pazarından satın almış olduğunu manastırda benden başka bilen yok, kontun kimsenin bilmemesi ricasına uyuyorum. Kim bilir, bu kız gibi kaç kişi Fransa’ya uğrayıp ayrılmıştır diyerek işin içinden çıkıyorum…”

Bugün öğrencilerin ve yakınlarının buluşma günüydü, Jeanette-Nicole pencereden baktığında, Ayşet’in kollarını açmış halde bir kadın ve erkeği karşıladığını, onlara sarıldığını gördü. Kadını tanımıştı, Sophie idi. Erkeği tanıyamadı, uzun ve ince yapılıydı. Güzel bir silindir şapkası ve siyah takımı vardı, otuzunda olmalıydı. Karşılıklı birkaç söz söylendikten sonra Aissé ikisine birden yeniden sarıldı. Hemen ardından küçük kız çocuğu her ikisine yeniden sarıldı, sevincinden sıçrayıp durdu. Jeanette-Nicole’nin bulunduğu pencereye doğru baktı, el salladı, ama bununla yetinmedi fırlayıp Jeanette-Nicole’ye doğru koşmaya başladı.

Charlotte-Elizabéth Aissé’nin koşup kendine doğru geliyor olmasından, Jeanette-Nicole kötü bir durum olmadığını anlamıştı, yine bir ürperti duymuştu içinden: Kızı manastırdan çıkaracakları kuşkusuna kapıldı. Manastırı kendi evi imiş gibi belleyen bu küçük kız, manastırdan alınacak diye seviniyor olamaz diye düşünerek hızla kuşkusunu atmıştı. Şimdiye değin gelmemiş olan Kont Charles de Ferriole’yi düşünmeyi bir yana bırakarak penceresini açtı.

– Jeanette-Nicole, sana müjde, – Aissé öğretmenine sayıp döküyordu, – bana iki sevindirici haber getirdiler: Küçük bir kardeşim dünyaya geldi, Arjantal (Arzhantal) adı verildi çocuğa. Claudine-Alexandrine ablam da Monflöri (Montfleury) manastırından çıkarıldı. Bu yanıma gelenler – Sophie, onu tanıyorsun, diğeri – Piskopos Pierre Guérin de Tencin. Claudine-Alexandrine’nin ağabeyi, Marie-Angélique’nin kardeşi.

– Gözün aydın, Charlotte-Elizabéth Aissé, sevindirici haberlerin var. Konuklarını bahçede bekletme, içeri al.

– İçeri buyurmak istiyorum ama aceleleri var, – Ayşet üzgün bir sesle devam etti, – Pon de Vel yine hastalanmış.

Jeanette-Nicole’ün Pazar günü tatili, tatil denirse tabii, nasıl geçtiğini bilmeden öğle saati geride kalmıştı. Öğrencileri görmek için gelen yakınları ayrılmışlardı, yanına gelen tek tük velilerle görüşebilmişti. O süre boyunca, kim ne deyip yaptıysa, kimi ağırlamışlarsa, Ayşetin sevinci gözlerinin önünden gitmiyordu, küçük keskin sesi kulaklarında çınlayıp duruyordu. Manastırda küçük kızla karşılaşmadığı tek bir saati olmuyordu, ama bugünkü gibi merak ettiği, görmek ve konuşmak istediği bir gün çıkmamıştı. Akşama teyzesine gitmeyi düşünüyordu, ama gidemeyecekti. Sıkıntısını gidermek için eline bir kitap aldı – ilgi duymadı. Ayşet’i gördükçe o ince uzun boylu genç gözlerinde canlanıyordu. Tanıdığı biriymiş gibi “Pierre Guérin de Tencin” adı ve soyadı aklından çıkmıyordu: “Bugün bu başıma geleni de nedir?.. Yıllardır hoşlanacağım, seveceğim biriyle karşılaşmadım. Nereden çıkıp geldi bu genç?.. Uzaktan görmüşlüğüm var sadece, andım da var evlenmemeye, bu şey ne diye doğdu içimde? Fraklı ve silindir şapkalı, işlemeli gümüş bastonları ellerinde, faytonları parıldayan çok kişiyle karşılaşmışlığım oldu Paris’te. Bu havalı kişiler kaç para eder ki! Jeanette-Nicole gönlünden Pierre Guérin de Tencin dediğinde, beğenip beğenmediği anlaşılmaz bir biçimde, beyaz yanaklarında güller açmış biçimde gülümsedi, – sesini duyma bir yana, gözlerine bile bakmış değilim. Kahverengi mi, mavi mi, siyah mı?.. – yine kendisiyle dalga geçti. – Ayşet bana el salladığında yanlarına gitmeliydim. Esmer mi, beyaz mı, sarışın mı görürdüm. Eğitimli biri olduğu kuşku götürmez. Yoksa onu piskopos yapmazlardı. Öyle diyorum ama din adamları arasında da baştan çıkmış hayli kişi var. Bu kişi şımarık birine benzemiyor, arabasına hizmetçileri Sophie’yi de alıp geldi. Bir başına gelemez miydi? Çocuğun hasta olmasını bahane edip gitmiş olabilirler mi?.. Bu işte şaşırtıcı bir yan olmamalı, güneş kralımızın Versay’daki büyük evinde, Trianon sarayında yatağına atmadığı tek bir hizmetçi kız bile bırakmadı diyorlar, örnek istersen bir sürü bakan var, patlak gözlü Dubois bir başına yeter, ne yapar onca kişi! Hayır, hayır, birilerine gülümseyip nereye gittiğini bilmeden, okşayarak gönderecek, gece yarısı döndüğünde, gülümseyerek karşılayıp duracak biri miyim ben? Aynı rolü oynayarak, kimseleri umursamadan ben de bu geçici dünyada yaşayabilirim, ama tertemiz, erkek eli değmemiş biri olarak kalsam daha iyi olur…”

Saint-Cloud Manastırı’nın yatma vakti zili çalınca Jeanette-Nicole’ün zarif vücudu sevinçle titreşti. Aynanın karşısına geçtiğinde, kızarmış yanaklarına elledi, kızarmış alnında da elini gezdirdi. Ayşet’le konuşması gerektiğini o an anımsayabilmişti. Ayşet’in yatağını toplayışını, tertemiz hale getirişini, küçücük giysilerini sandalyesine yerleştirişini, gece terliklerini yatağının baş tarafına bırakmasını, dağılmaması için saçını bağlamasını, boş yatağının kenarında Katolik usulü Tanrıya dua edişi Jeanette-Nicole’ün gözünde canlanmış, gülümsemişti: “Aissé gibi küçük bir kızım olsaydı dünya malına değişmezdim. Ne gereği vardı da Kont Charles de Ferriole seni satın aldı? Sana acıdığı için dedi, inanayım mı, ama acıma, merhamet duygusu gelişmiş tanıdığım varlıklı kişi sayısı çok az. Kızı diye üstüne yazdırıp seni manastırda okutsaydı, sorun olmazdı. Elimizdeki belgede seni hayrına okuttuğu yazılı, kraliyet mührü de taşıyor ve bunu doğruluyor. Aissé’nin dört yıllık okuma süresi bugünmüş gibi gelip geçer. Ya sonrası? Onaltı yaşına basacak bu kızcağız sonrasında ne ile karşılaşacak?.. Bu sürenin bitiminde kont, Fransız Büyükelçisi, Fransa’ya döneceğini söyledi, Aissé onun kızı mı, kız kardeşi mi ya da korktuğum gibi, kadını mı olacak?..”

Son sözleri üzerine Jeanette-Nicole’ün beynine kan sıçradı. İnce geceliği ile yatağına oturdu, başı dizleri üzerinde bir süre düşündü, ardından dağılmış saçlarını, küçük Ayşet’in yaptığı gibi, toplayıp bağladı, daha sıcak bir biçimde kendi kendisine söylendi: “Aissé’nin çıktığı Çerkesler ilginç insanlarmış gibi geliyor bana, Doğu, siz Doğu’dan ne anlarsınız” deme dışında Fransa Büyükelçisine, Charles de Ferriole’ye bir şey söyletemedim. Çerkes kadını değil miydi çiçek hastalığı ilacını bulmuş olan kişi? Evet, evet! Ne diye onu şimdiye değin anımsamamışım ki? Aissé bunu biliyor olabilir mi? Nereden bilsin ki bu küçük kız çocuğu, yarın söyler, sevindiririm çocuğu. Çerkeslere ilişkin yazılar varsa aramam ve okumam iyi olur. Aissé’yi manastıra kapatmış Fransız kızı yapmanın peşindeyiz. Onun çıktığı Çerkes toplumunun yaşam biçimini, dünyadaki yerini ve özelliklerini, geleneksel ve göreneksel ilişkilerini, giysilerine değin öğrensek yararı olur, hiç zararı olmaz. Charlotte-Elizabéth Aissé’yi yaklaşan akşam toplantısında Çerkes kıyafetiyle kraliçemize göstersem iyi olur, şiir okutur, şarkı da söyletirdik… “

Bu tür tatlı düşünceler içinde Jeanette-Nicole uykuya daldı, sabah erkenden kalktı. Manastırın güncel işleri ile fazla ilgilenmedi, onları bir yana bıraktı, Adıgelere ilişkin yazılar, giysi ve resimler aramak, bilenlere sormak üzere Paris’e gitti. Galoniphontibus, Luka, İnteriano ve daha başkalarının yazdıklarını kitapçı dükkânlarından buldu. Birini diğerinden ilginç bulmuş halde, Jeanette-Nicole gece boyunca aldığı kitapları okudu, en ilginç bulduğu yerlerin altını çizdi. Adıge giysilerini, en çok da kadın giysilerini anlatan yerleri de işaretledi.

“Bir dikiş ustası bunları okuyacak olursa Aissé’ye Çerkes elbisesi dikebilir” diyerek, böyle bir elbiseyi dikecek terzi aramaya başladı. Ama en acele ettiği konu, Adıge-Çerkeslere ilişkin kitapları Aissé’nin okumasını sağlamak, bazılarını ona nasıl okuyacağı konusuydu.

– Aissé, müjde beklerim, seni sevindireyim, – Küçük kızın geçen gün sevindiği biçimde kendisi de sevinerek kıza söyledi bu sözleri.

– Ne oldu, Charles de Ferriole bana mektup mu gönderdi? – Ayşet öğretmeninin cebine saldırdı, bir şey bulamayınca şaşkın biçimde Jeanette-Nicole’ye baktı.

– Hayır, hayır, şaka yaptım, Aissé. Anımsıyorsan benim sana bir müjde borcum var. İstersen, ödeşelim. Bu kitapların hepsi size, Çerkeslere ilişkin. İşte Çerkelerin ülkesini görenlerin, oraya gidenlerin yazdıkları: “Çerkesler değişik işler yapmaya eli yatkın ve akıllı kişiler”. Bunu diyen kişi üç yüz yıl önce ülkenizde bulunmuş olan Galoniphontibus adında biri. İşte İnteriano’nun sizin için söyledikleri: “Çerkesler eli açık insanlar, dostluğa değer verirler, at ve silah dışında, herşeylerini seve seve verirler. Çerkesler bağımsızlığa, yiğitliğe ve sonsuz özgürlüğe düşkündürler, bu şeylere değer verirler. Onu, nereden ve kimden gelirse gelsin, kim olursa olsun, hiçbir düşmanı durduramaz. En küçük yaştan başlamak üzere bedenlerini güçlendirme, silah kullanma, ata binme ve düşmanı alt etme konusunda eğitim alır, korkaklığı onursuzluk sayarlar”. Askoli de sizi övüyor, bir süre önce ülkenize gitmişti, ne diyor, dinle: “Çerkesler uzun boylu, yakışıklı ve ince bellidirler. Kanları kırmızı, insanca yanları güçlü, gözleri açık kahve rengi ve siyahtır. Gördüğüm kadarıyla kadınları dünyadaki kadınlar içinde en güzel ve en zarif olanlarıdır”. Peki, çiçek hastalığını iyileştiren kadının bir Çerkes olduğunu biliyor muydun, Aissé?

– Hayır, – dedi Ayşet, duydukları küçücük yüreğini kıpırdatmış, yanakları daha da pembeleşmişti.

– Öyleyse Helvetius’un o Çerkes kadını konusunda yazdıklarını okuyayım: “Kızlarının güzelliğini korumak için, canla başla çare arayan ve üzülen bir anneye, dünyada ilk kez çiçek hastalığına çare bulan o Çerkes kadınına çok şey borçluyuz! O kadın nice çocuğu ölüm yolundan döndürdü! Böylece o Çerkes kadını insanlığa büyük bir hizmette bulunmuş oldu!”. Duydun mu, Charlotte-Elizabéth Aissé, sizi görmüş olan gezginlerin sizin için neler söylemiş olduklarını?

– Duydum, Jeanette-Nicole, ama ben, Çerkeslerin öyle olduklarını bilmiyordum, – diyerek Ayşet büyük bir coşku içinde yerinden fırlayıp öğretmeninin boynuna atıldı.

– Ağlama, Aissé. Kimsenin karşısında kendini küçük görme, ilginç bir toplum olan Çerkeslerden biri olduğunu unutma. Üzüldüğüm şey, Aissé, o kitaplarda Çerkes kıyafetine, kadın giysilerine, onların görünümlerine ilişkin çok az bilgi olması.

– Niye öyle konuşuyorsun, Jeanette-Nicole, kendine Çerkes entarisi mi diktirmek istiyorsun? – sinsi ve yapmacık yanı olmayan, annesini kendisine anımsatan bu iç açıcı güzellikteki kadına sordu. – Hangi entariyi giyerse giysin, annem, senin gibi güzel bir kadındı, kendisine yakışırdı…- Ayşet içinde kalmış olan şeyi Jeanette-Nicole’ye söylememişti.

Jeanette-Nicole küçük kıza gülümsedi ve alnından öperek konuştu:

– Yakışacağını bilsem giyerdim. Çerkes entarisi için gerekecek model yok, olsaydı senin için bir entari diktirip kutlama akşamımızda seni kraliçemize takdim ederdim.

– Onu mu demek istiyorsun? – dedi Ayşet pişman olmuş halde, ardından sözünün gerisini getirdi. – Entariyi dikemem ama nasıl dikildiğini sana gösterebilirim.

– Nasıl? – Şaşırması bir yana, çok sevinmiş halde Jeanette-Nicole sordu.

– Resim öğretmenimiz yardım ederse, kâğıt üzerine çizerim.

Entarilik kumaş, göğüs düğmeleri, kol eklentileri örnekleri, kemer ve şapkaya değin ayrıntılar konuşuldu. Jeanette-Nicole asıl merak ettiği ve kaygılandığı şeyi söyledi:

– Bunu başarma umudunu taşıyorum. Kraliçe bu gibi sürprizlere bayılır, seni beğenecektir. Sadece kraliçeyi değil, ana babaları, çocuk yakınlarını da çağıracağız.

– Peki ben kimleri çağıracağım? – Ayşet içinden düşünüp saymaya başladı: Pon de Vel, küçük Arjantel’i iki saatliğine bırakacak kimsesi olduğu için Marie-Angélique. Sophie, gelmezse olmaz, üzülürüm, Claudine ve Laroche. Charles de Ferriole Türkiye’de, haber alamıyoruz. Augustin-Antoine’ye haber verirsek gelir. Peki, kim kalıyor geride?

– Yetmez mi bu saydıkların… – Pierre Guérin de Tencin’in adını söylemeyi unuttuğuna üzüldüğünü belli etmeden Jeanette-Nicole ilave etti.

– Adını asıl söylemem gerekeni unutmuşum! – Ayşet alnına vurdu. – Pierre’yi unutmuşum!

– Onun Paris’te fazla bulunmadığını söylememiş miydin?.. – özür götürürmüş gibi yaparak sordu: Çağırmamı ister misin?

– Gelecekse, çağır… – Jeanette-Nicole içindeki duyguyu gizleyebiliyordu ama tatlı yumuşak sesi onu ele veriyordu.

Ayşet – 14

HAPİ CEVDET YILDIZ·30 OCAK 2019 ÇARŞAMBA

İshak Maşbaş – (Tarihi roman; s. 98-104)

İstanbul Boğazı’nın doğu yakasında aniden bir fırtına kopmuş, tüm İstanbul’u sarmıştı. Fırtına, kasırga çatıları uçuruyor, ağaçları deviriyordu, ekmek ve giysi satılan büfe ve barakaları havada uçuruyor, sürüklüyordu. Halk dua ediyor, Tanrıya yalvarıyordu.

Gemi iskelesinde ve ötesinde denizde olup bitenler, görüntü tam bir felaketti: Kayık ve sandallar havada uçuşuyor, sağa sola savruluyor, fırtına gemileri yan yatırıyor, dibe çekiyordu.

Şiddetli rüzgârla birlikte gökten boşanırcasına yağmur yağıyordu. Kıyamet günü gibiydi, kent çaresizdi.

Charles de Ferriole, Fransa Büyükelçisi, pencereden bakmak bir yana odasında adım bile atmaktan korkuyordu. İki yumuşak koltuk ile yüksek bir yuvarlak masanın ardına gizlenmişti. Şarap şişesi açılmamış halde masada duruyordu. Bir iki yudum alabildiği kahvesi ise soğumuştu. Göğsünde beyaz bir önlük bulunduğunu bile unutmuştu. İçinde et ve peynir dilimleri bulunan tabak da önündeydi: “Tam da sultanla görüşeceğim gün dünya başıma yıkıldı. Henüz erken, vakit var, randevum öğle saat ondörtte. O zamana değin ortalık düzelir mi?.. Ülke sorunları herşeyden önde gelir, herhalde sultan randevuyu ertelemez. Doğuyu kestirmek, bizim Batıdaki gibi kolay değil, bu Asyalıların bana karşı takınacakları tavrı da bilemem. Geçen yıl geldiğimdeki duruma göre, Türkiye’de büyük değişiklikler yaşandı. Üçüncü Ahmed sultan oldu. Onunla sadece bir kez karşılaşmıştım, sultan olacağını nereden bilecektim, sıradan birkaç söz edip ayrılmıştık. Ülke temsilcisi olursan sadece bugünü değil, yarını, yarından sonrasını, gelecekteki günleri ve yılları, olası şeyleri öncesinden kestirmek gerekir. Görmüyor musun bu kısa süre içinde Türkiye’de olup biten onca şeyi? Sultan’ın eşi Çerkes olduğu için çevresindeki kişilerin çoğu da Çerkes. Türkiye bir Çerkes ülkesi değil, peki bu kişiler böyle nereden çıkıp gelmiş olabilirler?.. ”

Ortalık duruluyor gibi oldu, Charles de Ferriole pencereye gitti, yanılmamıştı: Her türlü deniz dalgasına yol açacak şiddetteki fırtına, yarım saat gibi kısa bir süre içinde yapacağını yapıp gitmişti. Öteye beriye kaçışmış olan insanlar yeniden bir araya gelmeye, dükkanlar ve çay evleri açılmaya başlandı. Seyyar su, çay ve börek satanlar da yeniden ortaya çıkıp işlerinin peşine düştüler. Yağmur suyu taşan faytonlar, yük taşıyan merkepler orada burada yeniden görünmeye başlamışlardı.

Saat on bire gelmek üzereydi. Fransa Büyükelçisinin daha üç saati vardı. Sofraya oturdu, soğumuş kahvesini tazeletti. Sabahleyin okuduğu kâğıt yaprağındaki nota yeniden bir göz attı, şaşırmıştı: “Bu kişilerin hepsi Çerkes. Çerkes Osman Paşa Deniz Kuvvetleri Komutanı, amiral. Çerkes Mehmed Paşa, Çerkes Ahmet Paşa, Çerkes Mahmud Paşa Osmanlı Ordusu üst düzey komutanları, generaller. Çerkes Mehmet Paşa Kudüs emini, yarı padişahı gibi biri. Sultan III. Ahmed’in Kafkasya’daki – Çerkes, Dağıstan ve Şirvan’daki – temsilcileri de Çerkes’ti. Sözün kısası Türkiye’deki üst düzey görevlilerin çoğu Çerkes’ti. Öyleyse bu kişiler ülkeyi ele geçirmiş olabilirler miydi?.. Peki, Kraliçe Sultan bir Çerkes kadını, önde gelen yöneticiler de Çerkes olduklarına göre, pazarlarda Çerkes kız çocuklarının satışına nasıl oluyor da izin verebiliyorlar, haremler neden Çerkes kızlarıyla dolup taşıyor… – Elini şarap şişesine uzattığında Ayşet’in geçen yıl “fazla içiyorsun” dediğini anımsadı ve elini geri çekti. – Biraz içsem bir sorun oluşturmaz, ama şarap kokarak randevuya gitmem de uygun olmaz. Biraz boy atmış haliyle Charlotte-Elizabéth Aissé burada yanımda olsaydı, çok iyi olurdu, bir Çerkes damadı olmam Çerkesleri şaşırtırdı, Fransız işlerini daha kısa yoldan çözmüş olurdum…”

Dışişleri protokolüne uygun olarak Charles de Ferriole’nin faytonu randevu saatinde Türk Sultanının sarayına vardı. Altın suyu ile sırmalanmış koca kapılar açıldı, yine duvar ve tavanları altın-gümüş suyu içirilmiş odalardan geçirilerek, III. Ahmed’in taht odasının kapısına götürüldü. Kapıda gelişini beklemekte olan bir vezir hoş geldiniz diyerek Fransız büyükelçisini karşıladı. Kapı kenarında nöbet tutan iki asker kımıldamadı, yere çakılmışlar gibi duruyorlardı.

Bakınmasına zaman bırakmadan Büyükelçi Charles de Ferriole gıcırtı çıkarmayan iki sessiz kapıdan geçirildi, sultanın her yanı ışıldayan büyük makam odasına alındı. Süslemelerle kaplı duvara gömülü taş fırının önünde duran uzun masanın iki yanında iki yumuşak koltuktan birinde sultan oturuyordu. Sultanın sol yanında, uzak olmayan ama pek de yakın olmayan bir yerde, rütbe ve mevkilerine göre sıralanmış yedi görevli dizilmişti. Dördü asker, üçü sivil giyimliydi. İçlerinden birini tanımıştı – Abdülhazret Paşa’yı, o paşa Türkiye’nin dışişlerini yürüten yetkili kişiydi. – 1699 – Karlofça Barış Antlaşması’nın hazırlanması sırasında tanışmışlardı.

Fransız büyükelçinin Sultan’ın yanına varmasına iki üç adım kalmışken Üçüncü Ahmet hiç acele etmeden ayağa kalktı ve öne doğru bir adım atarak elçiyi karşıladı. Charles de Ferriole de iki adım kala sultanın karşısında durdu, başı ile sultanı selamladı, ardından konuştu:

– Türkiye’nin Büyük Sultanı, Mısır, Suriye, Kudüs ve Balkanların egemeni, güneş aydınlığı Üçüncü Ahmed’i Fransa’nın güneş kralı XIV. Louis adına selamlarım, kralımız bütün iyi dileklerinizin gerçekleşmesini dileyen bu mektubu size sunmamı buyurdu, ömrünüzün uzun olması için Tanrıya yalvarıyor.

– Ben de kendi adıma, büyük ülkemiz adına ve Allahın lütfuna nail olan kişiler adına kralınıza selamlarımızı iletmenizi diliyor, hoş geldiniz diyorum, ülkemizin önde ve bilge kişileri ve diğer görevlileri ile sizi tanıştırmak isterim.

Adı söylenen her bir görevliyi Charles de Ferriole elini sıkmadan başıyla selamlıyordu, ardından Sultan yerine geçmeden önce büyükelçiye oturması için koltuğunu gösterdi ve sordu:

– Fransız ülkesi barış içinde mi, kralı da sağlık ve esenlik içinde midir?

– Türklerin ve bayrağınız altındaki diğer ulusların aydınlık sultanı, haşmetmeap XIV. Louis’nin ülkesi barış içinde, İngilizlerle bazen bazı sorunlarımız oluyor ama, kralımız sağlık ve esenlik içindedir.

– Büyükelçi, ülkenizin barış içinde olmasına sevindim. Allah kralınıza uzun bir ömür bağışlasın. O İngiltere denilen ülkenin niyetini biz de biliyoruz. Dünyayı ele geçirme tutkusu içinde, her yerde boy gösteriyor, her işe karışıyor, ama biz de bir dayanışma içinde olursak, hiçbir başarı elde edemez. İngilizler Cebelitarık Boğazı’nı geçip Akdeniz’e (Ч1ыгурыт хы) çıkmayı gece gündüz düşünüyorlar. Doğru değil mi, Kaptanıderya Çerkes Osman Paşa?

– Peki, Fransa’nın büyükelçisi, İspanyol, Alman, İtalyan ve Greklerle (Rumlar) ilişkileriniz nasıl?

– Tüm Türklerin aydınlık büyük sultanı, onlara da gereken karşılıkları veriyoruz.

– Birbirini anlayarak bir arada yaşamak, birbiriyle didişmekten daha iyi. Yunanlılar ve İtalyanlar, aradan iki yüz elli yıl geçmiş olmasına karşın, Bizans’ı, Konstantinopol’u almış olmamızı unutmuyor, bunu içlerine sindiremiyorlar, – Sultan büyükelçinin sözlerinden memnun kaldığını esmer yanaklarından belli eder biçimde gülümsedi.

– Rusya’da o söylediklerinizle birlikte, – içinde olup da Sultan’ın söylemediği şeyi Fransa büyükelçisi söyleyivermişti.

– Duydunuz mu, yiğit komutanlarım, Fransız Büyükelçisinin ne dediğini? – dedi Sultan amiral ve generallerine, hemen büyükelçiye döndü. – Fransa’nın bize gönderdiği büyükelçinin bizi böyle anlamış olmasına sevindim.

– O şeyden daha uzak ve daha yakın şeylere de değinebilirim, tüm Türklerin güneş misali sultanı, – Charles de Ferriole şimdi kendine güveni artmış olarak, Türk sorunlarının yabancısı olmadığını belli eder biçimde konuşmasını sürdürdü, – Balkanların Hıristiyan dini toplulukları da sizi affetmiyorlar. – Böyle bir sorumluluğu yoktu, ama bunu da bilmelerini istemişti. – Bu konuda bize güvenin, Fransa sizi destekleyecek.

– Sevindim, – Sultan’ın sesi şimdi daha gür çıkmıştı, – Fransa temsilcisinin bizi böyle anlamış olmasına sevindim. Biz de dış ilişkilerinde, Fransa bir güçlükle karşılaşacak olursa elimizden gelen desteği sunmaktan çekinmeyeceğiz. Dayanışma gerektiren zorlu bir dönemdeyiz.

Charles de Ferriole minarelerden yükselen ikindi ezanı sesleri İstanbul’u çınlatırken, sultanı ve kendini memnun etmiş biçimde rezidansına geri dönüyordu. Sokaklarda insan kalmamış gibiydi: Herkes abdest alma, Allahın huzuruna çıkma ve bu emanet dünyadaki görevini yerine getirme telaşı içindeydi. “Saat onyediye yaklaştı, – dedi Charles de Ferriole kendi kendine. – Bana tanınan süreyi aşıp sultanın yanında iki saat mi kalmışım? Bu kadar süre içinde onlara ne anlattım, onlar da bana ne dediler… Hayır, hayır, olmayacak bir şey söylediğimi sanmıyorum. Beni dinlediler, ben de onları dinledim. Beni karşılamalarına göre uğurlamaları çok daha sıcak geçti. Ruslar ve Balkan Hıristiyanlarına ilişkin biraz aşırıya kaçmış olabilirim. Ama biz bizeydik, dışarıdan bizi dinleyen oldu mu ki? Doğru ve yalan sözlerin bir arada yürümediği bir devlet işi olmaz. Yalanla başlandığında iş yalanla bitirilir, işin gerçeği ne ise sonunda ona dönülür, bir elçi için en doğru tutum doğru olanı söylemektir. Ama sana istediğini söyletirler mi… Bak bakalım, sabahki duruma, şimdiki güzelim duruma. Denizde ve İstanbul’da hiçbir şey olmamış gibi güneş de batmak üzere…”

Sabah kahvaltısı sırasında masasında kalmış olan şarap şişesi Charles de Ferriole’nin gözünde canlandı, aynı anda Ayşet’in içme diyen sözünü anımsadı, gülümsedi ve içinden sordu: “Nasılsın Charlotte-Elizabéth Aissé? Sormamışım diye seni unuttuğumu sanma, seni anımsamadığım tek bir saatim ve tek bir günüm yok. İşte bugün Türk sultanının yanında senin ulusundan üst düzey kişilerle karşılaştım. Senden söz etmedim ama senin hatırın için onlarla daha fazla yakın olmak istiyorum. Fidan boylular, yakışıklı ve güzel yüzlüler, zeki bakışları var, erdemli ve sabırlı kişiler oldukları, sadece gözlerinden değil, dış görünüş ve davranışlarından da anlaşılıyor. Şimdi ulusunu, Çerkesleri niçin unutmamış olduğunu daha iyi anlıyorum. Bana gücenme, başına gelen bu felaketin sorumlusu ben değilim. Bugün tanıştırıldığım Kaptanıderya Amiral Çerkes Osman Paşa için de, çocukken Çerkesiye’den çalınıp esir pazarından satın alınmış diyorlar. Şimdi o Türkiye ordularının hepsinin komutanı. Senin de on yıl sonra Fransa’da ne olacağını kimse bilemez. Senin için yaptığımı unutma, beni bekle, seni seviyorum, beni anla. Rica ettiğin şeyi Fahri’ye söyledim, artık sana gücenik değil. İstanbul’daki işlerimi yoluna koyduktan sonra, yaza doğru senin için Paris’e gelmeyi düşünüyorum. Narin yapılı ve güzel yüzlü Jeanette-Nicole ne yapıyor?..”

– Rezidansa dönmeden önce bir Boğaz’a uzanalım, – dedi Charles de Ferriole Türk kırbaççısına, biraz düşündükten sonra ekledi: – Boğaz’ın en yüksekte olan kıyısı neresi?

– O yer, Anadolu Kavağı köyü.

– Uzakta mı, uzaksa daha yakın bir yere git. – En yüksekte dedikleri bir yerde fayton durdu. – Çerkes Ülkesi hangi yönde?

– Kim bilir onu, – ne diyor bu kişi diyerek, dikkatli bir dil kullanarak, sürücü yanıt verdi, – Güneşin doğduğu tarafta değilse bilmiyorum.

– Güneş arkamızdan batıyor, o halde doğu şu yönde, Çerkesler de o tarafta yaşıyor olmalılar. – Charles de Ferriole yüzünü doğuya dönüp Ayşet’in istediği gibi bağırdı: – “Çerkesler, beni duyuyor musunuz?! Sizin ulusunuzdan Aissé benden ricada bulundu, ben de ricasını yerine getiriyorum: Bolet ile Cenet’in kızı hayatta, Fransa’da! – “Çerkesler seni duyuncaya değin yerinde kal, bekle” dedi Charles de Ferriole kendi kendine, ardından arabasına binip kendi kendine yüksek sesle dua etti: Sen Bakire Meryem (Марие шыихъ), duydun beni, Charlotte-Elizabéth Aissé’ye verdiğim sözü yerine getirdim. – Bir süre yol aldıktan sonra kont bir karar daha aldı: “Charlotte-Elizabéth Aissé’nin Çerkeslik yanını burada bitirmek gerekiyor! Çerkesleri unutturmadan, kızın Çerkes tarafını yok etmeden, onu bir Fransız kadını yapmak olanaksız!”.

Ayşet – 15

HAPİ CEVDET YILDIZ·3 ŞUBAT 2019 PAZAR

İshak Maşbaş (Tarihi roman; s.105-111)

III

Kış boyunca üç ay, Jeanette-Nicole, dur durak bilmeden manastırın bahar şenliği için hazırlandı. Ayşet için diktirdiği Adıge elbisesini, Ayşet ve terzisi dışında kimseye göstermeden, kimseye de sözünü etmeden evinde sakladı. Alışması için arada bir Ayşet’e elbisesini giydiriyor, güzelliğine şaşıyor, bıkmadan usanmadan bakıp duruyordu. Bununla da yetinmiyordu: Jeanette-Nicole’nin kraliçe için yazdığı küçük bir şiiri kıza okutuyor, şarkı da söyletiyordu. Zaten güzel olan Ayşet’in, Adıge giysileri içinde daha da güzel göründüğünü görüyor, “bravo” diyerek kızı alkışlıyordu. “Her bir ulusa kendi seçtiği giysisi yakışır, onu güzel gösterir” diyor, bu anasız babasız kıza acıyor ve farkına vardırmadan konuşuyordu Jeanette-Nicole:

– Aissé, terzinin elbiseni bu denli güzel dikebileceğini ummamıştım. – Ardından kurnazca bir eklemede bulundu: – Güzel dikme nedenini istersen sana söyleyeyim: Güzeller içinde sen hepsinden daha güzelsin de ondan.

– Jeanette-Nicole, bana öyle şeyler söyleme demiştim sana…- dedi Ayşet biraz gücenmiş halde, ardından sözünü düzeltti, – bu okulda benden de daha güzel küçük kızlar var.

– Okulda güzel Fransız kız çocukları da var, ama sen onlardan da daha güzelsin.

– Jeanette-Nicole, bir Çerkes kız çocuğu olduğum için bunu söylüyorsan önemli değil, – Ayşet söylediğinden geri adım atmadı, bir ah çekti, hızla dediklerini yeniden düşündü ve konuşmasını sürdürdü: – Güzel dikiş dikiyor, nakış yapıyorsun dediklerinde annem, “herkes benimseyerek seçtiği mesleği sevmeli ve beceri sahibi olmalı” derdi. O Fransız kadın terzisi de güzel olduğum için değil, işini sevdiği ve beceri sahibi, usta biri olduğu için bana bu güzel elbiseyi dikti.

Jeanette-Nicole bu dediğim dedik Adıge kızına yine sevecen bir bakışla gülümsedi:

– Evet, Aissé, evet, işini sevmen gerekir. İşini tam kavrayamaz, öğrenemezsen, zor gelir ve seni yorar. Sadece bir işte değil, hangi işte olursa olsun başarılı olursan, mutlu olursun, dedi.

– Jeanette-Nicole, okul eğitimi yanında şiir okuma, resim, nakış, şarkı söyleme ve dansetme alanında da bizi yetiştiyor olmanız o nedenle mi?

– Evet, çok iyi kavramışsın, Aissé, onları da eğitim ve öğretiminiz kapsamında ele alıyoruz. Yaz dinlencesinden sonra, gelecek yıl boyunca sizi kral tiyatrosuna da ayda bir iki kez götürmeyi düşünüyoruz.

– Nedir o dediğin şey? – Ayşet hiç duymadığı “tiyatro” sözcüğünün ne olduğunu sordu.

– Orada, Aissé, okulda küçük piyesleri oynadığımız gibi, yaşamdan alınan olayları anlatan büyük piyesler oynanıyor, sahneleniyor. Kadın, erkek usta sanatçılar piyeslerde oynuyorlar. Oyuncular değişik sahnelerde boy gösteriyor, rollerini oynuyor, şarkı söylüyor, şiirler okuyorlar.

– Çok ilginç bir şey olmalı bu tiyatro!.. – Ayşet’in küçük yanakları oynaştı.

– Sadece ilginç değil, insanlar orada tanışıp dost oluyorlar. Nasıl giyindiklerini, saç tuvaletlerini, yüz makyajlarını, altın-gümüş takılarını, ziynet eşyaların, bunların nasıl yapıldıklarını ve yakışıp yakışmadığını orada görebiliyorsun.

– Demek ki, Jeanette-Nicole, örnek alınacak ve alınmayacak çok kişi var aralarında.

– Bunu anlamış olmana sevindim, – küçük kızın kavrama yeteneğine şaşırmıştı Jeanette-Nicole, – bu piyeslerin ele aldığı konular içinde kuşku duyacağın olaylar, tanıyabileceğin kişiler de yer alıyor.

– Öyleyse, – Ayşet yine kendini tutamadı ve haykırdı, – Claudine-Alexandine’nin okuduğu kitaplar gibi olmalı onlar da!

– Onlar gibi de olabilir, – Jeanette-Nicole küçük kızın görüşüne katıldı, – Piyeslerin o gibi kitaplardan da alındıkları, tiyatrolarda sahnelendikleri görülebiliyor.

– Kitaplarda bulunan çıplak erkek ve kadın resimleri gibi şeyler de tiyatrolarda sahneleniyor mu? – Claudine-Alexandine fırlattığı kitabı anımsamıştı Ayşet.

– Hayır, orada çıplak kişiler gösterilmez, ama ölçü dışı, serbest aşk sahnelerine de yer verilebiliyor, öpüşmeler de görülebiliyor.

– Çıplak olmasınlar tek, birbirlerini sevmiş olmaları sorun değil, – yaşlı bir nine gibi Ayşet duyduğu şey üzerine görüşünü söyledi, – ama insanların karşısında öpüşmeseler daha iyi olurdu. Bizi kral tiyatrosuna götürdüğünüzde, Jeanette-Nicole, öpüşme sahneleri ile karşılaştığımda ne yapacağımı söyleyeyim mi? Gözlerimi yumacağım.

– Seni utandıran bir şey görürsen öyle de yapabilirsin.

– Öyle tabii. Erkek ve kadının elbise giymesi, insanın görülmemesi gereken (mahrem) yerlerini örtmek için. Bizim taraflarda, Çerkesiye’de soyunmaya izin vermezler.

– Sizin taraflarda kadınların yüzlerini peçeyle kapatmaları o nedenle olmalı.

– Çerkesiye’de Jeanette-Nicole, kadınlar peçe takmazlar, – Ayşet kararlı ve kesin olarak bildiği şeyi güçlü bir biçimde vurguladı, – Örtünenler Türk kadınlarıdır. Mısır taraflarında da örtünme olduğunu söylüyorlar. Kadının yüz ve vücut güzelliğinin gizlenmek istenmesini savunuyor değilim, ama seni utandıracak, mahcup edecek şeyleri gizlemek gerektiğini zavallı annem de, ninem de hep söylerdi.

– Yerinde sözler, o konuda sana katılıyorum, ama şimdi bulunduğun ülkenin Fransa olduğunu da unutma.

– Niye? – Ayşet bu duyduğu şeye kulak kabarttı, – Fransa’da yaşayanlar insan değiller mi? Onlar gibi biz de yemek yiyoruz, gülerlerse biz de gülüyoruz, ağlarlarsa biz de ağlıyoruz, evlenirlerse, bizimkiler de evleniyorlar, kocaya varırlarsa bizim kadınlarımız da kocaya varıyorlar. Fransızlarla Çerkeslerin farkı nedir ki? Bizimkiler gibi Fransızlar da beyaz, esmer ve sarışın kişiler. Fark, dillerimizin ayrı olması.

– Evet, öyle, – Jeanette-Nicole duyduğu şeylere şaşırdığını unutmuş halde Ayşet’in dediğine katıldı, – görünüşümüz, üzülme ve ağlama durumlarımız, espri ve davranışlarımız yönünden, dil dediğin şey olmasa, fazla bir farklılığımız yok, ama içine düştüğün ve katıldığın yer başka bir ülke, insanları da farklı bir ulustan. Bunu, Aissé, şimdi değil, büyüdüğünde anlayacaksın.

Ayşet gerisine bir bakıp odadan ayrıldığında, Jeanette-Nicole’ün içi burkuldu, ağladı. Ama ağladığını birileri görürse diyerek gözyaşlarını sildi, kızdı: “Yaşından umulmayacak denli zeki olan bu kızı ana babasından çalıp pazarda satmak günahtır! Ayrıca insanı kendi toplumundan kopartıp yabancı birine satmak da günah. Bunu satın alan da onlardan iyi biri olamaz. Kont Charles de Ferriole iyi bir şey yapmadı. İyi bir şey yapmak isteseydi, kızı buraya değil, mensubu olduğu Çerkes ülkesine göndermeliydi, o yolla sevap kazanırdı. Öyle yapacak yerde Çerkes kanı ve Çerkes yüreği taşıyan bu küçük kızı okutup Fransız kızı yapmamız için kral buyruğuyla bize bıraktı… Hayır, hayır, bu küçük masumun ruhunu yok edip ona başka bir ruh aşılama işini kabul edemem. O konuda kimse bana gücenmesin, Aissé’ye Çerkes elbisesi diktirmiş olmamdan Kontes Marie-Angélique Ferriole’nin memnun kalmadığını öğrenmiş bulunuyorum, pek de umurumda değil, sorun kraliçemizin bunu beğenip beğenmeyeceği. Kraliçe ulus ayırımı yapmıyor, ama bu yaptığımı kabul etmeyecek olurlarsa, hiç bakmam, her türlü zorluğu göze alır, Aissé’yi geldiği Çerkesiye’ye geri götürürüm…

Çalıntıyı çalıp sahiplerine geri vermem durumunda hırsız olmuş olur muyum?!”- Jeanette-Nicole kendi kendisine değerlendirmeler yaptı ve kendi kendisiyle dalga geçti.

Saint-Cloud Manastırı öğretmen ve öğrencilerinin beklediği 30 mayıs 1704 kutlama günü gelip çatmıştı.

Paris ilkbaharı her zaman güzel ve sıcak olur. Bugün ilkbaharın son günü, yarın da ilk yaz günü olacak, ortalık her zamankinden daha da güzel. Ağaçlar tomurcuklanmıştı, yeşil yeşil süren yapraklardan yayılan hoş kokular hafif rüzgarla birlikte ortalığa yayılıyordu. Gök yüzü temiz, berrak ve yumuşak bir gündü. Öğrencilerin giydikleri döpiyes elbiseler birbirinin benzeriydi ve yepyeniydiler. Öğretmenlerin giysileri farklıydı ama en güzel entarilerini giymişlerdi. Güne davet edilen ana baba ve akrabalar da en yeni ve en güzel elbiselerini giymişlerdi. Jeanette-Nicole de yılda bir ikiz giydiği kahverengi entarisini giymişti, boynunda ince ipek eşarpı bulunuyordu, başında rüzgarda uçuşmak ister gibi sallanan ve yakışan kahverengi-beyaz karışık renkli şapkası vardı.

Peki, Charlotte-Elizabéth Aissé için diktirilen Çerkes elbisesi? Ayşet henüz onu giymemişti, o da diğer kız öğrenciler gibi giyinmişti. Şiir okuma ve şarkı söyleme sırası geldiğinde güzel Çerkes elbisesi ile altın ve gümüş ipliklerle işlenmiş uzun başlığını giyecek, takacaktı. Şu sıralar kraliçeyi beklemekte olan Jeanette-Nicole o nedenle Ayşet’le ilgilenmiyordu.

Kraliçe geliyor dendiğinde, bahçedekilerin koşuşmalarına sıra kalmadan, dönemeçte art arda gelen iki fayton (кухъэрен) göründü. Öndeki arabadan kraliçe indirilmeden önce, ikincisinden altından bir sandalye çıkarıldı ve gölgelik olarak kraliçe için dikilen büyük şemsiyenin altına götürüldü.

Altın-gümüş süslemelerle parıldamakta olan faytonun kapısı açıldı, Kraliçe Maria Theresa araban alınıp altın sandalyesine oturuncaya değin herkes başını eğip ona saygı gösterdi. Sandalyesinin sağında, solunda ve gerisinde birer nedime duruyordu. Ayşet’e şaşırtıcı gelen şey kraliçenin oturduğu altın sandalye, altın ve gümüş suyuna batırılarak güzelleştirilmiş olan entarisi, başında bekleyen genç kadınlar değildi. Ayşet’e şaşırtıcı gelen şey kraliçenin ayakları altına konan küçük altın tabureydi : “Benim babaannem de bir yere konuk gittiğinde, yumuşak bir yatağa oturtulur, etrafı yastıklarla desteklenir, altın olmasa bile böyle bir küçük tabure ayaklarının altına konarak ağırlanırdı…” – Ayşet’in içi depreşti ama belli etmedi.

– Fransa’nın güzel ve seçkin kız çocukları, – diye Kraliçe Maria Theresa toplanan öğrencilere seslendi, – bu kutlama gününüzde sevincinizi sizinle paylaşıyorum, mutlu olmanız ve ülkenizi güzelleştirmeniz dileğiyle Tanrıya dua ediyorum.

Fransa kralı ve kraliçesi için bir kız çocuğu grubunca söylenen bir şarkıyla kutlama programı başlatılmış oldu. Ardından birkaç resim yapmış öğrenci, başlarını eğerek kraliçeyi selamladılar, sırasıyla yaptıkları resimleri göstererek kraliçenin önünden geçtiler. Kız çocukları hayvanları da içine alan küçük bir piyes de oynadılar. Kraliçe bu şeyleri alkışladı, çocuklara kâğıtlara sarılı tatlılar dağıttırdı. Değişik alacalı giysiler giymiş dansçılar ciddi, saygılı ve disiplinli bir biçimde dansedip dik ve ince vücutları belli olur biçimde yerlerine oturdular. Onlara da tatlılar dağıtıldı.

Charlotte-Elizabéth Aissé, Adıge giysileri içinde kraliçenin karşısına geldiğinde, Kontes Marie-Angélique Ferriole bir yana, Sophie de onu tanıyamamıştı. Claudine-Alexandrine ise ağzı açık kalmıştı. Piskopos Pierre ile Doktor Laroche aralarında fısıldaştılar. Jeanette-Nicole ise kalbi çarpıntı içinde kraliçeye baktı, Pierre de durumu süzdü ve aynı anda Kont Charles de Ferriole’yi niçin anımsamış olduğunu anlayamadı.

“Dünya güzel, kraliçemiz ondan çok daha güzel, – Jeanette-Nicole’nin yazdığı bu şiiri Ayşet okuyor, herkes nefes almadan dinliyordu. – Gökyüzü yüksek, güneş bizi ısıtıyor, güneş kraliçemiz bizi daha fazla ısıtıyor. Fransa’nın her bir yanı esenlik, barış, tatlı bir hava ve mutluluk içinde. Bunu bize armağan eden güneş kralımızdır, hep başımızda olsun!”

Ayşet şiiri güzel ve akıcı bir dille bitirince bir alkış tufanı koptu, alkışlama biçimiyle Kontes Marie-Angélique, kraliçenin orada oturmakta olduğunu unutmuş gibi olmuştu. Kraliçe alkışlamasını bitirdiğinde Jeanette-Nicole’yi yanına getirtti:

– Kim bu küçük kız çocuğu? Elbisesi güzel, kendi daha da güzel.

– Kont Charles de Ferriole’nin Türkiye’den getirdiği küçük Çerkes kızı, aydınlık kraliçemiz.

– Bu mu o Çerkes kız çocuğu? – Kraliçe Maria Theresa yanına gelmesi için Ayşet’e el etti. Jeanette-Nicole’nin öğrettiği gibi Ayşet, sol dizini yere değdirmeden başıyla kraliçeyi selamlayıp uzatılan eli öpüp ayağa kalktı. – Adın ne, güzel kızım?

– Charlotte-Elizabéth Aissé Ferriole aydınlık kraliçemiz, – artık dizini eğmeden başını eğerek kraliçeyi saygılı bir biçimde selamladı.

– Evet, evet, Türkiye’ye gönderdiğimiz Büyükelçi Kont Charles de Ferriole’nin kızısın. Güzel bir elbisen var, güzel bir şiir de okudun. Git, arkadaşlarının içinde otur, sana izin veriyorum.

– Yine şarkı söyleyeceğim, nakışlarımı göstereceğim aydınlık kraliçem, – Charlotte-Elizabéth Aissé başı ile selamlayıp kraliçenin yanından ayrıldı.

– Zeki ve güzel bir kız çocuğu, büyüdüğünde, kralımızın gece balolarını güzelleştirecektir, – dedi Fransa Kraliçesi Maria Theresa küçük Adıge kızının ardından.

Ayşet – 16

HAPİ CEVDET YILDIZ·17 ŞUBAT 2019 PAZAR3 Okuma

İshak Maşbaş (Tarihi roman; s. 111-120)

Bir ara gemiden atılmasına ramak kalmış olan Orhan, artık boy atmış, gösterişli ve saygılı bir delikanlı olmuştu. Bakışları ve yerinde konuşmaları ile, daha on yedi yaşında olmasına karşın, yaşıtları içinde fark yaratıyor, daha yaşlıları ile de uyum sağlıyordu. Gösterilen yerde duruyor, görevini gereğince yerine getiriyor, var gücüyle de işinin peşine düşüyordu. Başarılı olursa seviniyor, olmazsa yeriniyordu. Niçin başarılı olamadığını düşünüyor, başarılı olmanın yollarını arıyordu.

İnatçı biri miydi ya da başladığı işe ciddi biçimde eğilen biri miydi? Bunlar ve daha başkaları, çocukluğundan beri, Orhan’ı, kısa yaşam süresi içinde, deneyimli birine dönüştürmüştü. Sıkıntı insanı yer bitirir, zor şeylerse kişiyi bilinçlendirir, güçlü kılar dedikleri şeyde bir gerçeklik payı olmalı. Bu özlü, bilgece söz, Orhan için söylenmişti sanki, dert insanı bitirir sözünden çok, zor şeyler insanı biler, güçlü kılar sözü daha yerinde olmalıydı. Daha yedi yaşındayken başına gelen onca zorluğun nedenini anlayamadan Orhan, beş yıllık tutsaklık/ kölelik döneminde bilinçlenmiş, dayanıklılığı artmış, özgür olmanın ne demek olduğunu kavramıştı. Korsika Adası’ndan kurtulmak üzere Süleyman’ın gemisine gizlice binmesi de o nedenleydi. Yakalandığında da, kendisine sert davrananlara “Türküm, Türkiye’ye dönüyorum” demesi de o yüzdendi.

“Gündüz ötmeyle göz çıkarması aynıdır” (Nefe onre ne yćınre zefede) sözünün ne anlama geldiğini Orhan gibi bir oğlan çocuğu bilebilir miydi? Orhan öyle bir deyim bulunduğundan bile habersizdi, ama gemi sahibi Süleyman’a söylediği safça ifadenin temeli de öyle bir düşünceye dayanıyor olabilirdi. Orhan, Fahri’ye çocukluk günlerini yeniden yaşatmış olmalı ki, o gün Orhan’a sahip çıkmış, kendi geçmişini, yaptığı kötü işleri bir yana atarak, çocuğu Kıbrıs Adası’na götürüp ana babasına teslim etmişti.

Aradan dört yıl geçtikten sonra Orhan bugün geri gelerek Fahri’yi sevindirmişti.

– Orhan, kardeşim, sen misin?! – Diye sevinç içinde bahçe kapısında bekleyen uzun boylu delikanlıyı karşıladı. – Günün birinde dönmeni bekliyordum. Ama şimdi değil, daha ileride, olgun biri olduğunda diyordum.

– Daha fazla kendimi engelleyemedim, – söylediğinden ve yaptığından emin olarak konuştu Orhan. – Beni babamlara götürdüğünde söylemiştin, bana söylediğin o iş için, ciddiysen yanındayım. Bana güvenirsen, senin sözün benim sözüm, yaptığın iş benim işim.

– Sözümden caymış değilim. Beni dinleyecek olursan, o işi sana da yaptırmam. Haydi eve gidelim, annen ve baban sağ ve iyi midirler?

– Sağ ve iyidirler, sana selam yolladılar.

– Ve Aleyküm selam, sağolsunlar.

– Gece gündüz senin için Tanrı’ya dua ediyor, bana yaptığın iyiliği unutmuyorlar. Ben de unutmuyorum, yanına geleceğimi bilmeselerdi beni bırakmazlardı.

– Söylediğine göre bana güveniyor olmalılar, – Fahri sevindi ve gülümsedi. – O halde iki yanlı bir güven var: Orhan ben de sana güveniyorum.

– Senin bana karşı hiçbir borcun olamayacağını sana söylemiştim, nahıj (ağabey).

Orhan birkaç gün ve gece kalmış olduğu Fahri’nin evinde bir değişiklik olmadığını gördü. Pencere perdeleri dışında her şey, eskiden görmüş olduğu gibi, yerli yerindeydi. Fahri çalışkan, düzenli ve temiz biriydi, evi de tertemizdi. Orhan evde başka biri var mı diye kulak kabarttı, ama hiçbir ses kulağına çarpmadı: “Anlaşıldığı kadarıyla Fahri yalnız yaşıyordu”.

– Bana katılmak istersen Orhan, bu akşam için yapmamız gereken bir iş var. Buna akşam yemeği diyelim. Komşu çay evine gidelim, gelişini kutlayalım, birileri bir şey yapmışsa yeriz ya da kolları sıvar kendi yemeğimizi kendimiz pişiririz.

– İki kişi için değil, bir kişilik yemek diyelim, diğeri ben olayım. Biraz önce, bir saat bile olmadı, limanda yemek yediğim.

– Nereye gittiğini bilerek, kardeşim, yemek yemişsin, doğru yapmamışsın. – Fahri sitem etti, gence ne yapacağını söyledi: – Öyleyse sen ocağı yak, ben de komşu dükkana gideyim.

– Yemeklik alacak param var, babam vermişti.

– Paran varsa, sende kalsın, gerektiğinde kullanırsın. Paranın fazlası olmaz. Akşam yemeğimiz için biraz para harcadım diye yoksul düşecek biri değilim. – Fahri kapıdan tam çıkacakken bir şey unutmuş gibi durakladı ve sordu: – Orhan limanda Süleyman’ın gemisi gözüne çarptı mı?

– Görmedim ama sordum. Kefe’den (Kırım) gelip İskenderiye’ye (Mısır’a) gittiğini, henüz dönmediğini söylediler.

– Öyleyse beni atlatmadılar, duyduğum şey doğruymuş. Odun ve çıra ocağın yanında, ben hemen döneceğim.

Odun ateşi kora dönüştüğünde bekletmeden hemen koyun etini kızarttılar. Sofraya oturup birkaç lokma aldıktan sonra Fahri merak ettiği bir şeyi sormadan edemedi:

– Orhan, sakıncası yoksa Süleyman’ın gemisini niçin sorduğunu söyler misin?

– Senden saklayacak şeyim yok, söyleyeyim. Sen olmasaydın beni gemiden attıracaktı!.. En üzüldüğüm şey Türk olduğum halde bir Türk’ün beni anlayamamış olması.

– Orhan, kardeşim, – Fahri’nin içi sızlamıştı ama çocuğa sevecen bir gözle bakıp gülümsedi, – Parmak ucuna basıp uzanmakla ağacın tepesindeki elmaya erişemezsin. Seni çalan kişi kim?

– Türk.

– Seni Korsika’ya götüren, haçlılara satan kim?

– Onlar da Türk. Beni götüren de Türk gemisi, satan da bir Türk.

– O gibi işleri yapanların seni anlamalarını nasıl bekleyebilirsin? – Genç çocuğun soru soruş biçimine şaşırmış halde Fahri, vereceği yanıtı beklerken çocuk yine bir soru yöneltti.

– Türklerin hepsi aynı olsaydı, Fahri, – Orhan’ın yanakları anlaşılır biçimde sarardı, – sen beni o Türk’ten satın almazdın! – Üzüntüsü depreşmiş ya da unutmak istermiş gibi elindeki ince bıçağı bir iki kez büktü, doğrulttu.

Orhan’ı içine düştüğü sıkıntıdan çekip çıkarmak amacıyla Fahri rastgele konuştu:

– Ama senin için ödediğim para, Türk parası değil, Fransız parasıydı…

Orhan Fahri’nin dediğine karşı söyleyecek söz bulmakta gecikmedi:

– Babam, para için, insanoğlu ondan daha kirli ve daha acımasız bir şey icat etmemiştir, parayla insan satılıyor, alınıyor, demişti. Şaşırdığım şey paranın zengin ya da fakir ayırımı yapmadığı.

– Babanda insanlık ve acıma duygusu var da öyle demiş olmalı. – Fahri çocukluk günlerini, tutsaklığını, korsanların acımasızlığını anımsayarak bir iç çekti ve konuşmasını sürdürdü: – Çok toy olsan bile doğru düşünüyorsun. Yaşamım boyunca yaptığım ve yapmamam gereken şeyleri şimdi anladım, sana da söyleyeyim: Kötülük yapmadan Allah’ın bize indirdiği kutsal Kur’an’da söylendiği gibi yaşamak en doğrusu. Evet, Orhan, evet, kötülük yapmamış ve baskı görmemiş biri değilim. Çerkesçeyi de o yolda öğrendim.

– Ben de Türkçe dışında Fransızca biliyorum!.. Orhan, duyduğu bu söze karşılık verdi.

– Fransızca bilmiş olman güzel bir şey, ama onu kötü işler için kullanma. Ben Memlûk tutsağı iken küçük oğlan çocuklarının Mısır’da bana öğrettikleri Çerkesçeyi Türk köle avcıları yararına kullandım, bana birçok kötü işler yaptırdılar, bana sürekli suç işlettiler… Neyse, bu şeyler şimdi senin için gerekmez, sonra, daha sonra…

– Fahri ile Orhan, anımsadıkları şeyleri birbirlerine anlatıp dururlarken önlerindeki yemekler soğumuştu. Vakit ilerlemiş, yatsı namazı vakti de yaklaşmıştı, abdest almaya başlarken Orhan sordu:

– Öyle diyorsun Fahri, ama o küçük kız çocuğuna Çerkesçen ile yardımcı olmadın mı?

– Oldum, ama yararı olmuş mu bilmiyorum. O iş için aldığım parayla da seni satın aldım. Şimdi o sorduğun soruya nasıl yanıt verebilirim?

– Nasıl açıklamak gerektiğini bilemiyorum… Satıldı-satın alındı demeyeceksen?..

– Söylemesi kolay. Ama dibini eşelersen ne çıkar?.. Süleyman’nın gemisini sormuş olmanda bu eşeleme de olmalı. Onu da sonra konuşuruz Orhan. Şimdi abdest alalım da, üst başımız ve kalbimiz temiz olarak, insanların yalvardığı ama onun kimseye yalvarmadığı Allah’ın huzuruna çıkalım. Günahlarımızı bağışlaması ve bizi kötülüklerden uzak tutması için ona yalvaralım.

Namaz sonrası Fahri ile Orhan kalben de rahatlamış halde iki ayrı odada uykuya çekildiler. Biri ömrünün baharında zulmün pençesine düşmüştü, yaşam yolculuğunun henüz başlarındaydı, diğeri ömrünün yarısını yaşamış, kalan yarısını da bir başına tamamlamak zorunda olduğunu bilerek gününü gün ediyordu. Her ikisi de öç alma duygularıyla yanıp tutuşuyorlardı, ama bunu nasıl ve nerede yapacaklarını henüz konuşmamışlardı.

Orhan Korsika’da çekmiş olduğu sıkıntılardan çok, Süleyman ve tayfası tarafından kendisine yapılan davranışa kafayı takmıştı, Fahri olmasaydı çoktan deniz canlılarına yem olup gitmişti. İnsanın niye bu denli acımasız olabildiğini kendine soruyordu, ama buna nasıl bir yanıt bulabilirdi ki? İnsan acımasız olabiliyordu, ama insanın acıma, iyilik ve sevgi dolu yanları da vardı. Orhan kısacık yaşamı içinde birkaç kez o gibi şeylere tanık olmuştu. “İnsanın iyilik ve yardımseverlik yanları baskın olmasaydı, insanlık acımasız kişilerin elinde yok olup giderdi” diye babasının söylediği sözleri her anımsadığında, Fahri gibi kendisine iyilik yapan kişiler de aklına geliyordu. Peki, iyilik ve kötülük, niçin yaşamın iki ayrı yanını oluşturuyor?..” Orhan bir iki kez Fahri’nin anlattığı küçük kız çocuğu Ayşet konusunda düşünmüştü: “Kızın başına gelen gerçekten ilginç, enteresan: İyilik olsun diye onu satın aldılar, bana yapıldığı gibi onu başka bir ülkeye götürdüler. Ne denli sıkıntı içine düşmüş olsam da, sonunda Fahri gibi iyi bir insanın yardımı sayesinde kurtulup evime döndüm. Ya o küçücük Çerkes kızı?.. Benim gibi dönüş olanağını bulabilecek mi? Hey gidi Allah’ım, o küçük kıza güç ver, özgür olması için onu iyi bir insanla karşılaştır. Bu kişi Fahri de olabilir, sık sık ondan söz etmesi o nedenle de olabilir. Yoksa küçük kızın başına bu gelen şeyde, kendi dediği gibi, Fahri’nin de bir sorumluluğu, bir payı olabilir mi?..”

Fahri’nin bitmez tükenmez düşünceleri de Orhan’ınkilerden farklı sayılmazlardı, ancak yol ayrımlarında birbirlerinden ayrılıyorlar, ama bir yerde kesişip birleşiyorlardı: Eski işbirlikçisi hırsız İsam’ın kendisine – Fahriye yaptığı şey, küçük Adıge kızının başına gelen yıkım, Fransa Büyükelçisi Kont Charles de Ferriole, adaleti arayan Türk genci Orhan, kısaca söylemek gerekirse, daha yaşlı, daha genç demeden her ikisinin de öç alma duyguları, aynı noktada birleşiyordu. Fahri Türkiye’de olsa da, düşünceleri Çerkesya, Mısır ve Fransa’da geziniyor, sonunda, farkına varmadan her şey, dönüp dolaşıp Orhan’ın üzerinde toplanıyordu. Orhan kendisini iyi olmayan geçmişine yöneltiyor, doğru mu diyerek kendi kendine soruyordu: “Ben birini arıyorsam, Orhan da Süleyman ile elleri kıllı kişiyi arıyor. “Dediğin – dediğim, bildiğin – bildiğim” diyerek bana gelen bu çocuğa aynı sözlerle karşılık verirsem, sırrımı olduğu gibi ona açmam gerekmez mi?.. O konuda her ikimiz de sırdaş olacak bir noktaya henüz gelmedik.

Sırası gelmemiş bir iş için acele etmek olmaz. Bu çocuk ileride acıma ve akıl sahibi biri olarak karşımda belirirse, belki yaşlılığımda başımı dayayacağım biri olabilir. Sağlıklı, eli ayağı düzgün olarak yaşamını sürdürecekse, ona kin tohumları aşılamaya kalkışmam, onu o gibi konulara yönlendirmem doğru olur mu? Daha doğumunda insanın karşısına iyi ve kötü nitelikte çok şey çıkar. Bilinç ve acıma duygusu olan Ayşa’nın başına gelen yıkımın acısını, kendi sırrımı katmadan, benimle paylaşması benim için yeter. Süleyman’la işbirlikçisi el kıllı adamın kirli yüzünü, pisliklerini parayla kendilerine yedirdiğimizi bildiği halde, Orhan ne diye o kişilerin peşine düşüyor ki? Süleyman’la o eli kıllı adamın İsam’la işbirliği içinde olduklarından kuşkulanmış olmam başka şey. Birbirimize destekçi olacaksak, benim işimle Ayşa’nın işini, ikisini birlikte götürmemiz gerekir.

– Konuk, nereye gideceksin? – Tahmin ediyor olsa da, Fahri, çay içme sonrasında evden ayrılma hazırlığı içindeki Orhan’a sordu.

– Limana uzanacağım. Süleyman’ın gemisi bu gece gelmiş olabilir.

– Gelmiş olabilir. Ben de onu düşünüyordum, onun için sormak istedim. Süleyman’a ne yapacaksın?

– Soruyor musun, Fahri? – Orhan bu duyduğuna şaşırdı, kararlı bir yanıt verdi. – Bana yapmak isteyip de senin engel olduğun şeyi ben de ona yapacağım. Sadece ona değil, yakamdan tutup beni sürükleyen o eli kıllı adamdan da yaptığının hesabını soracağım. Bu gibi kişileri yaşatmamak gerekir. Ancak canını almadan önce o kıllı adama adını söyletmek istiyorum.

– O kişinin adı ne işine yarayacak?

– Öldürdüğün kişinin, Fahri, adını, soyunu sopunu, hangi milletten olduğunu bilmen gerekir.

– O tür kişilerin hırsız-katil adı dışında, asıl adı, soyu sopu, ulus adı olmaz. Söz ve işbirliği yapacaksak, kardeşim, sana söyleyeceğim sözü dinle: Canı para olan Süleyman ve yanındaki suratsız kişiyle uğraşmayalım. Onlara yapmamız gerekeni yaptık, babanın dediği gibi pis parayla gemide ağızlarını tıkadık. Bu kadarı Allah katında ve bizim katımızda yeterlidir. Biliyorum, farkındayım, Süleyman için olsun, yanındaki için olsun, o yaptıkları şey onlar için önemli bir şey değil, ama bizim verdiğimiz karşılık her şeye değer, bu bize yeter. Yoksa sen işe başka bir gözle mi bakıyorsun?

Orhan bir iç çekti:

– Fahri, senin dediğin gibi olsun.

– Dediğimi anladıysan, iyi. – Fahri bir süre ara verdi, ardından devam etti: Çerkesler arasında şöyle bir atasözü var: “Hakareti yiyen kişi başını da yedirir”(ШъхьакIо зышхырэр шъхьэшхыгъо ефэжьы). Bundan Süleymanların peşini bırakma gibi bir anlam çıkarmıyorum. Onların İsam ile bir ilişiği olmasından kuşkulanıyorum, bize yaptıklarını işte o zaman onlara ödeteceğiz. Süleyman’ın gemisini gözleyen adamlarım var, o konuda benden habersiz tek bir adım atmanı istemiyorum.

– Anladım, benden kuşkulanma. Ama gizlice durumu izlesem olmaz mı?

– Oturma, gidelim.

– Nereye, limana mı gideceğiz? – Orhan şimdi daha keyifli halde ayağa fırladı.

– Hayır, Fransız Büyükelçisi Charles de Ferriole’nin yanına gideceğiz.

– Çerkes kız çocuğu Ayşa’yı satın alan kişinin yanına mı?

– Evet. İlginç biri, seni onunla tanıştıracağım.

– İnsan satın alan biriyle nasıl dost olunur bilemiyorum… – Orhan’ın suratı asıldı.

– Korkma, – Fahri gülümsedi, – Senin sandığın gibi biri değil o.

– Korkmuyorum, – dedi Orhan, hemen yanıt verdi, – şu an Allah’tan başka korktuğum kimse yok. – “Bu Fahri bazen anlaşılmaz oluyor, insan satın alanlara karşı çıkıyor, hakarete uğrayanlara arka çıkıyor, insanı satın alan, insanı köle olarak kullanan kişilerle seni tanıştıracağım diyor” dedi içinden, benimsemese de daha yumuşak bir sesle ev sahibine yanıt verdi: – Öyle diyorsan, o kişi herhalde beni yemez, seninle gelirim.

– İş o noktaya varacak olursa, kardeşim, ben de kılıcımı çekerim, – Orhan yavaş bir sesle Fahri’ye katıldı, biraz daha alçak sesle uyararak sözlerine devam etti: – Dostum, iyi niyetle alışveriş yapmış olan bir ülke elçisiyle tanışmamak için daha başka tanıdıkların mı var? Öyleyse Çerkeslerin eski bir bilge sözüyle seni bir daha tanıştırayım: “Gözün gördüğü şey insan başı değerindedir” (нэм ылъэгъурэр шъхьэм ыуас).

– Gidelim Fahri, seninle gelmeyecek biri değilim, – Orhan sözlerini geri çekti, “Biz Türklerin bilge ve akıl dolu sözcükleri kalmamış gibi, Fahri, ne diye ikide bir Çerkes atasözlerinden söz ediyor ki” diye içinden geçirdikten sonra devam etti, – İyilik yapmanın değişik yolları vardır. Anne ve babamdan ve senden bu konuda çok şey işittim. Gidelim diyorsan, gidelim. Fransızca biliyor olsam da, dilsiz ve sağır kesilirim.

– Bu işte zorlama yok, Orhan. Yanına gideceğimiz kişi bazı Türkçe sözcükleri öğrenmiş, biliyor, bizi dinlerken dikkatli ol.

– Ne diyorsan öyle olsun, Fahri, – Orhan’ın gözlerinden, sabahkinden farklı olarak sıcak bakışlar yükseldi, – Türklere yakınlık gösteriyorsa, kötü biri olmamalı. Dikkatli ol demiş olmana gelince, sizi dinlediğim sürece, dediğim gibi, dilsiz ve sağır olma dışında, kör de olurum.